|
Issn – 2181-4201 ta’limBog'liq talim transformatsiyasiKuydirgi
– odamga hayvonlardan yuqadigan, teri, me’da-ichak va o‘pkaga zarar
yetkazadigan o‘tkir yuqumli kasallik (O‘TIL, II, 421). Aniqrog‘i, kuydirgi – yara turi. Kuydirgi
natijasida inson va hayvon terisida shikastlangan o‘rinlar paydo bo‘ladi. Jarohat tibbiy amaliyotda
kuydirib davolangan. Kuydirgi tibbiy terminida “jarohat”, “og‘riq”, “azob”, “o‘rtash”, “tuzalmas”
semalari mavjud. Kuydirgi insonga nisbatan qo‘llanganda ozor yetkazuvchi, zarar yetkazuvchi,
“kuydiruvchi” xarakter-xususiyatlariga ishora qiladi. Xarakteri nojoiz, nomaqbul inson nazarda
tutiladi. Leksemaning ko‘chma – “xarakter” ma’nosi yo‘lga solish qiyin bo‘lgan, azob-uqubatga
giriftor qiladigan faoliyat yig‘indisiga asoslangan. E’tiborga molik jihati shundan iboratki, o‘zbek
tilida kasallik nomini ifodalab keluvchi so‘zlar inson xarakter-xususiyatlarini aks ettirishdan tashqari
insonda kechuvchi oniy jarayonlar, qarg‘ish, so‘kinish ma’nolarini ham ifodalab kelishi mumkin.
Mening oʻz otim bor! Oʻz otimga kuydirgi chiqqan emas! A.Qahhor,Og’riq
Ammo baxtiga kuydirgi chiqqan ekanmi, xuddi shu kabinetga Joʻrabekov momaqaldiroqday
gumburlab kirib keldi. S. Anorboyev, Oqsoy
Bu soʻzlarni ogʻizga olganda, hali ham tilingizga kuydirgi chiqmagan ekan. A.Muxtor, Tong bilan
uchrashuv
Quyida “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”da keltirib o‘tilgan ko‘chma ma’noli kasallik nomlari tahlilini
ko‘rib o‘tamiz:
1. Garang qulog‘i eshitmaydigan, kar.
2 ko‘chma boshi qotgan, nima qilishini bilmay gangib qolgan;
Lug‘atda keltirib o‘tilgan garang
so‘zi insonga nisbatan qo‘llanilganda ikkinchi ko‘chma ma’no sifatida keltirilgan boshi qotish,
gangib qolish ma’nolarini, ya’ni insonda sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan holatni ifodalaydi va shuning
bilan
birgalikda gapga tushunmaydigan, bo‘layotgan voqyea-hodisalarning mazmunini
anglamaydigan, ularni anglab yetmaydigan insonga va insonga xos xarakter-xususiyatlarga ishora
qiladi.
|
| |
