0
O‘rtacha va
chekli mahsuldorlik, APL, MPL
L2
A′ B′
L3 Mehnat sarfi, L
0 1 2
MPL C′
3 4 6
APL
8 L
10.3-rasm. Bir o`zgaruvchi omil (L-mehnat) sarfida ishlab chiqarish grafigi
Natijada chekli mahsuldorlik, umumiy va o`rtacha mahsuldorlik oshadi. Lekin pirovard natijada ishchilar sonining oshishi (kapitalning o`zgarmaganligi) chekli mehnat unumdorligini kamayishiga olib keladi, ya′ni omil mahsuldorligining kamayish qonuni ishlay boshlaydi. Omil mahsuldorligining (bir birlik qo`shimcha omil sarfiga to`g`ri keladigan qo`shimcha mahsulot) kamayish qonuni qisqa muddatli oraliqqa xosdir, chunki bu oraliqda kamida bitta omil o`zgarmasdir. Uzoq muddatli oraliqda barcha omillar ma′lum miqdordagi kombinatsiyada oshsa, ishlab chiqarish hajmi ham oshib boradi.
Omil mahsuldorligining kamayish qonuni chekli mahsulotning kamayishini ifodalaydi. Mahsuldorlik kamayish qonuni ma′lum bir ishlab
chiqarish texnologiyasida o`rinlidir. Yuqorida keltirilgan 10.2-jadval ma′lumotiga ko`ra umumiy mahsulot miqdori, o`rtacha va chekli mahsulot miqdorlarini qarab chiqamiz: O`rtacha mahsulot va chekli mahsulot chiziqlari bir-biri bilan bog`liqdir. Agar chekli mahsulot o`rtacha
mahsulotdan katta bo`lsa MPL APL , o`rtacha mahsulot o`sadi. Rasmda
bo`lgani uchun, o`rtacha mahsulot o`sadi. A nuqtada, chekli mahsulot
nuqtada o`rtacha mahsulotga teng bo`ladi.
B' C'
oraliqda
MPL
APL
bo`lgani uchun o`rtacha mahsulot kamayib boradi.
Omillar mahsuldorligining kamayish qonuni absolyut bo`lmasdan nisbiy xarakterga egadir va u ma′lum ishlab chiqarish texnologiyasiga qo`llaniladi. Vaqt o`tishi bilan texnologiyaning takomillashuvi, mahsulot ishlab chiqarish chizig`ini yuqoriroqga ko`tarilishiga olib kelishi mumkin. Masalan, birinchi texnologiyada o`zgaruvchan mehnat resursidan
maksimal foydalanish L1 bo`lsa (10.4-rasm), yangi, takomillashgan 2-
texnologiyaga o`tilishi, mehnat sarfi hajmini L2 ga oshiradi L2
L3 miqdorgacha oshiradi L3 L2
| 