• 1. Raqamli texnikaning mantiqiy asoslari
  • Elektron hisoblash mashinalarida axborotni tasvirlash




    Download 439,57 Kb.
    Pdf ko'rish
    bet4/6
    Sana03.02.2024
    Hajmi439,57 Kb.
    #150882
    1   2   3   4   5   6
    Bog'liq
    Mustaqil ish Axmedov2

    Elektron hisoblash mashinalarida axborotni tasvirlash 
    Inson faoliyatining ixtiyoriy shakli axborotni uzatish va qayta o‘zgartirish bilan bog‘liqdir. 
    Axborot terminining aniq ta’rifi mavjud emas, lekin, biz, axborot deganda, qandaydir ob’ektlar 
    xolatining o‘zgarishini boshqarishni tushunamiz. 
    Qandaydir moddiy shaklda fiksirlangan va mujassamlantirilgan axborot xabar yoki signal 
    deb ataladi. Signallar uzluksiz yoki diskret bo‘lishi mumkin. Uzluksiz (analog) signal, o‘zgarishi 
    qaralayotgan jarayon haqida axborotni vaqt bo‘yicha akslantiruvchi qandaydir fizikaviy miqdor 
    elektr toki, kuchlanish va bosh sifatida ifodalanadi. Uzluksiz signalni uzatuvchi fizikaviy miqdor 
    biror aniq intervalda ixtiyoriy qiymatlarni qabul qilishi mumkin, va vaqtning ixtiyoriy 
    momentlarida o‘zgarishi mumkin. Diskret xabarlarda, vaqtning qandaydir momentlarida ulardan 
    turli ketma-ketliklar vujudga keluvchi fiksirlangan darajalar to‘plami mavjuddir. 
    Diskret shaklidagi signal 2-rasmda tasvirlangan 
    2-rasm. Diskret shakldagi signal 
    Ikkita darajasi mavjud bo‘lgan diskret signal ikkilik deb ataladi (3.-rasm) 
    3-rasm. Ikkilik signal 
    3.2-rasmda bir darajadan ikkinchisiga o‘tish bir laxzada sodir bo‘luvchi ikkilik signal 
    ko‘rsatilgan. Bunday signal ideal deb ataladi. Undan foydalanish tizim va protsessorlarning turli 
    rusumlarini nazariy taxlil qilish uchun qulaydir.


    Biroq, barcha real tizimlar va apparatlar inersiyali bo‘ladi va vaqt bo‘yicha kechikib 
    ishlaydi. Ularda signal darajalari orasidan o‘tish, 4-rasmdagiga o‘hshash, vaqtning nolga teng 
    bo‘lmagan kesma oralig‘da ro‘y beradi. 
    4-rasm. Real ikkilik signal 
    1. Raqamli texnikaning mantiqiy asoslari 
    Axborotni murakkab qayta ishlashni amalga oshirayotgan ixtiyoriy diskret qurilma 
    qandaydir elementar tarkibiy qismlar –elementlardan tuziladi . 
    Bunda elementlar aniqlangan qoydalarga asosan birlashadi. Elementlarning tabiatini va 
    ularning birlashishini qurilmaning umumiy ishlash tamoyili aniqlaydi. Elementlar va ularning 
    birikmalarini aks ettiruvchi, qurilmaning ideallashtirilgan rusumini sxema deb ataymiz. 
    Murakkab raqamli qurilmaning alohida tugunlari (bloklari) orasida uzatiluvchi axborot 
    kodli so‘zlar ko‘rinishida ifodalanadi. Shunday qilib, har bir tugunning kirish qismiga kodli so‘zlar 
    kelib tushadi, har bir tugunning chiqish qismida, kirish so‘zlarining qayta ishlangan natijasi 
    sifatida yangi kodli soz hosil bo‘ladi. Chiqish so‘zi tugunning kirish qismiga qanday so‘zlar kelib 
    tushganiga bog‘liq bo‘ladi. Bunday funksiyalarning aloxida hususiyati, funksiya va uning 
    argumentlari, faqat man 0 и man1 qiymatlarni qabul qilishini e’tiborga olib, bunday funksiyalarni 
    mantiqiy algebra funksiyalari (MAF) deb ataymiz. 
    Mantiqiy algebra funklsiyalarini vujudga keltirishga mo‘ljallangan qurilmalar mantiqiy 
    qurilmalar yoki raqamli qurilmalar deb ataladi. 
    Raqamli qurilmalarni (yoki ularning tugunlarini) turli alomatlariga ko‘ra turlarga ajratish 
    mumkin.


    Kodli so‘zlarni kiritish va chiqarish usuliga asosan, ketma-ket, parallel va aralash 
    ishlaydigan mantiqiy qurilmalarga ajratiladi. 
    Ketma-ket ishlash tamoyiliga asoslangan qurilmaning kirish qismiga kodli so‘zlarning 
    simvollari bir vaqtda emas, vaqt bo‘yicha ketma-ket simvol ortidan simvol uzatiladi (ya’ni ketma-
    ket shaklda). Huddi shunday ketma-ket shaklda chiqish so‘zi uzatiladi. 5-rasmda shunday 
    qurilmaga misol keltirilgan. 
    Rasmdagi qurilma log.1 ni chiqarish bilan kirish qismidagi 
    simvollarning mos tushmaganlini, 
    log.0 ni chiqarib simvollarning ustma-ust tushganligini 
    bildirishini idrok etish qiyin emas (haqiqatdan ham, Kir

    = 1 va Kir

    = 0 yoki Kir

    = 0 va Kir
    2
    = 1 
    bo‘lib simvollar ustma-ust tushmaganda qurilmaning chiqishida Chiqish=1, kirish simvollari 
    Kir
    1
    =1 и Kir
    2
    =1 yoki Kir
    1
    =0 и Kir
    2
    =0 bo‘lib, ustma-ust tushganda esa chiqishga Chiqish = 0). 
    Kirish1 
    Kirish2 
    Mantiqiy 
    kurilma 
    Chiqish 
    Kirish 1 

    Kirish 2 

    Kirish 3 

    5-rasm. 
    Parallel ishlash qurilmasining kirish qismiga har bir kodli so‘zning n ta simvoli bir vaqtda 
    kelib tushadi (parallel shaklda).Aynan shunday shaklda chiqish qismida, chiqish so‘zi tuziladi. 
    Ravshanki, kodli so‘zlarni qabul qilish va uzatishning parallel shaklida kirish (chiqish) so‘zining 
    har bir razryadi uchun qurilmada alohida kirish yo‘li bo‘lishi kerak. Bunday qurilmaga misol 
    sifatida 6-rasm ko‘rsatilgan. Qurilma kirish so‘zlarining razryadlari ustidan rasmda ko‘rsatilgan 
    qurilma singari, lekin parallel shaklda aynan shu mantiqiy operatsiyani bajaradi. Qurilmaning 
    kirish qismi, har biri parallel shakldagi, uch razryadli kirish kodli so‘zlarni qabul qilish uchun ikki 
    guruhga (I va II) ajratilgan. Qurilmaning chiqish qismida parallel shaklda uch razryadli chiqish 
    so‘zi hosil bo‘ladi. 
    n, lug‘atlarda beriladigan funksiyalar qiymatining jadvali). Mantiqiy funksiyalar ham 
    shunday usullarda berilishi mumkin. 
    Jadval usulida, argumentlar qiymatining mumkin bo‘lgan o‘rin almashtirishlari va ularga 
    mos keluvchi mantiqiy funksiyalarning qiymatlari ifodalangan rostlik jadvali tuziladi. Bunday 
    o‘rin almashtirishlarning soni chekli bo‘lganligi uchun, rostlik jadvali funksiya qiymatini 
    argumentning Har qanday raqamni (faqat raqamlarnigina emas) ikkilik raqamlar qilib tasvirlash


    birinchi bo‘lib, Gotfrid Vilgelm Leybnits tomonidan 1666 yili taklif qilingan. U qarama- 
    qarshiliklar birligi va kurashi falsafiy konsepsiyasini tadqiq qilish bilan shug‘ullana turib, 
    hisoblashning ikkilik tizimiga kelgan, uni kashf etgan. Olamning yaralishini ikki ibtido, ikki 
    boshlanish nuqtasining ("oq" va "qora"ning, "erkak" va "ayol"ning, yomonlik va yaxshilikning) 
    bir-biriga uzluksiz o‘zaro ta’siri sifatida tasavvur qilishga va uni o‘rganishga "sof" matematikani 
    qo‘llashga urinish Leybnitsni ma’lumotlarni nollar va birlar yordamida ikkilik sanoq tizimida 
    tasavvurining xususiyatlarini tasvirlashga undadi. Shuni aytish lozimki, Leybnits o‘sha vaqtdayoq 
    ikkilik tizimini hisoblash uskunasida ishlatish fikriga kelgan, ammo mexanik uskunalar uchun 
    bunga hech qanday ehtiyoj bo‘lmagani uchun u o‘z kalkulyatorida ikkilik tizimini ishlatgani yo‘q. 

    Download 439,57 Kb.
    1   2   3   4   5   6




    Download 439,57 Kb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Elektron hisoblash mashinalarida axborotni tasvirlash

    Download 439,57 Kb.
    Pdf ko'rish