Mavzu bo’yicha o`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat
bosqichlari
Faoliyat mazmuni
O’qituvchining
O’quvchilarning
I. Kirish
bosqichi
(10 daqiqa)
1.1. Mаvzu, mаqsаd vа rеjаlаshtirilgаn o’quv
nаtijаlаrini e’lоn qilаdi.
1.2. Rеjа sаvоllаrini ekrаngа chiqаrаdi.
1.3. O’quv fаоliyatini bаhоlаsh mеzоnlаri mа’lum
qilinаdi.
Eshitаdilаr,
yozib
оlаdilаr.
Diqqat qiladilar.
Diqqat qiladilar.
II. Аsosiy
bosqich
(60 daqiqа)
2.1. Tаlаbаlаr bilimini fаоllаshtirish mаqsаdidа
blis-so’rоv o’tkаzаdi:
1. Xromatik ranglar bilan ishlash?.
2. Elektron Xromatik ranglar yarating?
3. Ranglarning asosiy turlari qanday?
2.2. Vizuаl mаtеriаllаrdаn fоydаlаngаn hоldа
mа’ruzа mаtеriаllаrini rеjа sаvоllаri bo’yichа
izchillikdа bаyon qilаdi (1-ilоvа).
Savollarga javob
beradilar.
Tinglаydilаr,
yozаdilаr.
III. Yakuniy
bosqich
(10daqiqa).
3.1. Mаvzugа хulоsа yasаydi. O’quv jаrаyonidа fаоl
ishtirоk etgаn tаlаbаlаrni rаg’bаtlаntirаdi.
3.2. Klаstеr tuzish qоidаlаrini eslаtаdi (2-ilоvа).
Mustаqil ish uchun vаzifа bеrаdi: kompyuter
grafikasi turlari (rastrli, vektorli, fraktal) bo’yicha
klaster tuzish. O’qituvchining bоshlаng’ich nаzоrаt
vаriаnti 3-ilоvаdа kеltirilgаn.
Diqqat qiladilar.
Vazifani yozib
oladilar.
15. Mavzu: Ranglar palitrasi va uni boshqarish.
Reja:
1. Ish qurolining imkoniyatlari.
2. Kod orqali 256 rangni tanlash.
3. Rang tiniqligi.
Xar bitta ish quroli o’zining imkoniyatlariga, xolatlariga va xususiyatlariga ega. Masalan
rangni shakl ichiga berishda: to’liq cheklangan shakl, to’liq cheklanmagan shakl va butunlay
cheklanmagan shakl xolatida ishlash mumkin. Ushbu qo’shimcha xolatlar va xususiyatlar
tugma ma’nosidan keyin qavslarda ko’rsatilgan.
U yordamida yoki rang kodi orqali, yoki 256 rangdan tanlab, yoki spektrdan rangni
tanlab olishimiz, hamda rang berish yo’lini tanlashimiz mumkin. Rangni boshqa yo’l
bilan ham o’zgartirish mumkin. Buning uchun Okno menyusidagi Svetovoy nabor
(Ctrl+F9) va Svetovoy miksher (Shift+F9) buyruqlarni ishga tushiramiz.
Har bir rang tiniqligini ,ranglarni uzingiz hoqlaganday qilib tanlang.Buni
Создание и редактирование цвета. Murajaatdan ko’rsa bo’ladi. Kompyuter
grafikasidagi elektron ranglar palitrasi maqsadiga ko'ra rassomning palitrasiga o'xshaydi,
lekin juda ko'p sonli ranglarni o'z ichiga oladi. Elektron palitrasi ma'lum miqdordagi
hujayralardan iborat bo'lib, ularning har biri alohida rang ohangini o'z ichiga oladi. Muayyan
rang palitrasi ma'lum bir rang modeli bilan bog'langan, chunki uning ranglari ushbu
modelning rang maydoniga asoslangan. Ammo agar u tomonidan tasvirlangan har qanday
ranglarni rang modelida takrorlash mumkin bo'lsa, ranglar palitrasi standart deb ataladigan
cheklangan ranglar to'plamini o'z ichiga oladi.
Kompyuter grafikasini yaratish va qayta ishlash dasturlari, qoida tariqasida, RGB, HSB,
CMYK rang modellarida bir nechta rang palitralarini tanlash imkoniyatini beradi.
Internetda veb-grafikadagi tasvirlarning fayl o'lchamlarini minimal o'lchamgacha
kamaytirish uchun "xavfsiz" deb nomlangan yagona sobit rang palitrasi qabul qilingan. U
bitta palitrani qo'llab-quvvatlaydigan har qanday qurilmalarda (dasturlarda) ranglarning
to'g'ri ko'rsatilishini ta'minlaydi. Xavfsiz palitrada IBM bo'lmagan shaxsiy kompyuterlar bilan
moslik talablari tomonidan qo'yilgan cheklovlar tufayli jami 216 rang mavjud. Kompyuter
grafikasini qayta ishlashning barcha bosqichlarida ranglarni muvofiqlashtirish uchun
ranglarni boshqarish tizimlari (Color Management System - CMS) qo'llaniladi.
Bunday tizimlar rang ma'lumotlarini almashishda barcha qurilmalar uchun majburiy
bo'lgan obyektiv parametrlar to'plamini o'z ichiga oladi. CMS ning universalligi uchta
turdagi o'zgaruvchilarni kiritish orqali erishiladi, ularning har biri rangning o'z darajasida
ifodalanishini nazorat qiladi.
Rang spektri. Har bir turdagi qurilma o'zining rang gamutiga ega, uning maydoni har
doim deyarli har qanday rang modelining rangli gamutidan kichikroq. CMS qurilmaga xos
rang gamutlari asosida turli rang modellari o'rtasida rang o'zgartirishni boshqaradi.
Profil. Har bir qurilma ranglarni o'ziga xos tarzda qayta ishlab chiqaradi, bu ishlab
chiqaruvchi tomonidan qabul qilingan texnik va dasturiy qarorlarga bog'liq. Ranglar
qurilmalarda bir xil bo'lishi uchun ular qurilma va ma'lum bir rang modeli o'rtasidagi
ranglarni ko'rsatishdagi farqlarni tavsiflovchi o'z profiliga ega bo'lishi kerak. Xalqaro rang
konsorsiumi (ICC) ranglarni qayta ishlab chiqarish samaradorligini tavsiflovchi parametrlar
uchun sanoat standartini o'rnatdi. ICC profiliga ega qurilmalar bevosita CMS tomonidan
boshqariladi. Aks holda, ba'zi CMS tizimlarida profil yaratish mumkin.
XROMATIK RANGLAR axromatik ranglardan farqli ularoq faqatgina yorug’lik kuchlari bilan
emas, balki nomlari, tuslari jihatdan ham ajralib turadi. Masalan sariq rang qizil rangdan
ham yorug’lik kuchi, ham ranginingtusi kеskin farq qiladi. Har bir xromatik rang uchta
xossaga: 1.Rang tusi, 2.rang yorqinligi, 3.rang to’yinganligiga ega bo’ladi.
Rang tusi-ranglarning to’lqin uzunligiga qarab bеlgilanadi. Rangning bu xossasiga ko’ra biz
orqali qizil, sariq, zangori va boshqa spеktral ranglarni ko’ramiz hamda idrok qilamiz. Lеkin
rang tuslari ularga qo’yiladigan rang nomlariga qaraganda ancha ko’proq. Agar biror rangga
oq rang qo’sxilsa, mazkur rang tusining to’lqinlar uzunligi o’zgarmaydi. Chunki, oq rang
qo’shilganda faqatgina rang yorqinligi o’zgaradi va u qaytarish koеffitsеnti bilan ifodalanadi.
Rang yorqinligi-xromatik ranglarning asosiy xossalaridan biri bo’lib, tushayotgan
yorug’lik nurini o’ziga ko’p-kam aks ettirishidir. Agar yorug’lik nurlari ko’p aks etsa, biz
ranglarni och tusda (masalan:och yashil, och qizil) idrok qilamiz. Ranglarni bu xossasi barcha
tusdagi ranglar uchun-xromatik ranglar uchun ham, axromatik ranglar uchun ham umumiy
hisoblanadi.
Kalibrlash. Hatto bir ishlab chiqaruvchining bir xil modeldagi qurilmalari ham
komponentlarni ishlab chiqarishda tolerantlik, ish sharoitlari va tashqi shovqin tufayli ICC
profilini amalga oshirishda farqlarga ega. Shuning uchun, CMS, qoida tariqasida, kalibrlash
vositalariga ega, ya'ni ICC profilining talablariga muvofiq ma'lum bir namunani o'rnatish va
halokatli og'ishlarni aniqlash (ularning dasturiy ta'minotini qoplash maqsadida). Kalibrlash
vositalari apparat-dasturiy ta'minot va sof dasturiy ta'minot bo'lishi mumkin. Kalibrlash
jarayonining o'zi ishlab chiqaruvchi tomonidan belgilangan chastotada yoki avtomatik
ravishda, ICC parametrlari tolerantlik chegaralaridan oshib ketganda amalga oshiriladi.
Sinov savollari:
1. Xromatik ranglar bilan ishlash?.
2. Elektron Xromatik ranglar yarating?
3. Ranglarning asosiy turlari qanday?
| 