178
Hayot kechirishi.
Tok kanasi po‘stloq ostida va kurtak atroflarida
qishlaydi Bahor (aprel oxiri-may oylari) da uyg‘onib, yosh, yangi paydo
bo‘lgan barglarning shirasini so‘rib, zararlay boshlaydi. U quyidagi
davrlarni boshidan kechiradi: tuxum, 1-nimfa, 2-nimfa
va yetuklik
davri.
Urug‘langan
tuxumdan
urg‘ochi
va
erkak
zotlari,
urug‘lanmaganidan esa faqat erkak zotlari chiqadi. Bir mavsumda bir
necha bo‘g‘in beradi.
Zarari.
Tok kanasi ko‘proq mahalliy nav uzumlarini xush
ko‘radi, ayrim navlarni umuman zararlamaydi. Zararlangan tok
rivojlanishdan orqada qolib, hosilning sifati yomonlashadi va miqdori
kamayadi. Uzumxo‘r qurt (uzum kuyasi, shingil qurti). Zararkunanda
uzum to‘pguli, tuguncha, g‘o‘ra va etilib kelayotgan g‘ujum
bilan
oziqlanadi va rivojlanadi. Natijada uzum hosilining yarmidan
ko‘prog‘ini yo‘q qiladi. Saqlashga va bozorga sotishga yaramaydi.
Buxoro viloyati sharoitida
shingil qurti
bir mavsumda to‘rtta
avlodi rivojlandi. Ko‘klamda kapalaklar tok sho‘rasida to‘pgullar
shaklanganda uchadi va g‘unchalarga tuxum qo‘yadi. Ikkinchi avlod
kapalaklarinig uchishi, tok gullaganda 17-20 kun o‘tgach boshlanadi.
Uchinchi avlodni beruvchi kapalaklar iyul oyining ikkinchi o‘n
kunligida
uchib chiqib, tuxum qo‘ya boshlaydi.Ularning muddatlarni
anuqlashda feromonli tuzoqlardan foydalansa ham bo‘ladi.
Kurash choralari.
Buxoro viloyati sharoitida
uzumxo‘r qurt va
boshqa shunga o‘xshash zararkunandalarning
zararini kamaytirish
uchun sho‘ra xomtok, g‘o‘ra xomtoklar o‘z vaqtida va sifatli
o‘tkazilishi, novdalar chekanka qilinib, barglar siyraklashtirilishi
tavsiya etiladi. Bunga qo‘shimcha 2-3 marta tegishli preparatlar bilan
purkash o‘tkazilishi, birinchi navbatda
kimyoviy preparatlar bilan
purkash, Qora kishmish, Pushti toyifi navlarida 4-5 ta chinbarg
chiqarganda, ikkinchisi, purkash vaqti tok gullagandan 17-20 kun
keyin, zarurat bo‘lsa
uchinchisi, ikkinchisidan 7-10 kun o‘tgach
o‘tkazilishi lozim. Toklar Karbofos pereparati bilan (100 l suvga 300
g) kurash samarali hisoblanadi. Bir yo‘la kul kasaligini davolash
maqsadida ishchi eritmaga kolloidli yoki eruvchi oltingugurt qo‘shib
purkaladi. (100 l suvga 0,8-1 kg). Vektra pepereparati qo‘shsa ham
179
yaxshi natija beradi. Tomorqa sharoitida tamaaki qaynatmasidan
foydalanish tavsiya etiladi.
