Jahon iqtisodiyotida sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlar

Yevropa hajmi jihatdan AQSh dan keyingi o‘rinda turuvchi agrasonat majmuyiga ega. Mintaqa qishloq xo‘jaligi turli-tumanligi va yuqori samaradorlikka egaligi bilan ajralib turadi. Ammo qishloq xo‘jaligining samaradorligi Yel doirasida amalga oshiriladigan agrar siyosat bilan bogiiq boiib, bu siyosat asosida intervensiya, davlat xaridlari, milliy fermer xo‘jaliklarini subsidiyalash kabi dastaklar tashkil etadi.

Yevropa hajmi jihatdan AQSh dan keyingi o‘rinda turuvchi agrasonat majmuyiga ega. Mintaqa qishloq xo‘jaligi turli-tumanligi va yuqori samaradorlikka egaligi bilan ajralib turadi. Ammo qishloq xo‘jaligining samaradorligi Yel doirasida amalga oshiriladigan agrar siyosat bilan bogiiq boiib, bu siyosat asosida intervensiya, davlat xaridlari, milliy fermer xo‘jaliklarini subsidiyalash kabi dastaklar tashkil etadi.

Yel iqtisodiyotining eng yirik sektori xizmatlar sohasidir. G‘arbiy Yevropa mamlakatlari postindustrial iqtisodiyotdan yangi texnologiyalar va bilimlarga asoslangan iqtisodiy rivojlanish modeliga o‘tishmoqda. Bu sohada kompyuter texnologiyalari, elektron savdo, transport, turizm kabi sohalar barqaror sur’atlarda rivojlanmoqda.

Yel soliq-byudjet sohasida soliq siyosati muhim dastak hisoblanadi. Har bir mamlakat o‘z milliy soliq tizimiga ega boiib, yigilgan soliqlarning katta qismi milliy byudjetga kelib tushadi. Yel ning byudjeti o‘z mablagiari, a’zo mamlakatlar yalpi milliy daromadidan ajratmalar (mamlakat iqtisodiy salohiyatiga bogiiq holda 1 % atrofida), uchinchi mamlakatlardan import qilinayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlariga soliqlar, bojxona bojlari, qo‘shilgan qiymat soligidan ajratmalardan shakllanadi.

• 
  Yel soliq-byudjet sohasida soliq siyosati muhim dastak hisoblanadi. Har bir mamlakat o‘z milliy soliq tizimiga ega boiib, yigilgan soliqlarning katta qismi milliy byudjetga kelib tushadi. Yel ning byudjeti o‘z mablagiari, a’zo mamlakatlar yalpi milliy daromadidan ajratmalar (mamlakat iqtisodiy salohiyatiga bogiiq holda 1 % atrofida), uchinchi mamlakatlardan import qilinayotgan qishloq xo‘jalik mahsulotlariga soliqlar, bojxona bojlari, qo‘shilgan qiymat soligidan ajratmalardan shakllanadi.
  
• 
  Yel byudjetining xarajatlari quyidagilardan iborat:
  
• 
  • yagona qishloq xo‘jalik siyosati;
  
• 
  • mintaqaviy va ijtimoiy siyosat;
  
• 
  • yagona tashqi va xavfsizlik siyosati;
  
• 
  • «Erazmus» dasturlari (talabalarni ayirboshlash);
  
• 
  taiim ni rivojlantirish;
  
• 
  • kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish;
  
• 
  • transyevropa infratuzilmasini rivojlantirish.
  

• 
  Global moliyaviy inqiroz jahonda 1930-yillardagi Buyuk depressiyadan keyingi
  
• 
  eng chuqur inqiroz deb tan olindi va bu inqiroz Yel iqtisodiyotiga jiddiy salbiy ta’sir
  
• 
  ko‘rsatdi. Jumladan, bu inqiroz Yel ning moliyaviy xizmatlar ulushi yuqori boimagan
  
• 
  (Buyuk Britaniya) va iqtisodiyoti tashqi iqtisodiy aloqalarga bevosita bog‘-
  
• 
  liq mamlakatlar (Germaniya) iqtisodiyotida jiddiy iz qoldirdi.
  
• 
  Yevropa Komissiyasi maiumotlariga ko‘ra Yel ning real YalM hajmi 2009-yilda
  
• 
  4,2 %ga, investitsiyalar hajmi 12 %ga qisqardi, byudjet kamomadining 3 %li mezoniy
  
• 
  ko‘rsatkichi esa 2008-yilning oxirida bekor qilindi va 2010-yilga kelib 6,4 %ga yetdi.
  
• 
  Yel da 2010-yilda ishsizlik darajasi o‘rtacha 9,6 %ni, inflyatsiya darajasi 2,1 %ni, davlat
  
• 
  qarzining YalM ga nisbatan ulushi esa 80,2 %ni tashkil etdi
  

• 
  Yel da moliyaviy-iqtisodiy inqirozga qarshi kurash rejasi 2008-yilning kuzidan
  
• 
  amalga oshirila boshladi va u «Barqarorlik va o‘sish» dasturi, deb ataldi. Ushbu dastur
  
• 
  2009-2010-yillarga moijallangan boiib, umumiy miqdori 200 mlrd. yevro yoki
  
• 
  Yel YalM ning 1,5 %ni tashkil etdi. Shuningdek, Yel ga a’zo boigan mamlakatlar
  
• 
  iqtisodiyotini yuksaltirish uchun yana a’zo mamlakatlar hisobidan 170 mlrd. yevro,
  
• 
  Yevropa investitsiya banki hisobidan 30 mlrd. yevro ajratish moijallandi va quyidagi
  
• 
  chora-tadbirlarni o‘z ichiga oldi