Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси
______________________________________________________________________
“КAPITAL BOZORI” FANI
1-mavzu. MILLIY VA GLOBAL IQTISODIYOTDA KAPITAL
BOZORI
1.1. Kapital bozorining iqtisodiy mohiyati, tasniflanishi va
o‘ziga xos xususiyatlari
Bozor iqtisodiyoti sharoitidagi bugungi
bosqichda iqtisodiyotni
moliyalashtirish uchun ichki mablag‘lar yetarli emasligi ma’lum haqiqat.
Aholi va ehtiyojlar muntazam o‘sib borayotgan bir vaqtda yuqori
texnologik
rivojlanish, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash va boshqa
sohalarni kompleks taraqqiy ettirishda biznes sub’ektlari va hukumatlar
mablag‘lariga qo‘shimcha tashqi manbalardan
moliyaviy resurslar jalb
qilish zarurati mavjud. Shunday sharoitda iqtisodiyot sub’ektlari uchun
moliyaviy resurslar va kapital jalb qilish muhim manbalaridan biri moliya
bozori va uning elementi hisoblangan kapital bozoridir.
Gʻarb iqtisodiy adabiyotlarida moliya bozorlari pul mablagʻlari
oqimini jamgʻaruvchidan qarz oluvchiga yoʻnaltiruvchi bozor institutlari
jamlanmasi sifatida keltiriladi
1
. Frederik Mishkin ortiqcha mablagʻlarga
ega odamlardagi pul mablagʻlarini pul mablagʻlari yetishmayotganlariga
oʻtkazib berishga xizmat qiluvchi bozorlarni moliya bozorlari deb ataydi.
2
Keltirilayotgan taʼriflar asosida taʼkidlash mumkinki,
moliya bozori –
moliyaviy instrumentlardan foydananish asosida
moliyaviy vositachilar
orqali vaqtincha boʻsh pul mablagʻlarini qayta taqsimlash yuz beradigan
bozordir.
Kapital bozori o‘zida uzoq muddatli kapital va qarz majburiyatlari
to‘planadigan va muomalada bo‘ladigan bozordir
3
.
Bozor iqtisodiyoti
sharoitida kapital bozori moliya bozorining asosiy turi bo‘lib, uning
yordamida biznes sub’ektlari va hukumatlar o‘z
faoliyatlarini
moliyalashtirish manbalarini topishlari mumkin. Shu o‘rinda qayd etish
lozimki, moliya bozorining muhim tarkibiy qismi hisoblangan kapital
bozorida qoplash muddati bir yildan ortiq bo‘lgan mablag‘lar,
vositalar
muomalada bo‘ladi.
1
Долан Э.Дж., Кэмпбелл К.Д. Деньги, банковское дело и денежно-кредитная политика. М. ; СПб., 1993. С. 15.
2
Frederick S. Mishkin, Kent Matthews and Massimo Giuliodori. The economics of money, banking and financial
markets. UK. Pearson, 2013. P.3.; Frederic S. Mishkin, Stanley G.Eakins. Financial markets and institutions. USA.
Prentice Hall, 2012. P.2.
3
Ковалёв В.В. Финансовый менеджмент: теория и практика. 2-издание. – М.: «Проспект», 2011. – С. 155.
(1024).
