|
“Ta’limda innovativ-kreativ texnologiyalarning qo’llanilishi, neyrolingvistik dasturlashning
Pdf ko'rish
|
| bet | 233/539 | | Sana | 27.06.2024 | | Hajmi | 6,55 Mb. | | #265996 |
Bog'liq Maqola 3 (207-211-bet)“Ta’limda innovativ-kreativ texnologiyalarning qo’llanilishi, neyrolingvistik dasturlashning
amaliy asoslari” mavzusidagi xalqaro konferentsiya 2021-yil, 27-dekabr
257
bo‘ladi: asos + so‘z yasovchi + lug‘aviy shakl
yasovchi + sintaktik shakl yasovchi.
2
“A”
-topshiriq. “So‘zning ma’noli qismlari ” usulidan foydalaniladi. Bu orqali
o‘quvchilarda so‘zlarni asos va qo‘shimchalarga to‘g‘ri ajratish malakasi
rivojlantirishdan iborat.
Tarbiya+chi=tarbiyachi, oz+chilik=ozchilik , ovora+garchilik=ovoragarchilik ,
zar+gar=zargar,
fido+kor+lik=fidokorlik
,
to‘k+in-
soch+in+lik,
quvon+ch+lar+imiz+ni, bayram+lar+ga.
2
“B”
topshiriq. Qo‘shimchalarning tuzilishiga ko‘ra turlarini o‘z uyasiga
joylashtiriladi.
Sodda qo‘shimchalar
Murakkab qo‘shimchalar
-chi , -gar, -kor,- lik,
-in, -lik, -ch,-lar, -imiz,-ni, -lar,-ga.
-chilik,-garchilik
3-topshiriqni “Qo‘shimchalar anglatgan ma’no” usuli yordamida amalga oshirsa
yaxshi natija beradi.
-don, -chi, -iy, - -illa,
qo‘shimchalari yordamida o‘quvchilar
yangi so‘zlar hosil qilishadi. Bunda ular asosdan anglashilgan ish harakat va voqea
hodisalar ma’nosini izohlashlari kerak bo‘ladi. Bu orqali o‘quvchilar asosdan
anglashilgan ma’no va unga ma’lum qo‘shimcha qo‘shilgandan so‘ng u yangi
ma’no kasb etayotganini ongli anglab yetishi asosiy maqsad sanaladi. Hozigi
zamonaviy tilshunoslikda ongli anglash, bilish, fahmlash, tushunish yetakchi
o‘rinni egallaydi. Biz bir nechta qo‘shimchalarning so‘z asoslarida qo‘shilib,
qanday vazifa bajarayotganligini misollar asosida ko‘rib chiqamiz:
-don I ( forscha biror narsa saqlanadigan idish ma’nosini ifodalovchi qo‘shimcha)
ot larga qo‘shilib,biror predmetni saqlash uchun xoslangan narsa, idish oti yasaydi.
Kuldon , suvdon, tuzdon, qalamdon.
-don II(forscha biluvchi; forscha “bilmoq, xabardor bo‘lmoq, o‘rganmoq; bilib
olmoq” kabi hozirgi zamon shakli ) ot larga qo‘shilib, “Biluvchi” ma’nosidagi
shaxsning xarakterini, xususiyati belgisini ko‘rsatuvchi sifat yasaydi. Bilimdon,
qadrdon, hisobdon
-chi I 1) Sifatlarga qo‘shilib, asosdan anglashilgan belgi xususiyatni ifodalovchi
shaxs oti yasaydi. Ular sifatlarga yaqin turadi. Qiziqchi, bekorchi;
2) Otlarga qo‘shilib, shaxs otlarini yasaydi. Ishchi, suvchi…
3) Harakat nomiga qo‘shilib shaxs oti hosil qiladi. Boshqar+uv+chi,
o‘qi+v+chi=o‘quvchi
-iy nisbiy sifat yasovchi qo‘shimcha. Undosh bilan tugagan otlardan xoslik,
taalluqlilik ma’nosini ifodalovchi nisbiy sifat yasaydi. Amaliy, markaziy, odamiy,
tanqidiy kabi. Samimiy, madaniy, siyosiy, haqqoniy kabi so‘zlarda asos va
|
| |
