|
Vol. 37 (2023): Miasto Przyszłości +62 811 2928008Bog'liq 101-106 Maydon Tranzistorlarining Afzalligi Va Ularning O`Ziga Xos XususiyatlariVol. 37 (2023): Miasto Przyszłości +62 811 2928008 .
103
Miasto Przyszłości
Kielce 2023
1. Katta kirish qarshiligiga ega. ( p-n o'tishli maydonli tranzistorlarda
, zatvori
izolyatsiyalangan maydonli tranzistorlarda
bo'ladi.)
2. Xususiy shovqin juda kam. Tok hosil qilishda faqat bitta turdagi zaryad tashuvchi ishtirok etadi,
shuning uchun rekombinatsiya yo'q, rekombinatsiya shovqin yo'q.
3. Harorat va radiatsiya ta'siriga chidamli.
4. Integral sxemalarda juda katta zichlikda tranzistorlar hosil qilinadi (integratsiya darajasi yuqori).
Tranzistorlar yaratilgan paytda kirish qarshiligi tok bilan boshqarilib, ularning kichik ekanligi asosiy
kamchiliklaridan biri bo'lib kelgan. Shuning uchun mutaxassislar tomonidan kirish qarshiligi katta
bo‗lgan maydon tranzistori ishlab chiqarildi. Bu yarimo‗tkazgichli asbobda chiqish toki elektr maydon
yordamida boshqarilganligi uchun tranzistor maydon tranzistorini olgan.
Maydon tranzistori uch elektrodli yarimo‗tkazgichli asbob bo‗lib, unda istok, zatvor, kanal va stok
sohalari bo‗lib, yarimo‗tkazgich qatlam qalinligini o‗zgarish hisobiga chiqish toki boshqariladi.
Hozirgi vaqtda ikki turdagi maydon tranzistorlar: p-n-o‗tish bilan boshqariladigan tranzistor va
MDYA-tranzistor (metal-dielektrik-yarimo‗tkazgich strukturali) lardan elektronika sohasida keng
foydalaniladi.
Maydon tranzistorining ishlash prinsipi zatvor va istokka qo‗yilgan tashqi kuchlanish hisobiga kanal
o‗tkazgich qatlam qalinligini o‗zgarishiga asoslangan. Deylik, istok va stok oralig‗iga tashqi
kuchlanish qo‗yilgan bo‗lsin, ya‘ni istokka manbani minus qutbi ulansin. Unda kanal orqali istokdan
stok tomon n-tur yarimo‗tkazgich plastinkadagi potensiallar farqi ta‘sirida elektronlar harakat qila
boshlaydi. Zatvorga ham tashqi kuchlanish beriladiki, ikkala p-n-o‗tishlarga teskari kuchlanish
beriladi. Zatvorga berilayotgan kuchlanishni o‗zgartirib, n-tur yarimo‗tkazgichdagi tashuvchilarni
pasaytirish mumkin. Buni amalga oshishiga sabab tranzistor kanal o‗tkazgich qatlamining ko‗ndalang
kesimini o‗zgarish hisobiga bo‗ladi. Bu narsa kanal qarshiligini o‗zgartirib, o‗z navbatida maydon
tranzistorining chiqish toki Ic ni o‗zgartiradi.
Maydon tranzistorini kirish kuchlanishi
dir. Agarda kanalga ketma-ket
rezistorni ulasak, zatvor
kuchlanishi
o‗zgarishi natijasida mos ravishda
rezistorga tushayotgan kuchlanish ham o‗zgaradi.
Bu yerda o‗tishlar teskari kuchlanish ostida bo‗lganligi uchun ularning qarshiligi bo‗ladi. Kirish toki
esa kanal tokiga nisbatan ancha kichik. Demak, kirish quvvati uncha katta bo‗lmay, chiqish quvvati
va
qarshilik bilan aniqlanib, kirishni ancha marta oshiradi. Shunday qilib, maydon tranzistor
kuchaytiruvchi asbobdir.
Kanal qarshiligini boshqarish usulining yana bir yo'li, yarimo‗tkazgich hajmidan izolyatsiyalangan
elektrod potensial o‗zgarishi kanal qarshiligini o‗zgartiradi. Sрu prinsipga asoslangan tranzistorlarni
zatvori izolyatsiyalangan maydon tranzistorlar deyiladi yoki MDYA-tranzistorlar deyiladi. Ko‗pchilik
hollarda, dielektrik sifatida kremniy to‗rt oksididan (SiO2) foydalaniladi. MDYA-tranzistorlarni
ishlash prinsipi yarimo‗tkazgich hajmining qolgan qismidan farqli yarimo‗tkazgich hajmi va
yarimo‗tkazgich sirtidagi izolyatsiyalangan elektrod oralig‗ida zaryad tashuvchilar qatlami vujudga
keladi. Shuni hisobiga yarimo‗tkazgichda izolyatsiyalangan elektrod kuchlanishni o‗zgartirib, zaryad
tashuvchilar konsentratsiyasi yuqori bo‗lgan qatlam – kanal hosil qilib uni qarshiligini boshqarish
mumkin.
Maydon tranzistorlarining to‗la ishlashi chiqish statik volt-amper xarakteristikalar
= const
bo‗lganda
= f (
) bilan xarakterlanadi (2.3.1- rasm). Deylik, zatvor kuchlanishi
=
= const
bo‗lsin. Unda istok va stok kuchlanishi
o‗zgarishida (
qiymati va
ni qutb kuchlanishi to‗g‗ri
tanlansa) maydon tranzistorida
tok paydo bo‗ladi.
kuchlanishni ortishi natijasida
xarakteristikaning boshlang‗ich qismida
tok chiziqli o‗sadi. Keyin kuchlanish
ortishi bilan
o‗sishi to‗xtaydi. Bunga asosiy sabab, uzunlik bo‗yicha kanal kengligi bir xil emas: stokka
yaqinlashgan sari kanal yupqalashib boradi. Bu qismlardagi stok tokini zatvorga berilayotgan
kuchlanish orqali boshqarish mumkin.
|
| |
