162
фойдаланишни ўсиб боришидир.
Углеводород ресурсларини қазиб олишни республикада
ўсиб бориши миллий иқтисодиётни барқарор ривожланишини таъминлашда моҳияти катта.
Мамлакатда кўмир қазиб олиш 2020-2022 йиллар ичида 3869,4 млн. тоннага кўпайган ва 2022
йилда кўмир қазиш режаси 106,1 фоизга кўпайган.
2019-2022 йилларда ишлаб чиқарилган
ялпи ички маҳсулот 532712,5 млрд. сўмдан 888341,7 млрд. сўмга ёки 6,8 фоизга кўпайган.
Олинган умумий даромад эса 365735,6 млрд. сўмдан 634790,0 млрд. сўмни ёки 1,7 фоизга
кўпайган. Ялпи жамғариш доимий нархларда шу давр ичида 2,9 маротабага кўпайган бўлса,
ялпи ички жамғарма жорий нархларда 15,9 %га камайган. Асосий капитални ялпи
жамғарилиши, яъни йиллик ўсиши 9,4 %дан 38,1 %га кўпайган. Жаҳонда барча нефть қазиб
олувчи мамлакатлар бўйича 2020 йилда 4480 млн. тонна нефть қазиб олинган бўлса, унинг
1854 млн. тоннаси “ОПЕК” компанияси бўлган мамлакатлар ҳиссасига тўғри келган.
Республикамиз иқтисодиёти баркарор бозор иқтисодий ривожланиш йўлини танлаб
олган экан, у янги самарали сифатга эга бўлган иқтисодиётни ташкил этиши, энергетика
ресурсларининг асосий хомашёвий базаси бўлган нефть ва газ ресурсларини ривожлантириш
билан боғлиқ эканлигига этибор беришимиз зарур. Нефть ва газ ресурслари республиканинг
миллий бойлиги бўлиб уни қазиб олишда олимлар ва мутахассисларнинг фикрича бу
бойликни 60 фоиз ердан ўзлаштириб олмаслиги билан бу бойликни қисқа бир даврда қайта
тиклаб бўлмайди деб ҳисоблайдилар.
Мустақиллик йилларида хамдўстлик мамлакатларида нефтьь ва газ қазиб чиқариш ялпи
хажмини камайиб бориши кутилаётган бир даврда республикамизда бу соҳани узлуксиз
равишда мўътадил ривожланиб бориши учун зарур бўлган шароитларни яратилиши
натижасида миллий иқтисодиёт тармоқларини нофақат нефтьь ва газ маҳсулотларига бўлган
талабни қондиришни таъминлаш билан бирга хорижий мамлакатларга бу маҳсулотларни
экспорт қилиш йўлга қўйилган. Бугунги кунда йиллик табиий ёқилғи ишлатиш миқдори дунё
бўйича 12 миллиард тонна нефть эквивалентига тўғри келади. Агарда уларни шу суръатларда
ишлатиш давом этса, дунёдаги қазиб олинаётган нефть заҳиралари 45-50 йилга, табиий газ
заҳиралари 70-75 йилга, тошкўмир заҳиралари 165-170 йилга, қўнғир кўмир заҳиралари 450-
500 йилга етар экан.
Республика иқтисодий барқарорлигини таъминлаш ишлаб чиқариш жараёнини
ривожлантириш учун зарур асосий манбаи ҳисобланадиган нефть ва газ ишлаб чиқариш
тармоғини барқарор ривожланиши учун у қолган иқтисодий тармоқлар ривожланишига
нисбатан устун даражада ривожланиши зарур. Республикада нефтьь ва газ маҳсулотини ишлаб
чиқариш учун Бухоро нефтьни қайта ишлаш заводини модернизациялаш ва қайта ташкил
қилиш учун 2019 йилга 553 млн. АҚШ доллари ажратилган. Заводни модернизация қилиш ва
қайта ишлашни ташкил этиш 3 босқичда амалга оширилиши белгиланган.
1-босқич 2019 йилда гидротозалаш катализаторини охирги босқичига алмаштириш
асосида дизель ёқилғини стандарт талабларига жавоб берадиган даражада умумий ёқилғини
20 фоизини Евро 4,5 ва 80 фоиз Евро стандарт талабларига асосан ишлаб чиқариш.
2 босқич (2019-2022) технологик узатмаларини модернизация ва қайта ташкил этиш
асосида қўшимча жиҳозларни қўшиш ҳисобига маҳсулот сифатини кўтариш таъминланади ва
АИ-91, АИ-93, АИ-95 русумли бензин Евро-3, Евро-5 ва 100 фоизли дизель ёқилғини ҳам Евро
стандарти асосида чиқарилиши белгиланган.
3-босқич (2024-2025) мазутни чуқур қайта ишлаш бўйича янги қурилма ишга
туширилади. Натижада уни чуқур қайта ишлаш 79 фоиздан 95 фоизга кўпаяди ва тоза нефть
маҳсулоти ишлаб чиқариш 77 фоиздан 9 фоизга кўпаяди.
Нефть ва газ саноатини устун даражада ва барқарор ривожланишини таъминлаш учун
бу соҳанинг ишлаб чиқариш корхоналарини инновацион янгиликлар асосида қайта
қуроллантириш зарур.
