MA‘RUZA № 4.
TEXNIK ME‘YORLASH
REJA:
1. Vaqt me‘yorlari
2. Texnologik jarayonlarning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari
3. Texnologik jarayonning iqtisodiy samaradorligi
4. Texnik me‘yor tushunchasi
5. Ishlov berish vaqti me‘yori strukturasi
6. Vaqt me‘yorini elementlari bo‘yicha (oxirgi
tayyorlov vaqti, asosiy vaqt,
yordamchi vaqt, texnik va tashkiliy xizmat ko‘rsatish va fizik ehtiyojlar vaqtlarini)
aniqlash usullari va
tartibi
7. Texnologik jarayonni yaratishning dastlabki bosqichida iqtisodiy baholash
1.3.1-§. Vaqt me‘yorlari
Vaqt me’yorini texnik hisoblar va tahlillar asosida dastgohlarni,
kesuvchi
asboblarning imkoniyatlaridan to‘liq foydalanishni,
ishlov berilayotgan detalga
qo‘yilgan texnikaviy shartlarni inobatga olib aniqlanadi.
Mashinasozlikda vaqt me’yorini belgilash metall kesish dastgohlarida
bajariladigan alohida operatsiya uchun sarflangan vaqtni
yoki vaqt birligi ichida
tayyorlanadigan detallar miqdorini aniqlash demakdir.
Shunday qilib, texnik asoslangan vaqt me’yori deganda ma‘lum bir tashkiliy-
texnikaviy sharoitlarda ishlab chiqarish vositalaridan ilg‘or usullar yordamida unumli
foydalanib, texnologik jarayon operatsiyasini bajarish
uchun sarflangan vaqt
tushuniladi.
Vaqt me’yorini o‘rnatishda quyidagi shartlarni inobatga olish zarur:
1. ish ma‘lum toifali ishchi tomonidan bajarilishi zarur;
2. ushbu ishni bajarish uchun eng unumdor moslama va asboblar qo‘llanilishi
zarur;
3. optimal kesish maromlari tanlanishi kerak, ko‘p keskichli dastgohlar va shu
kabi yuqori unumdorlikka ega usullardan foydalanish zarur;
4. mexanik ishlov berish uchun qo‘yimlar miqdori to‘g‘ri belgilanishi kerak;
5. vaqt me’yoriga dastgoh ishlab turgan paytda qo‘lda bajariladigan ishlar
kiritilmasligi kerak;
6. vaqt me’yoriga nuqsonli detallarni to‘g‘rilash va ularni o‘rniga
boshqasini
tayyorlash uchun sarflangan vaqt kiritilmaydi;
7. ishni to‘g‘ri tashkil qilish maqsadida ish o‘rniga chizmalar,
materiallar,
moslamalar, kesuvchi va boshqa asbob-uskunalar avvaldan keltirib qo‘yilishi zarur;
8. kesuvchi asboblarni charxlash markazlashgan bo‘lishi zarur;
9. charxlangan kesuvchi asbobni ish o‘rniga tayyor holda uzatiladi;
10. vaqt me’yoriga hal qilinmagan tashkiliy masalalar bo‘yicha to‘xtashlar
uchun va boshqa ko‘rinishdagi uzilishlar
uchun sarflangan vaqt kirmaydi;
11. vaqt me’yori normal ish sharoitidan kelib chiqqan holda belgilanishi zarur.
Texnikaviy vaqt me’yori ishchining ish haqini belgilashda va mahsulot tannarxi
kalkulyatsiyasini tuzishda asosiy omillardan biri.
