o‘quvchilarning korpus texnologiyalari asosida pragmatik kompetentsiyani shakllantirishga
motivatsiyasi; b) talabalarda AKT kompetensiyasini shakllantirish; v) o‘qituvchining AKT
kompetentsiyasini shakllantirish; d) talabalar korpus texnologiyalari asosida pragmatik
kompetentsiyani shakllantirish uchun belgilangan algoritmga rioya qilishlari.
4.
Korpus
texnologiyalari
asosida
talabalarning
pragmatik
kompetentsiyasini
shakllantirishga qaratilgan o‘quv modeli o‘zaro bog‘liq bo‘lgan beshta blok-komponentni o‘z ichiga
oladi: shartlar, maqsadni aniqlash bloki, nazariy blok, funktsional texnologik blok, baholash-samarali
blok. Tizimli, kompetentsiyaga asoslangan,
shaxsiy-faoliyat, kommunikativ-kognitiv yondashuvlar
modelda uslubiy asos bo‘lib xizmat qiladi. Amalda, bu yondashuvlar bir qator didaktik (faollik
printsipi; foydalanish mumkinligi va amalga oshirilishi mumkinligi prinsipi; ong prinsipi;
o‘rganishning avtonomligi prinsipi; ta'limni axborotlashtirish prinsipi) amalga oshiriladi. Ta'limning
kommunikativ yo‘nalishi prinsipi, ona tillarini o‘qitishda differensial yondashuv prinsipi, ko‘rinish
prinsipi, yangilik prinsipi, o‘quv ona tili faoliyatining yaqinlashuvi prinsipi, moslashuv jarayonlarini
hisobga olish prinsipi.
Talabalarning kognitiv faoliyati mohiyati ilmiy-tadqiqot institutida ilmiy xodimlarning
ishiga o‘xshash bo‘lishi kerak bo‘lgan kasbiy bilim, mahorat va ko‘nikmalarning
ona tili
jihatdan o‘zlashtirishga asoslanadi: “Oliy o‘quv yurtlarida o‘quv jarayonining samaradorligi talabalar
faoliyatida tadqiqot darajasidan sezilarli darajada ustunlik mavjud bo‘lgandagina kuchayadi va
o‘qitish metodlari talabalarni ilmiy bilimlar bilan qurollantirib, izlanish qobiliyatlarini
rivojlantirishga hissa qo‘shadi” [2].
Intellektual ravishda talabaning kognitiv faoliyati maqsadli bo‘lishi, o‘qituvchi tomonidan
rejalashtirilishi, ro‘yobga chiqarish jarayonini muvofiqlashtirishi va tegishli nazoratni amalga
oshirishi kerak. O‘qituvchi tomonidan kognitiv faoliyatni boshqarish juda mas'uliyatli va
mashaqqatli vazifa, chunki bu birinchi navbatda talaba tomonidan bilimlarni o‘zlashtirishni o‘z
ichiga oladi va o‘qituvchidan yuqori ilmiy professionallik talab etiladi.
O‘qitish muvaffaqiyati ko‘p jihatdan o‘rganish motivasiyasiga, uning talaba uchun shaxsiy
ma'nosiga bog‘liq. Shaxsga yo‘naltirilgan didaktika o‘zi bergan savolga
javob olishga qiziqqan
talabani individual izlashni ta'minlashga asoslanadi.
Ona tili fanida o‘qituvchi boshqa fanlardan farqli o‘laroq, o‘quv rejasining barcha fanlari -
matematika, tarbiya, o‘qish, ijtimoiy fanlar bilan integratsiyalashgan holda umumiy mazmunni
amalga oshirish uchun eng katta imkoniyatga ega. Haddan tashqari mavzuli materiallardan
foydalanish kontentni tegishli, foydali va shaxsan ahamiyatli qilish imkonini beradi. Shunday qilib,
didaktik tarkibni malakali tanlash bolaning aqliy jarayonlarini rivojlantirishga va kognitiv qiziqishni
shakllantirishga yordam beradi.
Fanni mazmunli va qiziqarli bo‘lishi uchun o‘qitish tarkibi quyidagicha bo‘lishi kerak:
•hayratlantiruvchi
•muammoli
•taxminlarning mavjudligi
•rad etish imkoni mavjudligi
•fikrlarning bir-biriga mos kelmasligi.
•noaniqlik
Krevativ faoliyatga asoslangan muammoli materialning mazmunini qurishda yuqoridagi
elementlarni mashg‘ulot jarayoniga kiritish zarur.
Jahon tajribasidan ma'lumki, kognitiv faoliyatni boshqarishda
mantiqiy masalalar, nostandart
savollar, muammoli vaziyatlar hosil qiluvchi masalalar muhim ahamiyat kasb etadi.
Talabalarning kreativ faoliyatini rivojlantirish maqsadida ushbu muammoli topshiriqlar va
keyslar yordamida aqliy faoliyatni rivojlantirish, kreativ va mantiqiy fikrlash, xotira mustahkamligini
rivojlantirishga erishiladi.
Shunday qilib, talabalar unchalik murakkab bo‘lmagan mashqlarni tahlili davomida ona tilining
zamonaviy yo‘nalishlaridan biri bo‘lgan differensial o‘yinlar sohasiga qadam qo‘yadilar. Tavsiya
qilingan adabiyotlar bilan tanishish esa bu soha masalalari, ularni tahlil usullari bilan tanishish
imkonini beradi.
