Toshpulatova Malika Ulug‘bek qizi




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet99/447
Sana15.07.2024
Hajmi9,47 Mb.
#267669
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   447
Bog'liq
Сборник готовый

Toshpulatova Malika Ulug‘bek qizi 
Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti, tayanch doktoranti
JAHON SAVDO TASHKILOTIGA (JST) A’ZO BO'LISHNING O‘ZBEKISTON 
IQTISODIYOTIGA IJOBIY VA SALBIY TA’SIRLARI 
Jahon iqtisodiyoti rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlaridan biri – bu xalqaro iqtisodiy 
munosabatlarning intensiv rivojlanib borishi hisoblanadi. Bu esa har bir rivojlangan va 
rivojlanayotgan davlatlarning iqtisodiyotini yanada kengaytirish, davlatlar o‘rtasida iqtisodiy, 
ijtimoiy holatni yaxshilash hamda o‘zaro savdo sotiq jarayonlarini yanada chuqurlashtirish bilan 
izohlanadi.
Davlatimiz oldidagi eng dolzarb holatlardan biri bu iqtisodiy vaziyatni yanada yaxshilash 
hamda jahon hamjamiyatidagi o‘rnini mustahkamlash, natijada aholi turmush darajasini oshirishga 
erishish, shuningdek, davlatlar bilan savdo aloqalarini kengaytirish natijasida bozor ko‘lamini 
kengaytirishdan iborat. Tashqi aloqalar har bir davlat uchun jahonda o‘z pozitsiyasini yanada 
mustahkamlash uchun zarur hisoblanadi. Shu tufayli mamlakatimizda eksport salohiyatini yanada 
yaxshilash uchun keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 
Shavkat Mirziyoyev 2020-yil 4-fevral kuni qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini chuqur qayta ishlash va 
oziq-ovqat tovarlari sifatini oshirish masalalariga bag‘ishlangan yig‘ilish o‘tkazdi. Shu yig‘ilish 
jarayonida ham Jahon savdo tashkiloti standartlariga eksport tovarlarimizning javob bermasligi 
hamda import tovarlarning kirib kelish payti ularni tekshiruvdan o‘tkazish qiyinchilik tug‘dirayotgani 
haqida gapirildi. Oziq-ovqat mahsulotlarini sinash bo‘yicha Jahon savdo tashkilotining talablariga 
mos 775 ta standart bo‘lsa, mamlakatimizda ularning 100 tasi joriy qilingani, 100 dan ortiq 4 
laboratoriyadan atigi 10 tasi xalqaro darajada akkreditatsiyadan o‘tgani tanqid qilindi. Bu 
korxonalarimiz mahsulotlarini eksport qilish imkoniyalarini qiyinlashtirishi haqida ham qayd etildi. 
Shu bilan birga ularga tegishli chora-tadbirlar ko‘rilishi va yo‘l xaritalari belgilab berilishi bo‘yicha 
ko‘rsatmalar berildi. Yuqoridagi standartlarni joriy qilinishi ham biz uchun Jahon savdo tashkilotiga 
a’zo bo‘lish bosqichlarimizni bir muncha yengillashtiradi. 
Jahon savdo tashkiloti xalqaro tashkilot bo‘lib, hozirda 166 ta davlat ushbu tashkilotning 
a’zosi hisoblanadi hamda ushbu davlatlar jahon savdosining 98 foizini tashkil qiladi. Dastavval ushbu 
xalqaro tashkilot GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) deb yuritilib, tarif va savdo 
masalalari bo‘yicha shartnoma 1948-yil 30-iyunda 23 mamlakat tomonidan imzolangan. Keyinchalik 
ushbu GATT negizida Jahon savdo tashkiloti - 1995-yildan o‘z faoliyatini boshladi.
JST davlatlarning savdo munosabatlari bilan shug’illanadigan yagona xalqaro tashkilot 
hisoblanadi. Jahon Savdo Tashkilotining (JST) asosiy maqsadi mamlakatlar o'rtasidagi global 
savdoni tartibga soluvchi qoidalar yaratish va amalga oshirish orqali xalqaro savdoni 
osonlashtirishdir. JST erkin savdoni rivojlantirish, savdo toʻsiqlarini kamaytirish, savdo kelishuvlari 
boʻyicha muzokaralar olib borish va aʼzo davlatlar oʻrtasidagi kelishmovchiliklarni hal etishni 
maqsad qilgan. Shuningdek, u rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarga foyda keltiradigan 
savdo amaliyotlari adolatli va shaffof bo‘lishini ta'minlashga harakat qiladi.
JST 2 ta asosiy boshqaruv tuzilmasidan tashkil topgan. Vazirlar konferensiyasi- tashkilotning 
eng yuqori turuvchi tuzilmasi hisoblanadi, har ikki yilda bir marta yig’ilish o‘tkazadi. Bosh Kengash-
qaror qabul qiluvchi tuzilmadir. Bosh Kengash JSTning asosiy funksiyalarini nazorat qilib, 
muntazam ravishda yig’ilib turadi.
JSTga qo‘shilish jarayoni har bir davlatning iqtisodiy, siyosiy vaziyatidan kelib chiqqan holda 


150 
turli xil muddatgacha cho‘ziladi. Shu kunga qadar O‘zbekiston tashkilotga eng uzoq davrdan beri 
a’zo bo‘lish jarayonidagi davlat hisoblanadi. Ilk qadam 1994-yilda boshlangan bo‘lib, 2005-yilga 
qadar muzokaralar olib borilgan, vaqtincha to‘xtatilgan, shundan so‘ng 2017-yilda JSTga a’zo bo‘lish 
jarayoni yana kun tartibiga qaytdi va hozirgi kunga qadar muzokaralar olib borilmoqda.
Shuningdek, davlatimiz oldida yana bir iqtisodiy integratsiya hisoblangan Yevroosiyo 
iqtisodiy ittifoqiga qo‘shilish masalasi ham bor. Hozirda O‘zbekiston uchun birinchi navbatda JST 
yoki YeOII a’zo bo‘lish ko‘proq iqtisodiy foyda olib kelishi borasida ko‘plab keng muhokamalar 
hamda izlanishlar olib borilishini taqozo etmoqda.
Milliy iqtisodiyotni barqarorlashtirish hamda tashqi iqtisodiy faoliyatni, xususan tashqi 
savdoni yanada yaxshilash maqsadida mamlakatimizda 2016-yildan boshlangan iqtisodiy 
islohotlardan so‘ng JSTga qo‘shilish harakati yana kuchaydi. Sababi xozirgi kunda O‘zbekistonning 
top eksport hamda import hamkorlarining barchasi JSTning a’zosi hisoblanadi. Ushbu davlatlar bilan 
savdo-iqtisodiy munosabatda O‘zbekiston uchinchi davlat sifatida ishtirok etishi natijasida 
mamlakatimizdan eksport qilinadigan tovarlarga nisbatan yuqori boj stavkalari hamda notarif tartibga 
solish usullari keng joriy etilishining eksport salohiyatiga salbiy ta’siri bartaraf etiladi. Hozir 204 
mamlakat bilan savdo aloqasi yo‘lga qo‘yilgan. Tashqi savdo aylanmasining salmoqli ulushi aynan 
JST tarkibiga kiruvchi davlatlarga tegishli. 2022 yil yakuniga ko‘ra, ushbu ko‘rsatkich 61,5 foizni 
tashkil qildi. Bunda Rossiya 18,6, Xitoy 17,8, Qozog‘iston 9,2, Turkiya 6,4, Koreya Respublikasi 
4,7, Qirg‘iziston 2,5 va Germaniya 2,3 foizni tashkil etdi. 

Download 9,47 Mb.
1   ...   95   96   97   98   99   100   101   102   ...   447




Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish