3.Web hujjatlarni izlash usullari va so’rovlarni tuzish.
Oddiy, kengaytirilgan, kontestli va maxsus izlash usullarini farqlash lozim.
Oddiy izlash deb bir yoki bir necha kalitli so’zlar bo’yicha Web-resurslarni izlash
tushuniladi.Кengaytirilgan izlashni bajarishda kalitli so’zlarni o’zaro mantiqiy
munosabat operatorlari bog’laydi.Agar oddiy izlash usullari hadan ko’p
natijalar
bergan hollarda kengaytirilgan izlashni qo’llaydilar.Кontekstli izlash - aniq jumla
(fraza) bo’yicha hujjatlarni izlashda,.berilgan URL-adreslarga
ishoralar hamda
xizmatchi maydonlarda talab etilgan ma’lumotlar bor bo’ladi (masalan sarlavha
maydonida).Web sahifani izlashda maxsus izlash qo’llaniladi. So’rovlar tiliКalitli
so’zlar (tayanch atama va iboralar) bo’yicha axborotlar izlashda ko’pchilik qidiruv
tizimlari mantiqiy operatorlarni qo’llashni ko’zda tutuvchi maxsus so’rovlar tilidan
foydalaniladi. Asosiy mantiqiy amallarga and(&) mantiqiy «I» («va») tegishli.
Masalan atama1 and aatama2 – hujjatlarni izlash, unda atama1 va atama2 bir vaqtda
uchraydi. OК (/) - mantiqiy «ILI» («Yoкш»). Masalan, atama1 OR atama2 -
hujjatlarni izlash, ularda atama1 yoki atama2 albatta uchraydi. Not mantiqiy «NE»
(«Emas») . Masalan, atama1 and not atama2
- hujjatlarni izlash, ularda atamalar
uchraydi, ammo atama 2 esa uchramaydi.Eslatma. Кalitli so’zlar orasidagi bo’sh
o’rin (probel), har xil izlov tizimlarida har xil anglanishi mumkin. (ko’pincha
mantiqiy «VA» bog’lovchi deb tushuniladi). Qidiruv tizimlari, qoida sifatida (rus tili
sintaksis qoidalariga asoslanib), so’zlarni istalgan grammatik shaklda izlaydi.
So’rovlarni tuzishda metasimvollardan foydalanish mumkin. * - simvollarini
ixtiyoriy ketma-ketlikni belgilash uchun va ?- birgina ixtiyoriy
simvolni belgilash
uchun.ishlatiladi. M a sa l an, slova*
hujjatlarni izlash,
ularda
(slovo, slovom, slovosochetanie va sh.o’.) «slovo» simvoli ketma – ketligi bilan
boshlanuvchi atamalar uchraydi.
SLV hujjatlarini izlash, ularda birinchi ikkita
simvoli «SL», oxiridan bitta oldingi «V» , uchinchi va beshinchilar istalgan (slovo,
slova, slove, sleva va sh.o’.) atamalar uchraydi. A ta m alar qavslar yordamida
guruxlashtirilgan bo’lishi mumkin. Qavslar mantiqiy amallar ta’siri
tartibini
bildiradi.Masalan, (atama1 & atama2 ) OR (atama3 AND NOT atama4) –hujjatlarni
izlash natijasida olingan ma’lumotlarda atama1 va atama2 uchraydi, yoki bo’lmasa
atama3 uchraydi, atama4 esa uchramaydi.Xujjatlarni izlash uchun turg’un so’z
birikmalari (so’zlarni qat’iy tartibli ketma – ketligi , jumlasi, iborasi ) mavjud, ularni
qo’shtirnoqqa oladilar.Qo’shtirnoqli so’zni grammatik shakli,
qoida sifatida,
inobatga olinmaydi. Bazi bir izlovchi tizimlar so’z birikmalarini yoki bir biridan
ma’lum masofadagi so’zlarni izlay oladi.
