Iqtisodiyotni raqamlashtirish sharoitida buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil va auditni xalqaro standartlar asosida rivojlantirish muammolari va istiqbollari

764 
valyutada beriladigan kreditlar boʼyicha 1,5 foizli punktdan yuqori boʼlmagan 
miqdorda qoplanishi va meva-sabzavot mahsulotlarining tashqi bozorlarida 
marketing tadqiqotlarini oʼtkazish bilan bogʼliq xarajatlarining 50 foizi subsidiyalar 
taqdim etish orqali Oʼzbekiston Respublikasining Davlat byudjeti hamda Oʼzbekiston 
Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzuridagi Eksportni 
ragʼbatlantirish agentligi mablagʼlari hisobidan, shuningdek, jalb etiladigan xalqaro 
moliyaviy institutlar mablagʼlari, shu jumladan Jahon banki mablagʼlari hisobidan 
qoplanishi ko’zda tutilgan. 
2019 yil 11 dekabrdagi “Meva-sabzavotchilik va uzumchilik tarmogʼini yanada 
rivojlantirish, sohada qoʼshilgan qiymat zanjirini yaratishga doir qoʼshimcha chora-
tadbirlar toʼgʼrisida”gi PQ-4549-sonli qarorida qishloq xo‘jaligi birlashmalari a’zolari 
va meva-sabzavot klasterlari ishtirokchilari o‘rtasida kooperatsiya aloqalarini 
rag‘batlantirish ularni moliyaviy qo‘llab-quvvatlash maqsadida 2022-yil 1-iyuldan
 
yangi bog‘, tokzor va issiqxonalar barpo etish, mahsulotlarni saqlash va qayta ishlash 
obyektlarini yaratish uchun tijorat banklari tomonidan ajratiladigan umumiy qiymati 
5 milliard so‘mdan, foiz stavkasi Markaziy bank asosiy stavkasining 1,5 baravaridan 
oshmagan miqdordagi kreditlar bo‘yicha Tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash 
davlat jamg‘armasi hisobidan asosiy stavkadan oshgan, lekin asosiy stavkaning 30 
foizidan ko‘p bo‘lmagan qismini qoplash uchun uch yil muddatgacha kompensatsiya 
va qiymati 2,5 milliard so‘mdan oshmagan miqdordagi kreditlar bo‘yicha kredit 
summasining 50 foizigacha (50 foizi ham kiradi) miqdorda kafillik taqdim etiladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 5-apreldagi “2023-yilda 
qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish, qayta ishlashni kengaytirish va 
qo‘llab-quvvatlashning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-113-son 
qaroriga ko’ra Bog‘dorchilik va issiqxona xo‘jaligini rivojlantirish jamg‘armasiga 
2023-yilda ajratilishi ko‘zda tutilgan 400 milliard so‘m budjet ssudasi hisobidan 
sarflanishi belgilangan. Xususan, 100 milliard so‘m yillik 10 foiz stavkada “Suv bilan 
ta’minlash uchun nasos va quvurlarni o‘rnatishga qarz shartnomasi asosida, naqd pul 
shaklida qishloq xo‘jaligi korxonalari va dala cheti yer egalariga 6 oygacha imtiyozli 

765 
davr bilan 12 oy muddatga yillik 14 foiz stavkada qarz ajratish ko’zda tutilgan. 
Bunda, berilayotgan qarz mablag‘lari olinayotgan daromadning 50 foizidan oshib 
ketishi mumkin emasligi belgilangan. Kooperatsiya munosabatlari asosida faoliyat 
koʼrsatayotgan qishloq xoʼjaligi kooperativlari uchun yuqorida belgilangan moliyaviy 
imtiyozlar xo’jalik sub’ektlari uchun boshlangʼich bosqichda kuchli iqtisodiy yordam 
hisoblanadi. Xorijiy rivojlangan mamlakatlar (Yevropa, AQSh, Kanada) bozorlarida 
kooperativlarning ulushi 40 foizdan oshadi. O‘zbekistonda esa bu yo‘nalish endigina 
rivojlanmoqda.
XULOSA 
Meva-sabzavot kooperatsiyasini tashkil etilganda birlashmaga a’zo bo’gan 
qishloq xo’jaligi sub’ektlarining yillik foydasi uncha yuqori bo’lmaydi va a’zolarning 
oladigan dividentlar miqdori ham katta mablag’ni tashkil etmaydi. Shu bois, qishloq 
xoʼjaligi birlashmalari aʼzolari uchun (yuridik va jismoniy shaxslar) yil yakuni 
boʼyicha foydadan oladigan divident va jismoniy shaxslar uchun daromad soligʼini 3-
5 yil davomida to’lamaslik imtiyozini joriy qilinishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Natijada, birlashma a’zoligiga talabgor yuridik va jismoniy shahslarning soni 
ko’payadi, bu esa kooperativlarning mol-mulk hamda moliyaviy imkoniyatlarini 
oshiradi. Qolaversa, berilgan imtiyoz muddati davomida aʼzo xoʼjalik subʼektlarini 
ishlab chiqarish-moliyaviy salohiyatlarini mustahkamlashga imkoniyat yaratiladi. 

Download 8,84 Mb.