Jahon iqtisodiyotida sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlar

Rivojlangan mamlakatlarda sanoatning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi yildanyilga qisqarib borish tendensiyasiga ega. Sanoat ulushining qisqarishi rivojlanayotgan va o‘tish iqtisodiyoti mamlakatlari tomonidan kchli raqobat natijasida yengil sanoat, metallurgiya majmuasi kabi tarmoqlarning tugatilishi yoki ba’zi tarmoqlarda o‘sishning sekinlashuvi (kimyo, o‘rmon majmuasi), rivojlangan mamlakatlarda aksariyat sanoat tarmoqlari mahsulotlariga boigan talabning qisqarishi bilan izohlanadi. Shu bir vaqtda sanoatning ba’zi tarmoqlari (yoqilg‘i-energetika majmuasi) barqaror sur’atlarda rivojlanmoqda, jumladan, mashinasozlik majmuasining dunyodagi mavqeyi yanada kuchaymoqda.

Rivojlangan mamlakatlarda yoqilg‘i-energetika majmuasi quyidagi omillar ta’sirida rivojlanmoqda:

• 
  energiya tejovchi texnologiyalarning o‘zlashtirilishi natijasida ishlab chiqarishda energiya sig‘imining kamayishi. Misol uchun, 1973-1985-yillarda IHTTga a’zo mamlakatlarda yalpi ichki mahsulot 32 %ga o‘sgani holda energiya iste’moli 5 %ga oshdi. Bundan tashqari rivojlangan mamlakatlarda yangi texnologiyalar va ustun darajada xizmatlar sohasining rivojlanishi ta’sirida yalpi ichki mahsulotning energiya sigimkorligi pasayib bormoqda. Misol uchun, 1970-2000-yillarda AQSh yalpi ichki mahsulotining energiya sigimkorligi
  
• 
  0,713 dan 0,417 gacha pasaydi;
  
• 
  • rivojlangan mamlakatlarning yoqilgi importiga bogiiqligi;
  
• 
  • yoqilgiga boigan talabning qisqarishi bilan bir vaqtda elektroenergiyaga b o igan talabning o‘sishi.
  

Mashinasozlik majmuasi rivojlangan mamlakatlar sanoatining asosini tashkil etadi va sanoat ishlab chiqarishining 30-45 % ushbu majmua hissasiga to‘g‘ri keladi. Rivojlangan mamlakatlar mashinasozlik mahsulotlarining aksariyat qismini ishlab chiqarishadi. Ular mashinasozlik sohasining murakkab bo‘lmagan (arzon avtomobillar) yoki oraliq mahsulotlarini (kompyuterlarning ehtiyot qismlari) rivojlanayotgan mamlakatlarda TMK filiallari orqali ishlab chiqarishni rag‘batlantirib, nisbatan murakkab mashinasozlik mahsulotlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashmoqda.

• 
  Mashinasozlik majmuasi rivojlangan mamlakatlar sanoatining asosini tashkil etadi va sanoat ishlab chiqarishining 30-45 % ushbu majmua hissasiga to‘g‘ri keladi. Rivojlangan mamlakatlar mashinasozlik mahsulotlarining aksariyat qismini ishlab chiqarishadi. Ular mashinasozlik sohasining murakkab bo‘lmagan (arzon avtomobillar) yoki oraliq mahsulotlarini (kompyuterlarning ehtiyot qismlari) rivojlanayotgan mamlakatlarda TMK filiallari orqali ishlab chiqarishni rag‘batlantirib, nisbatan murakkab mashinasozlik mahsulotlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashmoqda.
  
• 
  Rivojlangan mamlakatlarda elektronika mashinasozlikning yetakchi tarmog‘iga aylanib bormoqda. Misol uchun, 2013-yilda YeI-28, Yaponiya va AQSh ning avtomobillar va ularning ehtiyot qismlari jahon eksportining tarkibidagi ulushi mos ravishda 48,7 %, 11,3 % va 10,0 %ni tashkil etdi