Innovatsiyalar vazirligi buxoro davlat universiteti

Download 4,88 Mb. Pdf ko'rish
bet	93/126
Sana	29.06.2024
Hajmi	4,88 Mb.
	#266182

1 ... 89 90 91 92 93 94 95 96 ... 126

Bog'liq
13247 1 1A9EEE48773520B6BF4B658DD1DE193166AF19D1 (1)

Komstok qurti tavsifi
. Bu hasharotlarning tashqi tuzilishida
jinsiy dimorfizm, ya’ni turli shakllanish aniq ko‘zga tashlanadi.
Urg‘ochisi qanotsiz, beso‘naqay bo‘lib, qattaligi 3,5-4 mm keladi, u
sekin harakatlanadi, o‘ziga xos yassi shaklga ega, tanasining atrofida
yetarlicha uzunlikka ega bo‘lgan 17 juft mumsimon ip ko‘rinishidagi
o‘simtalari bor. Bu o‘simtalarning oxirgi jufti qolganlaridan uzun
bo‘lib, «dum» shaklida bo‘ladi. Har ikkala turga mansub urg‘ochi
zotlarni ayni shu belgi ajratib turadi: komstok qurtining ushbu
o‘simtalari uzun bo‘lib, tanasining yarmiga teng keladi, uzum unsimon
qurtining o‘simtalari esa kaltaroq (tanasining uchdan yoki to‘rtdan
biriga teng). Qurtning rangi sarg‘ish-jigarrang bo‘lib, u maxsus
bezlardan iborat bo‘lib – oq mumsimon qoplama bilan qoplangan.
Erkagi mayda (1,2-1,5 mm), bir juft qanotli hasharot bo‘lib, tanasining
oxirida ikkita dum ipi, boshida esa uzun cho‘tkasimon mo‘ylovi bor.
Hayot kechirishi.
Komstok qurti voyaga yetmagan lichinkalik
shaklida bo‘lib, uzum unsimon qurti esa tuxum shaklida, u asosan
po‘stloqlar ostida hamda turli pana joylarda qishlab chiqadi. Komstok
qurtining lichinkalari, uzum unsimon qurtining esa voyaga yetgan
urg‘ochi zotlari bahorda, mart oyining oxiri-aprelning boshlarida paydo
bo‘ladi. Ular oziqlangach, voyaga yetganlari asosan partenogenetik
(erkaksiz) tuxum qo‘yib, ko‘paya boshlaydi. Har bir urg‘ochi zot 15-30
kun ichida, jami 250-600 ta tuxum qo‘yadi. Tuxumdan ochib chiqqan
lichinka 3 yoshni boshdan kechiradi. Uchinchisi tinchlik davrni kechib,
yana yetuk urg‘ochi zotga aylanadi. Bir mavsumda unsimon qurtlar 3-
4 bo‘g‘in berishi mumkin. Har ikkala unsimon qurtlarning barcha
hayotiy shakllari qishlashga qoladi. Lekin, komstok qurtining faqat
ovizak – to‘rvadagi tuxumlari, uzum unsimon qurtining faqat
yetilmagan urg‘ochilari omon qolib, qolganlari qirilib ketadi.
Zarari.
Unsimon qurtlar hammaxo‘r hasharot bo‘lib, faqatgina
uzum yemas, balki turli daraxtlarga olma, nok, sitrus o‘simliklari, anjir,
anor, tut va boshqa o‘simliklarga ham xuruj qiladi.
Bu zararkunandalarning lichinkalari og‘iz apparati bilan
o‘simliklarning turli a’zolarini sanchib-so‘rib, barg, tana, novda, meva
va boshqalarni shikastlaydi. Zararlangan o‘simliklar o‘sish va
rivojlanishdan orqada qoladi, hosil sifatsiz bo‘lib, 50-70% gacha
kamayadi. Unsimon qurtlar mavjudligini uzum va boshqa daraxtlardan

177
oqib tushayotgan shiradan yoki chumolilar ko‘payganidan bilish
mumkin.
Kurash choralari:
1.Tashkiliy-xo‘jalik
va tok o‘simligini
zararkunandalarga nisbatan bardoshliligini oshiradigan agrotexnik
chora-tadbirlar.
2. Biologik usul
yordamida unsimon qurtlarning samarali
kushandasi – psevdafikus (Pseudaphicus malinus Gah.) qo‘llaniladi.
Undan tashqari tabiatda bu qurtlarning boshqa samarali kushandasi ham
bor. Masalan, bona mushkasi (pashshasi) – Leucopisbona Rohd. Uning
lichinkalari komstok qurtining ko‘plab qismini qiradi (Yaxontov,
1963).
3. Kimyoviy kurash
vositasida turli sintetik piretroid hamda
fosfororganik insektitsidlar qo‘llaniladi. Toklarga mavsum davomida
2-3 marta ishlov beriladi. Oxirgi ishlovni uzum etilishidan 30 kun olin
tugallanishi shart.

Download 4,88 Mb.

1 ... 89 90 91 92 93 94 95 96 ... 126

Download 4,88 Mb.

Pdf ko'rish