Informatika, avtomatlashtirish va boshqaruv

42 
Taqsimlanish tarmog‘iga manba manba tarmog‘ining asosiy manba 
tarmog‘idan rubilnik, qisqa tutashdan saqlagichlar va magnitli yuritgich ПМ1ning
normal ochiq kontaktlari ПМ1 orqali beriladi. Unda kuchlanish bo‘lmay qolganda 
rezerv manba tarmog‘idan rubilnik, qisqa tutashdan saqlagichlar va magnitli 
yuritgich ПМ2ning normal ochiq kontaktlari ПМ2 orqali berilishi ta’minlanadi. 
Manba taqsimlanish tarmog‘i orqali elektr manba istimolchilariga rubilniklar (SA1, 
SA2, SA3), qisqa tutashdan saqlagichlar va zaruriyatiga qarab, transformatorlar 
(TV1, TV2) orqali beriladi.
 
4.5. Boshqarish va signallashning prinsipial elektr chizmasi 
bayoni
Bajarayotgan vazifalariga qarab boshqarish chizmalari mexanizmlar elektr 
yuritmalarini boshqarish ko‘rinishida bajarilishi mumkin. Signallash chizmalari esa, 
texnologik signallash chizmalari, ishlab chiqarish xolatlarini signallash chizmalari, 
topshiriqlarni bajarilishini signallash chizmalari va yong‘in xavfsizlik signallash 
chizmalariga bo‘linadi. 
Boshqarish va signallashning struktura chizmalari ishlab chiqilgandan so‘ng, 
prinsipial chizmalarga o‘tiladi. Manba kuchlanishi tanlanadi va chizma apparatlar 
bilan taminlanadi. Chizma o‘zgaruvchan tok mabaasi kuchlanishi 220v, 380v 
o‘zgarmas tok kuchlanish 60v, 48v, 24v, 12v bo‘lishi mumkin. 
Manbani boshqarish zanjiri fazalararo kuchlanish 380v bilan yoki faza 
kuchlanishi bilan amalga oshiriladi. 
Elektryuritmalarni 
boshqarishning 
prinsipial 
chizmasida 
quyidagi 
belgilanishlardan foydalanilgan:
Nasosning elektryuritmasida SB3 va SB4 – yoqib o‘chiruvchi knopkalar, 
KM1-kontaktor magnitli, KK1 va KK2-issiqlik relelari. 
Elektr yuritma yoquvchi SB3 va o‘chiruvchi SB4 knopkalar yordamida ishga 
tushiriladi va o‘chiriladi. SB3 bosilganda KM1 boshqarish o‘ramidan tok o‘tib, 
kontaktor o‘zagi magnitlanib, yakorni tortadi va KM1 normal uziq kontaktlarni 
ulaydi. Bunda ulovchi kontakt SB3ning blokirovkalovchi kontakti va elektr 
yuritmaga manbani ulovchi KM1 kontaktlar ham ulanadi. Elektr yuritma ishga 

tushadi. Elektr yuritmani to‘xtatish uchun SB4 o‘chiruvchi knopka bosilib, KM1 
ga manba uziladi. Bunda blokirovkalovchi KM1 kontaktlari ham uziladi. Elektr 
yuritma ishdan to‘xtaydi. Elektr yuritmaga yuklama oshib ketganda, elektr 
yuritmani kuyishdan saqlash uchun, issiqlik relelari ishga tushadi va manbani uzadi. 
Elektr yuritmani qayta ishga tushirish uchun yoquvchi SB3 knopka bosilib, KM1 
kontaktori zanjiri ulanadi. Barcha ventilyatorlarning elektr yurigichlarini boshqarish 
shu tarzda davom etadi. 
Signal lampani ma’lum vaqt oralig‘ida tekshirib turish uchun tekshirish 
knopkasi SB7 bosiladi. Bunda ham rele K1 zanjiri ulanib, rele K1 ishlaydi va 
o‘zining normal ochiq kontakti orqali hamma signal lampalar zanjirini K2 normal 
yopiq kontakt yordamida yoqadi. Agar lampa yonmasa, unda bu lampa kuygan 
bo‘ladi va uni almashtirish kerak bo‘ladi. Bu tekshirish signalidan so‘ng, signaldan 
qaytish knopkasi SB8 bosiladi va bunda K1 relesi zanjiri uziladi.

Download 2,01 Mb.