44
•
tijoratga oid;
•
namoyishlarga oid;
•
muhandislikka oid;
•
ilmiy;
•
ko‘rgazmaviy;
•
animatsion;
Tijoratga oid grafika
elektron jadvallarda
yoki berilganlar bazasidagi
axborotlarni aks ettirish uchun xizmat qiladi. Bu axborotlar ShK, EHM monitor
ekranida grafik, gistogramma, diagramma va xohlagan boshqa ko‘rinishlarda aks
ettirilishi mumkin. Bunda grafiklar matn izohlari va ma'lum joylarda shartli belgili
izohlar bilan ta'minlanadi.
Tijorat grafikasiga tegishli bo‘lgan amaliy dasturlar paketi tasvirni ekranda
tezda va qulay ifodalashga qaratilgan, chunki tijoratchining asosiy maqsadi
axborotlarni qayta ishlash jarayonidagi o‘zgarishlarni
tezda muhokama qilib,
tegishli qarorlar qabul qilishdan iboratdir. Tasavvurni yanada oshirishuchun ushbu
paketlarda tasvirni turli xildagi grafika shaklida tasvirlash imkoniyati kiritilgan. Bu
esa, o‘z navbatida, barcha turdagi tasvirlarni ekranda birgalikda ko‘rib, tahlil qilish
imkoniyatini oshiradi. Bu paketlarning eng ahamiyatli tomoni shundaki, ular
tasvirlarni turli xil shaklda berishdan tashqari aks ettirilgan grafikalarni tahlil qilish
imkoniyatini ham beradi. Shu sababli bu paketlarga turli xil matematik tahlil
usullari, jumladan statistik tahlil, ehtimollar nazariyasi, iqtisodiy jarayonlar
bashorati kabi usullar kiritilganki, ular berilgan axborot to‘plamini
tahlil qilish
imkonini beradi.
Namoyish qilish grafikasi
- matn, sxema, eskiz kabi hujjatlarning mashinaviy
tasvirini hosil qilib uni namoyish etishga tayyorlash uchun xizmat qiladi. Bu yerda
eng asosiy vazifa - yuqori sifatli va chiroyli ko‘rinishdagi tasvirlar hosil qilishdan
iborat. Bu turdagi grafikaning eng afzal tomoni shundaki, undagi tasvirlar to‘plami
va ko‘rinishini tezda o‘zgartirish mumkin.
Muhandislik grafikasi
- bunday grafika chizmachilik, loyihalash va
konstruktorlik ishlarini avtomatlashtirishda keng qo‘llaniladi. Muhandislik grafikasi
45
analiz, sintez, modellashtirish, chizmachilik, boshqarish va shu kabi loyihalash
ishlarini avtomatlashtirishning hamma bosqichlarini o‘z ichiga oladi.
Ilmiy grafika
- ilmiy izlanishlar uchun
xizmat qiladi va geografik, fizik,
biologik va boshqa jarayonlarni tadqiq qilishda qo‘llaniladi. Ilmiy grafikaning eng
asosiy maqsadi ilmiy izlanishlarda hosil bo‘ladigan axborotlarni vizuallashtirish -
ko‘zga ko‘rinarli shaklda ifodalashdir. Ayniqsa bu yo‘nalish atom energiyasi
manbalarini tadqiq qilishda, kosmonavtika, samolyotsozlikda, geografiya va
okeanologiyada - xullas qamrovi katta bo‘lgan,
tez kechadigan jarayonlarni
o‘rganishda keng qo‘llaniladi. Shuningdek, ilmiy izlanishlar natijalarini kerakli
shaklda diagrammalar, xaritalar, jadvallar va turli matematik formulalar shaklida
tasvirlashda ishlatilishi mumkin.
Ko‘rgazmaviy grafika
- namoyish va tijorat grafikalarining rivoji bo‘lib, shu
ikkala grafika imkoniyatlarining yig‘indisini tashkil etadi. Bu grafika ayrim
grafikalarni slaydlar ketma-ketligidan
iborat slaydfilm qilib yaratib, so‘ngra uni
ma'lum vaqt ichida ekranda ketma-ket ko‘rgazma shaklida slaydning ekrandagi
tasviri ovoz va visual effektlar qo‘shib olib borilishi mumkin. Bundan tashqari,
tayyor grafikni tahrir qilish imkoniyati ham mayjud.
Animatsion grafikada
- rang bilan ishlashdagi muvaffaqiyatlar muhandislik
grafikasidagi uch o‘chovli obyektlarni modellashtirishdagi yutuqlar bilan (masalan
reklama e'lonlari va teleko‘rsatuvdagi bir tasvirning ichiga ikkinchisini kiritish)
qo‘shib uyg‘unlashtirilgan.
Mashina grafikasi
- bu kompyuter yordamida obyekt shakllari,
uning
modelini yaratish va saqlash uchun xizmat qiluvchi kompyuter grafiksining bir
bo‘limi. Kompyuterda turli grafik tasvirlarni hosil qilish mumkin, biroq ular bir-
biridan farqlanadi, chunki hozirgi zamon kompyuterlari o‘tgan asrning 90-
yillaridagi tizimlarga nisbatan shakllarni aniq tasvirlash imkoniyatiga va maxsus
dasturlar bilan kengaytiriladigan tizimlarga ega. Interfaol grafika - bu mashina
grafakasi sanaladi.
Interfaol garafika
- kompyuter grafikasining eng asosiy bo‘limlaridan biri
bo‘lib, unda foydalanuvchi tasvirni dinamik boshqarish imkoniga ega bo‘ladi, ya'ni
46
tasvirning shakli, o‘lchamlari va monitor yuzasidagi ranglarini o‘zaro ta’sir qiluvchi
moslama (klaviatura yoki sichqon) yordamida boshqaradi.
Kompyuter grafikasida aniq va mavhum obektlar
tasvirini yaratish va bu
tasvirlarni ikki ko‘rinishda kuzatish mumkin:
• kuzatuvchi qo‘zg‘almas bo‘lib, oldidagi obektni xohlaganicha aylantirib
kuzatishi mumkin - bu panorama effekti;
• obekt qo‘zg‘almas bo‘lib, kuzatuvchi uning atrofida aylanib tomosha qilishi
mumkin - bu kamera effekti.
Interfaol grafika yaratilgandan keyin u televideniya va fotografiyada tasvirni
yaratish va tayyorlashdagi eng asosiy texnik moslamalardan biri bo‘lib qoldi. Uning
yutuqlaridan biri sintezlangan abstrakt obyektlarni, tasvirlarni EHM yordamida hosil
qilishdir. Inson mashina grafikasidan foydalanish vaqtida juda ko‘p zerikarli va har
xil mayda ishlardan (juda ko‘p miqdorda matnli varaqalar va sonli materiallarni
ko‘rib chiqishdan) qutildi.
Statik tasvirlar informatsiyalarni yetkazib berishda yaxshi bo‘lishiga qaramay
ko‘p holatlarda dinamik o‘zgaruvchi tasvirlar ulardan ustun turadi. Hayotda asosan
jarayon vaqtida o‘zgarib turuvchi tasvirlar - dinamik o‘zgaruvchan tasvirlar (tovush
tezligidan tez uchar samolyot qanotining egilishi yoki inson qiyofasining hayoti
mobaynida o‘zgarib turishi). Dinamik tasvirlar qo‘zg‘almay turgan tomoshabinga
obyektlarning siljishi va harakatlanishini ko‘rishga yordam beradi. Bunda obyekt
qismlarmi boshqa 18 obyektga yaqinlashtirish yoki uzoqlashtirish va obyekt
detallarini kattalashtirib yoki kichraytirib ko‘rish mumkin.
