Iqtisodiyotni raqamlashtirish sharoitida buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil va auditni xalqaro standartlar asosida rivojlantirish muammolari va istiqbollari

Download 8,84 Mb. Pdf ko'rish
bet	310/452
Sana	27.06.2024
Hajmi	8,84 Mb.
	#265988

1 ... 306 307 308 309 310 311 312 313 ... 452

Bog'liq
QarMII konf 26-27 may 2023 (1)

Мавзуга оид адабиётлар таҳлили.
Мева-сабзавот маҳсулотлари
етиштириш соҳасини ривожлантириш иқтисодий муаммолари ва қишлоқ
хўжалигида
кооперация
ва
интеграция
жараёнини
ривожлантириш
масалаларида
хорижлик
агроиқтисодчи
олимлардан
А.В.Чаянов
кооперациянинг иқтисодий моҳиятини мустақил равишда ўз фаолиятини
бирлаштирувчи
турли
хўжалик
юритувчи
субъектларнинг
иқтисодий
манфаатлари
муштараклигини
таъмин
этувчи
муносабат
сифатида
таърифлайди. Муаллиф бу ерда асосий эътиборни мол-мулк эмас, балки
кооперация муносабатларига киришган мустақил субъектлар манфаатларига
хизмат қилишга қаратиш лозимлигини алоҳида уқтиради.
Бу концепция эса И.Н.Буздалов томонидан «Кооперация турли хўжалик
юритувчи субъектларнинг биргаликдаги фаолияти бўлиб, у ўзида шах-сий,
жамоа ва ижтимоий манфаатларни бирлаштиради, алоҳида инсонлар-нинг
ижодий меҳнатини рағбатлантиради. Айни пайтда инсоннинг ижтимоий
кафолати билан бирга, социал ҳимоясини таъмин этади» деб фикр юритади[4].
Кооперациянинг иқтисодий моҳиятига А.И.Аллахвердиев томонидан
берилган тариф бизнинг фикримизча масалани тўлиқроқ ёритади. Жумладан,
муаллиф, «Қишлоқ хўжалиги кооперацияси меҳнатнинг ва ишлаб чиқаришнинг
ўзаро боғлиқ бир ёки бир қанча жараёнларидаги, қишлоқ хўжалиги
маҳсулотлари ишлаб чиқарувчиларнинг биргаликдаги хўжалик фаолияти шакли
бўлиб, алоҳида ҳолда эришиш қийин бўлган натижалар ва иқтисодий
манфаатларга эришиш имконини беради» деб тариф беради [5].
Қолаверса, етук иқтисодчи олимлардан М.И.Туган-Барановский асосий
эътиборини кооперация шакллари ва кооперация жараёнининг ижтимоий
жиҳатларига қаратиб, уни ижтимоий ҳаракат сифатида талқин қилган бўлса,
бизнинг фикримизга кўра

“қишлоқ хўжалиги кооперативи– бу хўжалиги
юритишнинг ташкилий-ҳуқуқий шаклларидан биридир. У ўзида қишлоқ
хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари томонидан кооператив аъзоларининг

649
моддий ва бошқа талабларини қондириш мақсадида пай бадалларини
бирлаштиришга асосланган ҳамкорликдаги ишлаб чиқариш ва бошқача
хўжалиги фаолият юритиш ташкилотларини билдиради” деган фикрни олдинга
сўрган [6].
Агроиқтисодчи олим Р.Ҳ.Ҳусанов ўз ишларида кооперациянинг
иқтисодий жиҳатларини тадқиқ этади. Бунда асосий эътибор майда товар
ишлаб чиқарувчиларга қаратилган бўлиб, кооперациянинг иқтисодий ва
ижтимоий табиати ўша давр нуқтаи-назаридан талқин этилади [7]. Майда якка
деҳқон хўжаликларининг моддий-техник базаси жуда заифлиги, товарлилик
даражаси пастлиги хўжаликларнинг иқтисодий эмас балки кўпроқ ижтимоий
субъект сифатида фаолият юритишига олиб келган ва кооперация жараёнига
тўсиқ бўлганлиги кўрсатиб ўтилади.
Бизнинг фикримизга кўра, қишлоқ хўжалиги кооперацияси– бу қишлоқ
хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари томонидан ўзларининг иқтисодий ва
бошқа талабларини қондириш мақсадларида ташкил этилган қишлоқ хўжалиги
кооперативлари ва уларнинг ҳамкорлари тизими.
"Қишлоқ хўжалиги кооперативи– бу хўжалиги юритишнинг ташкилий-
ҳуқуқий шаклларидан биридир. У ўзида қишлоқ хўжалиги товар ишлаб
чиқарувчилари томонидан кооператив аъзоларининг моддий ва бошқа
талабларини қондириш мақсадида пай бадалларини бирлаштиришга асосланган
ҳамкорликдаги ишлаб чиқариш ва бошқача хўжалиги фаолият юритиш
ташкилотларини билдиради” [8] деган тариф бизнинг фикримизча масалани
тўлиқроқ ёритади.
Қишлоқ хўжалиги кооперативлари бошқа кооперативлардан қишлоқ
хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари томонидан тузилиши билан фарқланади.
“Қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчиси” тушунчаси кооперативни
қишлоқ хўжалиги мақомига нисбатан асос солувчи етакчисидир. У ўзи ишлаб
чиқарадиган маҳсулотҳажмининг 50% дан ортиғини қишлоқ хўжалиги
маҳсулотлари ташкил этиши керак.

650
Аммо, шу билан бирга юқоридаги муаллифлар ишлари турли даврда,
умумий ҳолда бажарилган бўлиб маҳсулотни сотиш тизимини алоҳида муаммо
сифатида танлаган ҳолда чуқур ёндашилмаган. Айни пайтда мева-
сабзавотчилик соҳасида агрофирмалар фаолиятини ташкил этиш борасида олиб
борилаётган ишлар ҳам масалага жиддий ёндашган ҳолда илмий тадқиқотлар
олиб боришни тақозо этмоқда.

Download 8,84 Mb.

1 ... 306 307 308 309 310 311 312 313 ... 452

Download 8,84 Mb.

Pdf ko'rish