Misol tariqasida yer ostida ta ’m irlash ishlaridan biri—
quduqni
qum tiqinidan tozalash va yuvish jarayonini ko‘rib
chiqamiz-
. . .
, ,
Q u d u q t u b i d a h o s il b o clg a n q u m tiq im to g n , te s k a r i
0ki konibinatsiyalashgan usulda yuviladi (29-rasm ).
'
To‘g‘ri yuvishda nasos-kom pressor quvurlariga ish su-
y u q l j p
(o dd iy suv) h ay dalib,
qum tiq in i yuviladi va
suyuqlik-qum aralashm asi q u vur tash q i qism id an yer
yuzasiga haydab ko‘tariladi.
Tsskari yuvishda ish suyuqligi quvur tashqi qismiga
haydalib, suyuqlik-qum aralashmasi sirkulatsiya yordamida
nasos-kompressor quvurlari orqali yer yuzasiga k o ‘tariladi.
Qum tiqinini to ‘g ‘ri yoki teskari yuvishda suyuqlik -
qum aralashm asi oqim ining m a’lum tezligini ta ’m inlash
zanir. Aralashma nasos-kom pressor quvurlari orqali ko‘ta-
rilganda uning tezligi quvur tashqi qism i orqali olinishiga
nisbatan ancha yuqori b o ‘ladi.
Quduq sharoitiga qarab,
zarur hollarda qum tiqinini
teskari usulda yuvishni boshlab (ya’ni, aralashm a oqim i
tezligini oshirib), keyin to ‘g ‘ri usulga o ‘tish m um kin. Bu
usul konibinatsiyalashgan usul deb nom olgan.
9 .4 .Quduqni kapital ta ’mirlashda ishlatiladigan
mashina va mexanizmlar
Quduqlarni kapital ta ’m irlashda burg‘ilash dastgohi,
turbobur, burg‘ilash quvurlari,
sem entlash agregatlari va
boshqa shu kabi maxsus uskunalar ishlatiladi.
Kapital ta ’m irlashning eng xarakterli turlari:
izolatsion (qism lardan ajratish) ta ’mir; tuzatish ishlari;
uzilgan quvur, shtanga va b.
Ta’mirlashda izolatsiya ishlari, asosan, quduqqa boshqa
qatlamdan keladigan suvni b a rta raf qilishdan iborat. Se
ment halqasi m ustahkam boMmagani sababli m ahsuldor
qatlamning yuqori yoki pastki qismlaridan chekka suyuqlik
quduqqa tushadi. Bu jarayon halqani qayta sem entlab bar-
taraf etiladi.
Sem entlashning ham m a turida ham quduqni burg'ilashda
ishlatiladigan tam p o n a j se m e n td an foydalaniladi. Sementli
q o rish m an i tay y o rlash d a u n in g tark ib id ag i suv miqdori
q u ru q s e m e n tn in g
40 - 50% ini tash k il etadi.
Sem ent-
lash d a n o ld in kerak b o ‘lgan se m e n t eritm asi m iqdori va
b o stiru v ch i suy u q lik (suv) m iq d o ri h iso b lan ad i.
T a ’m irlash-tuzatish ishlariga m ustahkam lovchi quvur-
ning siqilgan qismini tuzatish, undagi singan va hosil bo'l-
gan darzlarni ta ’m irlash ishlari kiradi.
M ustahkamlovchi quvur turli sabablarga ko‘ra buzilishi
m um kin. K ertik qismidagi buzuqlik yoki to g ' jinslarining
tarkibiga k o ‘ra quvur devorining qalinligi suv ta ’sirida
tez yem iriladi. Q uduq tubidan m ahsulot tarkibiga ko‘p
m iqdorda qum oqib kelsa, to g‘ jinslari o ‘pirilib, mustah
kam lovchi quvurni siqib q o ‘yishi m um kin.
Quvurning
siqilib qolgan qismi burg'ilash quvurlari orqali
tushi-
riladigan burg‘i yordam ida yoki frezer yordam ida tuza-
tililadi, bu qismga bosim ostida sem ent eritm asi haydalib,
sem ent halqasi hosil qilinadi.
Quduqlarni kapital ta ’mirlashda quduqqa uzilib tushgan
quvur yoki boshqa asboblarni tutib olib, yuqoriga ko'tarish
alohida aham iyat kasb etadi. N asos-kom pressor quvurlari
uzilib, quduqqa tushib ketsa,
quduq tubiga urilib egiladi
va bir necha joyidan sinishi m um kin. Shuningdek, bu
quvurlar quduqdagi mavjud qum tiqiniga tiqilib qelishi
ham m um kin.
Quduqqa tutqich asboblarni tushirishdan oldin, undagi
urilib tushgan quvur yoki boshqa predm etlarning holatini
bilish m aqsadida, bu quduqqa maxsus m u h r tushiriladi.
M uhr metall korpusdan iborat bo'lib, qo'rg'oshinli qobiqqa
ega.
Bu m u h rn in g d iam etri
m u stahkam lovchi quvur
diam etridan 20—25 m m kichik b o'lib, quduqlarni yuvish
uchu n uning o 'rtasid an maxsus teshik ochilgan.
Quduqdagi quvur yoki boshqa predm etning joylashgan
sharoitiga qarab m uhr yordamida uni tutib olish va yuqoriga
ko'tarish m um kin. Q uduqni ta ’m irlashda quyidagi tuiqich
68
blardan foydalaniladi: overshot, kolokol, quvurtut-
qich, metchik, ilgak, qarm oq, shtopor, yorsh va hoka-
Z°^N[asos-kompressor quviirlarini
tutib olish uchun chap
va o ‘ng kertikli quvurtutqich, nasos-kom pressor quvu-
rining muftasini tutish u ch u n esa overshotdan foydalani
ladi. °Bu quvurlarni tashqi qism idan tutish uchun kolo-
koldan foydalaniladi. Ishlatib b o ‘lingan quduqlarni bartaraf
etish ham kapital ta ’m irlashga kiradi. Bunda quduqdagi
mustahkamlovchi
quvur kesib olinib, yuqoriga ko'tariladi,
uning tanasi se m en tlan a d i va ichi loyli eritm a bilan
to ‘ldiriladi.
