Kirish
Iqtisodiyotda raqobatchilik muxitining karor topishi korxona va firmalar faoliyatini tezkor boshqarish masalalarini sifat jixatdan yangi darajaga kutarishni takozo etadi.
Korxonalarni bozorda uz urnini topishi va raqobatga bardoshli bulishi ularni uz operatsion tizimlarini kay darajada to’g’ri tashkil kilishi va boshqarishiga boglik, chunki aynan shu darajada resurslardan tayyor mahsulot va xizmatlar yaratiladi xamda ularning zaruriy jixatlari ta’minlanadi.
Operatsion tizimni tashkil etish darajasi korxona va tashkilotlarda “chikish” natijalarining xajmi, muddati, sifati, xarajatlari kabi raqobatbardoshlikni ta’minlovchi omillarni belgilaydi. Shu sababli, menejment tizimining eng kuyi darajasini boshqarish xodimlardan yukori saviyada bilim va kunikmalarni talab kiladi xamda ularga katta mas’uliyat yuklaydi.
Zero, Prezident I.A. Karimov 2009 yilda mamlakatni ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2010 yilda iqtisodiy isloxotlarni chuqurlashtirishning asosiy yo’nalishlariga bagishlangan “Asosiy vazifamiz- Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada oshirishdir.” ma’ruzasida ta’kidlaganidek: «Birinchi navbatdagi hal qiluvchi asosiy vazifa – bu iqtisodiyotning barqror va mutanosib sur’atlarda o’sishi hamda tarkibiy o’zgarishlar va modernizatsiyalashni ta’minlash, uning eng muhim tarmoqlarini texnik va texnologik jixatdan yangilashdan iborat» (7).
Ushbu xolat hamda xalkaro raqobatning kuchayishi va texnologiyalarning jadal rivojlanishi mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish jarayoni elementlarini boshqarish masalalarini butun majmuini yangidan kurib chikish zaruriyatini keltirib chikaradi.
«Jarayonlar menejmenti" fanining maksadi - operatsion tizimlarni, ya’ni menejmentning bevosita mahsulotlar yaratish va xizmatlar kursatish darajasini boshqarishga doir bilimlar va kunikmalarni urgatishddan iborat.
YUqoridagilardan kelib chiqib, fanning vazifalariga:
-birlamchi resurslardan mahsulotlar va xizmatlar ishlab chiqarish jarayonini, texnologik operatsiyalarni, ishlab chiqarish davrini tashkil etishni rejalashtirishni urganish;
-korxonalar faoliyatini loyihalashtirish va operativ boshqarish, ya’ni rejalashtirish, moddiy texnika zaxiralarini boshqarish, dispetcherlashtirish, mahsulot sifatini rejalashtirish va boshqarish masalalarini xal kilish uchun zarur bulgan axborotlarin tanlash kunikmalarini shakllantirish;
-ishlab chiqarish jarayonini samaradorligini ta’minlash, unumdorlikni kompleks boshqarish uchun operatsion tizimlarni takomillashtirish yullarini urganish va boshkalar kiradi.
Jarayonlar menejmentini urganishda umume’tirof etilgan usullar bilan bir katorda ma’muriy, iqtisodiy, ijtimoiy-ruxiy, balansli, tarmokli usullardan xam foydalaniladi. Jarayonlarni boshqarish karorlarini ishlab chikishda maxsus usullar, ya’ni taxlil, prognozlashtirish, modellashtirish, optimallashtirish, iqtisodiy yangilanish usullari keng kullaniladi. “Jarayonlar menejmenti” boshkaruv fanlari majmuasiga kiradi, shu sababli fanni urganish davomida talabalar boshkaruv nazariyasi va amaliyotidagi tajribalar, yangiliklar, iqtisodiy va ijtimoiy fanlar yutuklarini urganib, amaliyotda kullash kunikmalarini shakllantirishlari zarur buladi.
"Jarayonlar menejmenti" fani kator fanlar bilan, ya’ni bozor iqtisodiyoti asoslari, tadbirkorlik, menejment asoslari, " Marketing", "Ishlab chiqarish menejmenti", "Xodimlarni boshqarish", "Innovatsiya menejmenti" mikroiqtisodiyot, ishlab chiqarish texnologiyasi, xujalik faoliyati va resurslardan foydalanish taxlili, iqtisodiy-matematik modellatirish shuningdek, boshka ijtimoiy-iqtisodiy fanlar bilan bevosita bogliklikda urganiladi.
«Jarayonlar menejmenti» kursini o’rganishda ta’lim berishning faol usullaridan keng foydalanish tavsiya etiladi: xolatli, vaziyatli mashg’ulotlar va muloqotlar, amaliyot o’yinlari, xolatlarni taxlil qilish va boshqalar.
Umuman, mazkur fan qiyosiy ma’noda yosh fanlardan bo’lib, hali to’la o’rganilmagan. Shundan kelib chiqib, ushbu qo’llanma bo’yicha bildiriladigan fikr va mulohazalar uchun mualliflar oldindan minnatdorchilik bildiradilar.
Mazkur fandan tayyorlangan ma’ruza matnlari respublika tanlovida ishtirok etib, Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan muqobil o’quv qo’llanma sifatida oliy o’quv yurtlariaro almashish uchun tavsiya etilgan va «Ma’rifat» gazetasining 2002 yil 5oktyabr sonida e’lon qilingan
| 