Ta’lim shakli Ish bosqichlari va vaqti
|
Faoliyat mazmuni
|
O‘qituvchining
|
O‘quvchi- ning
|
Mashg‘ul o-tiga kirish (5 daqiqa)
|
Tashkiliy qism:
O‘quvchilarni mashg‘ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshirish
|
Mashg‘ulotga tayyorlanadi
|
|
Tayanch bilimlarni faollashtirish
Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o‘tilgan mavzu bo’yicha o‘quvchilarga tezkor savol- javob metodidan foydalangan holdao‘tilgan mavzu yuzasidan savol-javob o‘tkaziladi va o‘quvchilar diqqati jamlab olinadi (1-ilova) Maqsad va vazifalarni belgilanishi
Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad vao‘qitish natijalari bilan tanishtiriladi;
Mashg‘ulot Guruhli birgalikda o‘rganish shaklida o‘tkazilishini va baholash mezonlarini ma’lum qiladi (2-ilova);
Ta’lim oluvchining bilimlarini faollashtirish
Tezkor so‘rov, savol-javob, aqliy hujumtexnikalari orqali bilimlarni faollashtiradi;
Yangi o‘quv metodlari bayoni:
Nazariy mashg‘ulotlarning rejasi va tuzilishiga muofiq, o‘qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha xarakatlar tartibini bayon etadi.
Mavzu bo’yicha PowerPoint tartibida namoish vasharxlar bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariy
holatlarni bayon qiladi
|
Savollarga javob beradilar
|
|
Yoziboladilar
|
2. Asosiy bosqich
|
Guruhlarga bo‘linadilar.
Javob beradilar
|
(65
daqiqa)
|
Diqqat qiladilar
Guruhlarda ishlaydilar
|
|
Fikr almashadilar
|
|
Yangi o‘quv materialini mustahkamlash 7.Mustahkamlash uchun savollar beriladi.
|
|
3.
Yakuniy bosqich
(10
daqiqa)
.
|
Mashg‘ulot yakuni:
O‘tilgan mavzu umumlashtiriladi, faol ishtirok etgan o‘quvchilarni javoblarini izohlab baholaydiva rag‘batlantiradi;
Uyga vazifa berilishi:
Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiriladi;
Kelgusi mashg‘ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo‘riqnoma beriladi
|
O‘z- O‘zini O‘zaro baholashni O‘tkazadilar.
Topshiriqni yozadilar
|
O‘tilgan mavzularni takrorlash: 11-ilova
O‘tgan dars yuzasidan tezkor savol-javob metodidanfoydalanib savol-javob O‘tkaziladi.
Аvtоmаtlаshtirilgаn ахbоrоt tizimlаrigа nisbаtаn mаvjud bo ‘lgаn хаvflаr
Аvtоmаtlаshtirilgаn ахbоrоt tizimlаrigа nisbаtаn хаvflаr
Tizimdаgi хаvfli O‘zgаrishlаrni tеkshirish
Fоydаlаnuvchi intеrfеysining qulаyligi
Guruh
|
Javobning aniqligi va toliqligi (2-
5 ball)
|
Taqdim etilganaxborot yaqqolligi (2-5 ball)
|
Guruhning har bir a’zosi
|
Umumiy ball miqdori (2+3+4)
|
Baho(5/4)
|
|
|
|
faolligi (2-5 ball)
|
|
|
|
2
|
3
|
4
|
5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Har bir guruh mezonlar bo’yicha ballarni jamlab, boshqa guruhlar chiqishini baholaydi. Guruh olgan baho guruhning har bir a’zosi bahosini belgilab boradi:
5 ball - «a’lo»; 4– «yaxshi»; 3 – «qoniqarli»; 2 ball – «qoniqarsiz».
Dars yakuni O‘qituvchi O‘tgan yangi mavzu bo’yicha tushunmagan savollarga javob beradi,darsni mustahkamlashdagi O‘quvchilar javobini muhokama qilib, O‘quvchilar bilimini baholaydi va darsni yakunlaydi.
Darsga faol ishtirok etgan O‘quvchilarni O‘qituvchi baholaydi
O‘quvchilar faoliyatini baholash mezonlari
|
86-100
%
|
5 baho “a`lo”
|
71 -
85%
|
4 baho “yaxshi”
|
55 –
70%
|
3 baho «qoniqarli»
|
№20-MAVZU: ELEKTRON RAQAMLI IMZO.
Reja:
Elektron raqamli imzo
Elektron raqamli imzoni shakllantirish sxemasi
Elektron raqamli imzoni tekshirish sxemasi1Elektron raqamli imzo
Elektron hujjatlarni tarmoq orqali almashishda ularni ishlash va saqlash xarajatlari kamayadi, qidirish tezlashadi. Ammo, elektron hujjat muallifini va hujjatning o‘zini autentifikatsiyalash, ya’ni muallifning haqiqiyligini va olingan elektron hujjatda o‘zgarishlarning yo‘qligini aniqlash muammosi paydo bo’ladi.
Elektron hujjatlarni auyentifikatsiyalashdan maqsad ularni mumkin bo‘lgan jinoyatkorona harakatlardan himoyalashdir. Bunday harakatlarga quyidagilar kiradi:
faol ushlab qolish - tarmoqqa ulangan buzg‘unchi hujjatlarni (fayllarni) ushlab qoladi va o‘zgartiradi. - maskarad – abonent S hujjatlarni abonent V ga abonent A nomidan yuboradi;
renegatlik abonent A abonent V ga xabar yuborgan bo‘lsada, yubormaganman deydi;
almashtirish abonent V hujjatni o‘zgartiradi, yoki yangisini shakillantiradi va uni abonent A dan olganman deydi;
takrorlash - abonent A abonent V ga yuborgan hujjatni abonent S takrorlaydi.
Raqamli imzo ishlashi bo’yicha oddiy qo‘lyozma imzoga o‘xshash bo‘lib, quyidagi afzalliklarga ega:
imzochekilgan matn imzo qo‘ygan shaxsga tegishli ekanligini tasdiqlaydi;
bu shaxsga imzo chekilgan matnga bog‘liq majburiyatlaridan tonish imkoniyatini bermaydi; - imzo chekilgan matn yaxlitligini kafolatlaydi. Elektron raqamli imzo tizimi ikkita asosiy muolajani amalga oshiradi: - raqamli imzoni shakllantirish muolajasi; - raqamli imzoni tekshirish muolajasi.
2Elektron raqamli imzoni shakllantirish sxemasi Raqamli imzoni shakllantirish muolajasi.
Ushbu muolajani tayyorlash bosqichida xabar jo‘natuvchi abonent A ikkita kalitni generatsiyalaydi: mahfiy kalit kA. va ochiq kalit KA. Ochiq kalit KAuning jufti bo‘lgan maxfiy kaliti kA dan hisoblash orqali olinadi. Ochiq kalit KA tarmoqning boshqa abonentlariga imzoni tekshirishda foydalanish uchun tarqatiladi.
3Elektron raqamli imzoni tekshirish sxemasi
Raqamli imzoni tekshirish muolajasi.
Tarmoq abonentlari olingan xabar “M”ning raqamli imzosini ushbu xabarni jo‘natuvchining ochik kaliti KAyordamida tekshirishlari mumkin.
Har bir imzo quyidagi axborotni o‘z ichiga oladi: - imzo chekilgan sana;
ushbu imzo kaliti ta’sirining tugashi muddati;
faylga imzo chekuvchi shaxs xususidagi axborot (F.I.Sh, mansabi, ish joyi); - imzo chekuvchining indentifikatori (ochiq kalit nomi);
raqamli imzoning o‘zi.
1977 yilda AQSh da yaratilgan RSA tizimi birinchi va dunyoda mashhur elektron raqamli imzo tizimi hisoblanadi va yuqorida keltirilgan prinsiplarni amalga oshiradi. Ishonchliligining yuqoriligi va shaxsiy kompyuterlarda amalga oshirilishining qulayligi bilan ajralib turuvchi raqamli imzo algoritmli1984 yilda El Gamal tomonidan ishlab chiqildi.
Kriptografik kalitlarni boshqarish
Kalitlarni taqsimlashga quyidagi talablar qo‘yiladi:
Kompyuter tarmoqlaridan foydalanuvchilar o‘rtasida kalitlarni taqsimlashning quyidagi asosiy usullaridan foydalaniladi.
Kalitlarni taqsimlovchi bitta yoki bir nechta markazlardan foydalanish.
Tarmoq foydalanuvchilari o‘rtasida kalitlarni to’g’ridan-to’g’ri almashish.
Birinchi usulning muammosi shundaki, kalitlarni taqsimlash markaziga kimga, qaysi kalitlar taqsimlanganligi ma’lum. Bu esa tarmoq bo’yicha uzatilayotgan barcha xabarlarni o‘qishga imkon beradi. Bo‘lishi mumkin bo‘lgan suiste’mollar tarmoq xavfsizligining jiddiy buzilishiga olib kelishi mumkin. Ikkinchi usuldagi muammo tarmoq sub’ektlarining haqiqiy ekanligiga ishonch hosil qilishdir.
U. Diffi va M.Xellman tomonidan kashf etilgan kalitlarni ochiq taqsimlash usuli foydalanuvchilarga kalitlarni himoyalanmagan aloqa kanallari orqali almashishga imkon beradi. Uning xavfsizligi chegaralangan sohada diskret logarifmlarni hisoblashning mushkulligiga asoslanadi.
Diffi-Xellmanning kalitlarni ochiq taqsimlash sxemasi
Diffi-Xellman sxemasi uzatilayotgan ma’lumotlarning konfidensialligini va autentligini (asliga to’g’riligini) kompleks himoyalash usulini ham amalga oshirish imkonini beradi.
Diffi-Xellman sxemasida axborot almashinuvida ishtirok etuvchi foydalanuvchilar A va V mustakil ravishda uzlarining maxfiy kalitlarini kA va kB
ni generatsiyalaydilar (kA va kB kalitlar foydalanuvchilar A va V lar sir saklovchitasodifiy katta butun sonlar).
So‘ngra foydalanuvchi A o‘zining maxfiy kaliti kA asosida ochik kalitni xisoblaydi:
| 