|
Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalarBog'liq 4 Toshnazarova33
3/2021
(№
00053)
http://iqtisodiyot.tsue.uz
мувофиқ ҳолда ишлаб чиқариш харажатлари таркибига хом-ашё, асосий ва ёрдамчи
материаллар, ёнилғи ва энергия харажатлари, асосий капитал амортизацияси, иш ҳақи
ва ижтимоий суғуртага ажратмалар, фоиз тўловлари ва б. харажатлар киради. Ишлаб
чиқариш харажатларига қилинган барча харажатларнинг пулдаги ифодаси маҳсулот
таннархини ташкил қилади” [4].
М.Болтабоев “ТАННАРХ, маҳсулот таннархи — корхонанинг мақсулот ишлаб
чиқариш. ва уни сотиш ҳамда ишлар бажариш ёки хизматлар кўрсатиш учун қилган
жами жорий харажатларининг пул шаклидаги ифодаси. Товар ишлаб чиқаришда
таннархнинг
муҳим
элементлари
—
четдан
олинадиган
хом-ашё,
асосий
материаллар, электр-энергия ресурслари
чиқимлари;
асосий
ва
қўшимча
иш
ҳақи; ижтимоий
суғурта ажратмалари; амортизация
ажратмалари ва
б.
сарф
харажатлар.” [5] - деб таъриф келтиради.
Россия Солиқ Кодексида (1998) қуйидагича таъриф келтирилган: “Таннархни
белгиловчи маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари маҳсулот ишлаб
чиқаришда фойдаланилган табиий ресурслар, хом-ашё, асосий ва ёрдамчи материаллар,
ёқилғи, энергия, асосий фондлар, меҳнат ресурслари ва эксплуатация бўйича бошқа
харажатлар, шунингдек ишлаб чиқариш бўлмаган харажатларнинг қийматидан ташкил
топади” [6].
Мамлакатимизда амалда бўлган Солиқ Кодексида (2020) “...солиқ тўловчи
томонидан Ўзбекистон Республикасида ҳам, унинг ҳудудидан ташқарида ҳам ҳисобот
(солиқ) даври давомида амалга оширилган (кўрилган), асосланган ва ҳужжатлар билан
тасдиқланган чиқимлари (ушбу Кодекснинг 333- 336-моддаларида назарда тутилган
ҳолларда эса зарарлар) харажатлар деб эътироф этилади.” [7] деб таъриф берилган.
Т. Маликовнинг қуйида келтирган фикрларига қўшиламиз: “фойда олиш ёки
ХЮСнинг бошқа мақсадларига эришиш учун фойдаланиладиган ресурсларнинг пул
қийматига ХЮСнинг харажатлари дейилади. “Харажатлар” тушунчаси “таннарх”
тушунчасига нисбатан кенгроқ ҳисобланади. Чунки, таннарх умумий харажатларнинг бир
қисмини (оддий такрор ишлаб чиқариш харажатларини) ўзида акс эттиради. Маҳсулот
|
| |
