160
keladi. Raqobatdoshlikni oshirishning oddiy shakli ishlab chiqarish jarayonida korxonalarda
foydalanilayotgan korxonalarda foydalanilayotgan texnologiyalarda foydalanish hisoblanadi.
Lekin raqobatdoshlikni ko‘p tarqalgan usuli bu narxlar bo‘yicha bo‘ladigan raqobat
hisoblanadi. Raqobat ichki va tashqi shaklda bo‘ladi. Bozor iqtisodiyoti munosabatlari sharoitida
bo‘ladigan strategik raqobat XX asrning ikkinchi yarmida boshlab iqtisodiy rivojlanish jarayoniga
kirib kelgan. Raqobat ayrim ishlab chiqarish subyektlarida ishlab chiqarish jarayonini innovatsion
tarzda tashkil etishlarida innovatsion xom-ashyolardan innovatsion tarzda ishlab chiqarish jarayonini
tashkil etish, innovatsion mehnat usullaridan foydalanish asosida tarmoq
ishlab chiqarish korxonalar
ichida yangi innovatsion tovarlarni ishlab chiqarishlari bilan o‘zlarining ishlab chiqarish va iste’mol
bozorlarida raqobatdoshlik darajalarini ustunligi bilan ajralib turadi. Innovatsion tarzda iste’mol
mahsulotlarini ishlab chiqarish korxona ishlab chiqarish personali mehnat unumdorligini oshirish
hisobiga ishlab chiqarilgan mahsulotlar sifati yuqori bo‘lishi bilan ularni ishlab chiqarish mehnat
sarflari samaradorlik darajalarini yuqori bo‘lishi iste’mol bozorlarida o‘zlarining mavqelarini
saqlashlari asosida foyda olish darajalari o‘sib boradi.
Strategik raqobat bu ishlab chiqarish jarayonini innovatsion rivojlantirish omili hisoblanadi.
Strategik asosda ishlab chiqarish korxonalarini va unda band bo‘lgan personal boshqaruvini
takomillashtirib borish zaruriyati qo‘yidagilardan iborat. Bozor iqtisodiyoti
sharoitida korxonalar
ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish muhiti markazlashtirilgan moliyalashtirilgan va ishlab
chiqarish uchun zarur bo‘lgan xom-ashyo moddiy resurslar bilan va ishlab chiqarish uchun kerakli
ixtisosliklar bo‘yicha personalni shakllantirish bozor iqtisodiyoti asosiy iqtisodiy qonuni talab va
taklif asosida tashkil topishiga o‘tilishi hisoblanadi.
Ishlab chiqarish jarayonini strategik asosda rivojlanishini tashkil etish ishlab chiqarish
jarayonini bozor iste’mol talablari asosida rivojlanib borishini taʼminlash personalga ularni ixtisoslik
jihatdan ishlab chiqarish jarayoni talablari asosida tashkil etish va ularni boshqaruvini ham ichki va
tashqi omillar asosida takomillashtirib borishni strategik asosda olib borishni talab etadi. Buning
uchun korxona menejeri doimiy ravishda korxona ishlab chiqarish jarayonini samarali olib borishni
taʼminlash uchun iste’mol bozorini o‘rganib borishni talab etadi. Korxona ishlab chiqarish maqsadini
strategik jihatdan rivojlanishini belgilash va ishlab chiqarish yo‘nalishidan
kelib chiqqan holda
kerakli xom-ashyo, moddiy resurslar va texnika ishlab chiqarish texnologiyalari bilan taʼminlash
bilan birga zarur bo‘lgan korxona personalini tashkil etish va ularni strategik rivojlantirish chora-
tadbirlarini amalga oshirib borish lozim.
Ishlab chiqarish korxonasi ishlab chiqarishini tashkil etishda personal boshqaruvini amalga
oshirishdagi asosiy vazifasi korxonada ishlab chiqarilayotgan iste’mol mahsulotlarini sifatli va xarid
qilib olish narxlarini xaridorlarni xarid qilib olishini taʼminlash korxona ishlab chiqarish jarayonini
asosiy strategik maqsadini ifoda etadi. Korxona ishlab chiqarish faoliyatini va unda band bo‘lgan
personal xizmatlarini natijalarini ishlab chiqarilayotgan iste’mol tovarlari korxona ishlab chiqarish
faoliyatini yuzaga chiqarishi uni iste’mol tovarlarini iste’mol bozorlarida xarid qilib olishini maqsadli
belgilanishi uni nima ishlab chiqarishiga va asosiy maqsadga belgilangan
asosiy vazifalarni
bajarishga aniq shart-sharoit borligini ko‘rsatadi. Korxona strategik boshqaruvi va ishlab chiqarishda
band bo‘lgan personalni strategik boshqaruvini amalga oshirishdan asosiy maqsadga erishish uchun
ishlab chiqarish texnologiyalarni samarali foydalanishni taʼminlash ishlab chiqarishni va personal
boshqaruvini tashkil etish darajasiga bog‘liq. Ishlab chiqarish korxonalarida ishlab chiqarish
jarayonini va personal boshqaruvini strategik rejalashtirishdan asosiy maqsad korxonada ishlab
chiqarish xususiyatlari asosida belgilangan maqsadli ishlab chiqarish va personal boshqaruvini
taʼminlaydi. Strategik asosda ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish oldindan belgilangan maqsadli
ishlab chiqarishni taʼminlash chora va tadbirlarni amalga oshirishni korxona boshqaruvi tomonidan
belgilab borishni taʼminlaydi. Korxona ishlab chiqarish jarayonini oldindan ko‘zlangan
maqsad
asosida ishlab chiqarish va uning personalga bo‘lgan talabini aniqlash va boshqarishni samarali
darajada tashkil etishning usuli bo‘lgan mehnatni motivatsiyalash usullarini ishlab chiqarish asosida
belgilangan darajadagi ishlab chiqarish hajmini tejamkorlik asosida tashkil etishga asos bo‘ladi.
161
Korxona ishlab chiqarish strategik rivojlantirish asosida tashkil etish uchun ishlab chiqilgan
biznes reja ishlab chiqarish jarayonini uzluksiz ravishda rivojlanib borishini taʼminlashi bilan uning
ishlab chiqarish jarayonini ana shu ishlab chiqarish soha yo‘nalishlarida ishlayotgan korxonalarga
nisbatan ustuvor rivojlanishini taʼminlaydi. Strategik reja asosida ishlab chiqarish jarayonini tashkil
etuvchi korxona ishlab chiqarish va personal boshqaruvi ustuvorligi qo‘yidagilar bilan ifodalanadi;
- ishlab chiqarish jarayoniga taʼsir ko‘rsatuvchi ichki va tashqi omillar taʼsirini oldindan bilish
va ularni oldini olish chora-tadbirlarni ko‘rishni;
- korxona ishlab chiqarish jarayonini, ishlab chiqarilgan iste’mol mahsulotlarini
raqobatdoshlik darajasini oldindan ko‘ra bilishi;
- ishlab chiqarish jarayonini tashkil etishda intensiv usulda rivojlantirishni oldindan ko‘ra
bilishi;
- ishlab chiqarilayotgan iste’mol mahsulotlarini xaridorgir va xarid qilib olish shart-sharoitlar
asosida iste’mol bozorini to‘yintirish zarurligini oldindan bilishni taʼminlaydi.
