|
b.O‘ralgan juftlik asosidagi aloqa kabellari va ularning hususiyatlari
|
| bet | 3/7 | | Sana | 16.02.2024 | | Hajmi | 3,54 Mb. | | #157528 |
Bog'liq KURS ISHI TAYYOR 1.-Anketa--talabalar-, Atom quramı, Ariza (javob olish) 2023, 8-SINF QISQARTMA, Analitik va fizik kimyoviy taxlil usullari fanidan yakuniy nazorat, 2023-24 Sillabus Oila pedagogikasi, 1-Maruza (2), КРОССВОРД ПО ИСТОРИЯ, Oripov .E. Nasrullayev.A.O. Bioorganik kimyo, Vino kislotasi-www.hozir.org, Virtual tarmoqlarni yaratish va sozlash(VLAN)., Tarmoq protokollari R X Djurayev Sh Y Djabborov M M Umirzakov, USB SupportList, Registr kompiyuterb.O‘ralgan juftlik asosidagi aloqa kabellari va ularning hususiyatlari.
O‘ralgan juft simlar hozirgi kunda eng arzon va eng ko‘p tarqalgan kabellarda ishlatiladi. O‘ralgan juftlik asosidagi kabel tuzilishi ikkita mis sim dielektrik material bilan har biri aloxida qoplanib, ular o‘zaro bir-biriga o‘ralgan, bunday juftliklarning bir nechtasi umumiy dielektrik (plastikli) g’ilofga olingan bo‘ladi. U ancha egiluvchan va uni aloqa kanaliga yotqizish qulaydir. Odatda o‘ralgan juftlik kabel tarkibida 2 ta yoki 4 ta juftlikdan iborat bo‘ladi (2.14–rasm). Himoyalanmagan o‘ralgan juftliklar tashqi elektromagnit xalaldan (pomexa) sust himoyalangan va shuningdek sanoat ayg’oqchiligi maqsadida axborotlarni eshitishdan ham himoyalanmagan. Axborot o‘g’irlashning ikki turi malum: ulanish (kontaktniy) va ulanmasdan masofadan turib (beskontaktniy).
18
ulanmasdan axborotni o‘g’irlash esa kabel tarqatadigan elektromagnit maydonni radio orqali egallash usulidan foydalanib amalga oshiriladi
Ulanish orqali axborotni o‘g’irlash ikkita ignani kabelga sanchish orqali amalga oshirilsa
1–rasm. O‘ralgan juftlik kabeli.
Bu kamchiliklarni bartaraf etish uchun kabel himoyalanadi (ekranlanadi).
To‘qilgan juftlikni (STP) ekranlashtirish vaqtida har bir juftlikni ochiq to‘qilgan
metal simli qobig’ (ekranning) ichiga joylashtiriladi. Bunday konstruktsiya kabelni
nurlanishini kamaytiradi, tashqi elektromagnit maydon xalaqitlardan va juft
simlarning bir-biriga tasirini ham kamaytiradi (crosstalk, perekrestnie novodki,
chorraxa yo‘nalishlar). Tabiyki ekranlashtirilgan o‘ralgan juftlik, ekranlashtirilmagan juftlikka nisbatan narxi ancha qimmat bo‘ladi, ulardan foydalanilganda maxsus ekranlashtirilgan ulovchi moslamalardan (razem) foydalanish zarur. Shuning uchun ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikka nisbatan ekranlashtirilgan o‘ralgan juftlik kam uchraydi. Ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikning asosiy afzalligi kabel uchlariga razemlarni ulashning osonligi va shuningdek harqanday shkastlanishlarni tamirlashning boshqa turdagi kabelga qaraganda qulayligidir. Qolgan hamma texnik ko‘rsatgichlari boshqa turdagi kabellarga nisbatan yomon. Masalan, signalni uzatishda berilgan so‘nish tezligi (kabeldan signal o‘tgan sari uning amplitudasini kamayishi) bu kabellarda koaksial kabel ko‘rsatgichiga nisbatan katta. Agarda kam ximoyalanganligini ham hisobga olsak, nima uchun o‘ralgan juftlik kabellarining uzunligi kam bo‘lishi (100 metr atrofida) tushunarlidir. Hozirgi vaqtda o‘ralgan juftliklardan 100 Mbit/s tezlikda axborot uzatish uchun ishlatilmoqda va uzatish tezligini 1000 Mbit/s ga etkazish ustida ish olib borilmoqda. Ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftli kabellarning (UPT) EIA/TIA 568 standartiga ko‘ra beshta toifasi mavjud: 1-toifasidagi kabel–bu oddiy telefon kabeli (o‘ralmagan juft sim) bo‘lib, u orqali faqat tovushni uzatish mumkin, axborotni emas. Bu turdagi kabel texnik ko‘rsatgachlari katta chekinishlaridan iborat (to‘liq qarshiligi, o‘tkazish yo‘lagi, chorraxa yo‘nalishi). 2-toifadagi kabel–bu o‘ralgan juftlikdan iborat kabel bo‘lib axborotni 1 MGts gachan chastota oralig’ida uzatish uchun mo‘ljallangan. 19
Kabel chorraxa yo‘nalishlar darajasiga testlanmaydi. Hozirgi vaqtda juda kam ishlatiladi. EIA/TIA 568 standarti 1 va 2 toifadagi kabellarni ajratmagan. 3-toifadagi kabel–bu kabel axborotlarni 16 MGts gacha chastota oraliqda uzatishga mo‘ljallangan, o‘ralgan juftlikdan tashkil topgan bo‘lib, 1 metr uzunlikda ikki sim bir biriga 9 marotaba o‘ralgan, kabel hamma ko‘rsatgichlar bo‘yicha testlanadi va 100 Om to‘lqin qarshilikka egadir. Maxalliy tarmoqlarga standart tmonidan tavsiya qilingan eng oddiy kabel turi bo‘lib hozirgi vaqtda ko‘p tarqalgan. 4-toifadagi kabel–bu kabel axborotlarni 20 MGts gacha chastota oraliqda uzatishga mo‘ljallangan. Kam ishlatiladi chunki ko‘rsatgichlari bo‘yicha 3 toifadagi kabel ko‘rsatgichlaridan kam farqlanadi. Standart 3-toifadagi kabel o‘rniga 5- toifadagi kabeldan foydalanishni tavsiya etiladi. 4-toifadagi kabelni hamma texnik ko‘rsatgichi bo‘yicha testlash mumkin va 100 Om to‘lqin qarshilikka ega. IEEE8025 standartli tarmoqda foydalanish uchun yaratilgan kabeldir. 5-toifadagi kabel–bu hozirgi vaqtda eng mukammal kabel bo‘lib, 100 MGts chastota oralig’ida axborot uzatishga mo‘ljallangan. O‘ralgan juftliklardan tashkil topgan, 1 metr uzunlikda 27 ta o‘ramdan kam emas (1 futga 8 ta o‘ram). Kabelning hamma ko‘rsatgichlari testlanadi va 100 Om to‘lqin qarshilikka ega. Hozirgi zamon yuqori tezlikda ishlovchi tarmoqlarda, ya‘ni Fost Ethernet va TPFDDT foydalanish tavsiya etiladi. 5-toifadagi kabel 3-toifadagi kabelga nisbatan taxminan 30-40% qimmat.
6-toifadagi kabel–bu kabelni kelajagi yaxshi bo‘lib, 200 MGts gacha chastota
oralig’ida axborot uzatadi 7-toifadagi kabel–bu kabelni kelajagi porloq va 600 MGts gacha chastota oralig’ida axborot uzatishi mumkin. EIA/TIA 568 standartiga ko‘ra texnik ko‘rsatgichi mukammal 3,4 va 5 toifadagi kabellarning 1 MGts dan to kabelni maksimal chastota oralig’ida to‘liq to‘lqin qarshiligi 100 Om + 15 % tashkil qilish kerak. Ko‘rinib turibdiki talablar uncha qattiq emas, to‘lqin qarshilik qiymati 85 dan 115 Om oralig’ida bo‘lishi mumkin. Shu erda aytib o‘tish kerakki ekranlangan o‘ralgan juftlik SPT standart talabiga asosan 150 Om +15 % bo‘lishi lozim. Kabel va qurilmani impedansini moslash uchun (agarda ular mos kelmasa), moslovchi transformatorlardan (Balun) foydalaniladi. Shuningdek to‘lqin qarshiligi 100 Om bo‘lgan ekranlangan o‘ralgan juftlik ham uchrab turadi. Standart qo‘ygan ikkinchi muxim ko‘rsatgich–bu turli chastotalarda kabel orqali o‘tuvchi signalni eng ko‘p so‘nish ko‘rsatgichidir. 2.1-jadvalda tashqi muxit 20oS bo‘lganda 305 metr masofada 3,4 va 5-toifadagi kabellarda so‘nish kattaligini chegara qiymati keltirilgan. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, uncha katta bo‘lmagan uzunlikda ham signal
20
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, uncha katta bo‘lmagan uzunlikda ham signal o‘n
va yuz marotaba so‘nadi, bu xol esa signalni qabul qiluvchi qurilmalarga
qo‘yiladigan talabni oshiradi. Standart tomonidan yana bir ko‘rsatgich qo‘yilgan – bu kabelni eng yaqin uchidagi chorraxa yo‘nalish kattaligi (NEXT – Near End Crosstalk). Bu ko‘rsatgich kabel tarkibidagi turli simlarni bir-biriga tasirini ko‘rsatadi. 2.2-jadvalda 3,4 va 5- toifadagi kabellarning turli chastotada eng yaqin uchidagi ruxsat etilgan chorraxa yo‘nalish kattaliklari keltirilgan.
21
Tabiyki, yuqori sifatli kabellarning chorraxa yo‘nalish kattalik qiymati kam
bo‘ladi. Standart shu jumladan 4 va 5 toifa kabellarni har bir juftligini ishchi sig’imini ruxsat etilgan kattaligini ham belgilab bergan. Bu kattalik tashqi muxit 20oS, signal chastotasi 1 KGts bo‘lganda 350 metrda (1000 fut) 17 nf dan katta bo‘lmasligi lozim. To‘qilgan juftliklarni ulash uchun RJ-45 turidagi raz‘emlar (konnektor) ishlatiladi, telefonlarda foydalaniladigan (RJ-11) raz‘emga o‘xshash, lekin o‘lchami bo‘yicha bir oz katta. RJ-45 razemi 8 ta kontaktli bo‘ladi, RJ-11 esa 4 ta kontaktga egadir. Kabel razemga maxsus siquvchi asbob yordamida ulanadi. Raz‘emning ignasimon tilla qoplamali kontaktlari kabelning har bir simi qoplamasiga sanchiladi, sim qoplamasidan igna o‘tib, sim bilan mustaxkam va sifatli ulanish xosil qiladi. Shuni hisobga olish kerakki, standart tomonidan kabel uchlarini raz‘emga ulash uchun 1 sm o‘ralgan juft qismini o‘ramdan ochish mumkinligi ko‘zda tutilgan. Ko‘pincha o‘ralgan juftlik axborotlarni faqat bir tomonga uzatish uchun ishlatiladi, yaa‘ni «yulduz» yoki «xalqa» topologiya turlarida. «Shina» topologiyali tarmoqlarda odatda koaksial kabel turidan foydalaniladi. Shuning uchun o‘ralgan juft kabelni ulanmagan uchiga tashqi moslash qurilmasi (terminator) amalda deyarli qo‘llanilmaydi. Kabellar ikki turdagi tashqi qobig’da ishlab chiqariladi. Polivinilxloridli qoplamali (PVX, PVC) kabellar arzon va xona sharoitida ishlatilish uchun mo‘jallangan. Teflon qoplamali kabellar, nisbatan narxi qimmat va tashqi muxitida foydalanish ham mumkin.
PVX qoplamadagi kabellarni yana non-plenum, telefon qoplamali kabellarni
esa-plenum deb ham ataladi. Plenum atamasi bu yerda qaysidir partiya raxbariyatini yig’ilishi manosida emas albatta, tarmoq kabellarini joylashtirilishiga eng qulay joy pol bilan pol ustidagi qo‘shimcha pol oralig’i (folshpol) va osma shift bilan shift oralig’idagi bo‘shliq tushuniladi.
22
Aytib o‘tilganidek, ko‘zdan pana joylardan o‘tkazishga teflon qoplamali kabel qulay bo‘lib u qiyin yonadi, (PVX kabelga nisbatan) yongan taqdirda ham, o‘zidan zaharli gazlarni ko‘p chiqarmaydi. Standartda aniq qilib ko‘rsatilmagan lekin tarmoq ish faoliyatiga sezilarli darajada ta‘sir qiluvchi va barcha kabellarning yana bir ko‘rsatgichi bor, bu kabelda signalni tarqalish tezligidir, ya‘ni kabel uzunligiga nisbatan hisoblanganda signalni kechikish. Kabel ishlab chiqaruvchi korxonalar bazi xollarda 1 metrda signalni ushlanish kattaligini ko‘rsatadilar va bazi xollarda esa yorug’lik tezligiga nisbatan (NVP-Nominal Velocity of Propagation, xujjatlarda ko‘pincha shu nom bilan ataladi) signalni kabelda tarqalishi tezligini ko‘rsatadilar. Bu ikki kattaliklar oddiy formula bilan bog’langan. t3=1/(3*1010*NVP), t3 – kabelni 1 metr uzunligidagi ushlanishi kattaligi nanosekundda belgilanadi. Masalan, agarda NVP=0,65 (yorug’lik tezligini 65%) bo‘lganda t3 ushlanish 5,13 ns/m ga teng bo‘ladi. Hozirgi zamon kabellaridagi kechikish kattaligi ko‘pincha 5 ns/m dan iborat. 2.3- jadvalda taniqli ikkita AT s T va Belden firmalarida ishlab chiqariladigan bazi kabel turlarining NVP kattaligi va 1 metrda kechikish (nanosekundda) qiymati keltirilgan. Bazi kabellarni vaqt ko‘rsatgichlari.
Shu o‘rinda aytib o‘tish lozimki ko‘pgina kabel tarkibidagi o‘ralgan juftliklarni har birining qoplamasi aloxida rangda bo‘ladi. Bu xol razemlarni kabel uchlariga ulash vaqtida, ayniqsa kabel uchlari boshqa boshqa xonada bo‘lsa va asboblar yordamida nazorat qilish qiyin holda, ulashni sezilarli darajada osonlashtirida.
O‘ralgan juftli kabellarning ekranlashtirilgan turiga STP IBM 1-turi misol
bo‘la oladi, bu kabel tarkibida AWG 22-turli ikkita o‘ralgan juftlik bor. Har bir
juftlikni to‘lqin qarshiligi 150 Om-ni tashkil qiladi.
23
Bu turdagi kabellarga maxsus razemlar (DB9) ishlatiladi, ular ekranlanmagan o‘ralgan juftliklarda foydalaniladigan razemlardan farq qiladi.
|
| |
