|
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 6, noyabr-dekabr, 2020 yilBog'liq zamonaviy bank tizimi“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 6, noyabr-dekabr, 2020 yil
3
6/2020
(№
00050)
http://iqtisodiyot.tsue.uz
Мазкур қўлланмада банкнинг пассив операциялари қисмида омонатлар
(депозитлар) қабул қилиш, мижозлар, шу жумладан банк
-
корреспондентлар учун
ҳисоб рақамларни очиш ва уларни юритиш каби хизматлар устида тўхталиб ўтган.
Актив операциялар қисмида мижозларга ссудалар тақдим қилиш, касса хизматларини
кўрсатиш ва ҳаказо кўрсатилган. Шу билан бирга Е.Ф. Жуков тижорат банкларининг
молиявий хизмат турлари таркибига кирувчи лизинг, факторинг, форфетинг, траст
операциялари; бошқа хизмат турлари туркумидан касса ҳисоб
-
китоб хизматлари,
юридик шахсларга хизмат кўрсатиш каби банк хизмат турлари борасида ўрганиш
ишларини олиб борган.
Таниқли россиялик олим О.И. Лаврушин
[5]
, банкнинг ҳусусияти унинг фаолияти
моҳиятлари ёрдамида белгиланади ва мазкур фаолиятнинг натижаси банк
маҳсулотининг яратилиши ҳисобланади, деб белгилаб ўтган.
Тадқиқот методологияси
Илмий тадқиқот олиб боришда жадвалларни аналитик таққослаш, тадқиқотнинг
мантиқий ва таққослама таҳлил маълумотларни гуруҳлаш, уларни бир
-
бири билан
солиштириш йўли билан статистик қайта ишлаш усули, миқдор ва сифат кўрсаткичлар
ҳисоблаш каби услублардан фойдаланилди.
Таҳлил ва натижалар
Банкларни трансформация қилиш жараёнида мижозларнинг талаблари ортиб
бориши муқаррар ва бу борада
илғор инновацион банк хизматларини сифатли
кўрсатилмаслиги натижасида банк мижозларининг ўз банкига бўлган ишончининг
камайишига олиб келиши мумкин. Натижада, банк мижозлари банкларини
алмаштиришга ёки бошқа банк хизматларидан фойдаланишга харакат қилади
.
Шунинг учун банклар мижозларининг талабларига биноан фаолиятини
трансформацияқилиши, яъни банк маҳсулотлари ва хизматларини замонавий ахборот
-
коммуникация технологияларидан фойдаланган ҳолда янги банк хизматларни
яратишни тақозо
этади
.
Банк маҳсулоти бўлиб қуйидагилар ҳисобланади:
-
тўлов маблағларини яратиш;
-
хизматларни тақдим қилиш.
Тўлов маблағларини яратиш бутун иқтисодиёт миқёсида (ёки бошқача қилиб
айтганда макродаражада) олинади. Бизга маълумки, меҳнат маҳсулотларини
айирбошлаш бир маҳсулотнинг бошқа маҳсулот турига алмаштириш шаклида эмас,
балки сотиб олиш
-
сотиш шакли кўринишида амалга оширилади. Товар ишлаб
чиқарувчи бозорга ўзининг товарини таклиф қилади. Ўз навбатида, сотиб олувчи
ўзининг товарини сотган тақдирда ўзига керак бўлган маҳсулотни сотиб олиши мумкин
бўлади. Бозор иқтисодиёти шароитида сотиб олиш
-
сотиш жараёнини амалга ошириш
учун умумий тўлов маблағлари кўринишидаги пул зарур бўлади. Тўлов маблағларисиз
товар ишлаб чиқарувчилар ўртасида меҳнат маҳсулотларини айирбошлаш имконияти
бўлмайди. Марказий банк моддий бойликларнинг айланиши, ишлатилиши ва
истеъмол қилиниши, шунингдек
ишлаб чиқариш жараёни давом этиши учун зарур
бўлган пул маблағларини чиқаради
.
Банк маҳсулотининг иккинчи таркибий қисми бўлган банк хизматларини
қуйидаги тартибда таснифлаш мумкин (
1-
жадвал
):
|
| |
