94
Releli sath o‟lchagichlar modda muayyan sathga erishganda ishlay boshlaydi,
bu asboblar signalizatsiya maqsadida ishlatiladi va sath signalizatorlari deyiladi.
Sath o‟lchagichlar ishlash prinsipi va o‟zining to‟zilishi jihatidan bir-birlaridan
farq qiladi. Sath o‟lchagichlarning xilma-xilligi sig‟im chegaralarining ko‟pligi,
ishlatish sharoitlarining har xilligi va o‟lchanayotgan moddalarning
turlicha fizika
kimyoviy xususiyatlari bilan tavsiflanadi. Masalan, suyuqlik sathini o‟lchashga
mo‟ljallangan ko‟pgina asboblar sochiluvchan moddalar sathini o‟lchash uchun
yaroqsiz, usti ochiq sig‟imlarda ishlatiladigan asboblar esa yuqori bosimda
ishlaydigan sig‟imlar uchun yaroqsizdir.
Sathni nazorat qilish asbobi to‟zilishi bo‟yicha shkalali va shkalasizlarga
bo‟linadi. Bu asboblar, odatda, ikkilamchi asboblar bilan birga ishlaydi yoki sathning
chegarasi haqida mustaqil signal beradi.
Ishlash prinsipiga ko‟ra sathni o‟lchaydigan asboblar
quyidagi guruhlarga
bo‟linadi: ko‟rsatish oynasi; qalqovichli; gidrostatik;
elektrik; radioizotopli;
ultratovushli; vaznli va boshqalar.
Kimyo, issiqlik elektr stantsiyalari va oziq-ovqat sanoatida bu sath
o‟lchagichlar bir qator talablarni qanoatlantirmaydi. Bunga sabab ko‟pchilik
ishlab
chiqarish uskunalarining yuqori bosim va haroratlarda ishlashi hamda nazorat
qilayotgan moddalarning xususiy xossalaridir (tajovuzkor, zararlilik, o‟ta
qovushqoqlik va hokazo).
Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda turli
talablarga muvofiq suyuqlik
sathini o‟lchashning turli usullari ishlatiladi. Agar ko‟rsatishlarni masofaga uzatish
kerak bo‟lmasa, suyuqlik sathi talab qilingan aniqlik bilan ko‟rsatish oynalari yoki
ko‟rsatuvchi difmanometr - sath o‟lchagichlar yordamida o‟lchanishi mumkin.
Ko‟rsatish oynasi orqali sathni o‟lchash tutash idishlar prinsipiga asoslangan.
Ko‟rsatish oynasining materiali va birikma to‟zilishi
sathni nazorat qilish kerak
bo‟lgan suyuqlikning bosim va haroratiga va 300
C
0
haroratga mo‟ljallangan.
