2.2. YANGIPEDAGOGIKTEXNOLOGIYA
“Bilasizmi”metodi.
Buuslubyozmavaog`zakishakldao’tkaziladivama`lumvaktdavometadi. Talabanibilimito’g`rijavoblarbilanballardabaholanadivataxlilqilinadi.
Ishniolibborish:
O’kuvxonasidamavzugaoid 3 tasxematarzidagiplakatlartalabalargako’rsatiladi. Talabaharbirqonkretholdagapnimaustidaketayotganliginiaytishivato’g`rijavobniasoslabberishikerak. Pedogoglarbujavoblarniballarbo’yichabaholaydi.
Savol:1 Tashqinafasfaoliyatiningtekshiruvchimetodlar?
Javob:Gazalmashinuviyopiqxoldatekshiriladi (spirografiya) va
gazalmashinuviochiqxoldatekshiriladi (DuglasvaXoldenusuli).
Savol:2O’pkaning tiriklik sig`imi(O’TS) - nimau?
Javob: maksimal nafas olishdan so’ng, chiqarish mumkin bo’lgan maksimal xavo miqdori. U spirograf yoki spirometr vositasida o’lchanadi.
Savol:3O’pkaningumumiysig`imi (O’US) ?
Javob:O’US - maksimal nafas olingandan so’ng o’pkadagi xavo miqdori. O’pkadagi "qoldik xajm va O’TS aniqlangandan so’ng xisoblanadi. O’US uni tashkil kilayotgan nafas xajmlariga bog`lik. YOsho’tgansariO’USxamortadi.
Baholashmezoni
Maksimalball 20-19
|
18-17 ball
|
16-15 ball
|
14-13 ball
|
12 ball
|
a`lo
|
yaxshi
|
o’rta
|
qoniqarsiz
|
yomon
|
100%-86%
|
85%-73%
|
72-56%
|
55%-46%
|
45% vaundankam
|
3.TAHLILIYQISM
3.1.Klaster, organayzer
Klasternituzishqoidasi
1.Aqlingizganimakelsa, barchasiniyozing. G`oyalarisifatinimuhokamaqilmangfaqatularniyozing.
2. Xatnito’xtatadiganimloxatolarigavaboshqaomillargae`tiborbermang.
3. Ajratilganvaqttugagunchayozishnito’xtatmang. Agardaaqlingizdag`oyalarkelishibirdanto’xtasa, uholdaqachonkiyangig`oyalarkelmagunchaqog`ozgarasmchizibturing.
Harbirguruhboshqaguruhlarnibaholaydi. Harbirtalabbo’yichato’liqbajarilsa – 15 ball
Guruh
№
|
Tushunarlivaaniqjavob (5)
|
Ko’rgazma-lilik
(5)
|
Reglamentgaamalqilish (2,5)
|
Guruhfaolligi
(2,5)
|
Jamiball
|
1.
|
|
|
|
|
|
2.
|
|
|
|
|
|
Baholashmezoni:
Maksimalball 15
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
100%-86%
|
85%-73%
|
72-56%
|
55%-46%
|
45% vaundankam
|
3.2.Vaziyatlimasalalarningkompleksi
1 MASALA
TekshiriluvchiAgzamovaD.gaupkakasalligigadiagnozquyishiuchunTashqinafasfaoliyatinitekshirishlozim. Bundaqandaymetodlardanfoydaniladi?
Javob: Tashqinafasfaoliyatinitekshirishuchunochiq (DuglasvaXoldenmetodlari) vayopiq(spirografiya) metodlaridanfoydalaniladi.
2 MASALA
BemorUsmonovZ.gaTashqinafasolishfaoliyatigabahoberishuchunBe-lauapparatiorqalitekshiruvo’tkazildi. Buqaysimetodgakiradivanimalarnianiqlashimizmumkin?
Javob:Be-lauapparatiorqalitekshiruv – ochikmetodgakiradi, chiqarishdagixavodakislorodvakarbonatangidridmikdoriniuzluksizaniklaydi.
3 MASALA
TTA 1kurstalabalarinitekshirgandaPulatovJ.daupkaningtirikliksig`imi 2,5 litrnitashqiletdi. Butalabagajismoniytarbiyagakatnashishimumkinmi? Butalabagaqaysisportturlaribilanshug`ullanishinitavsiyaetasiz?
Javob: Xa, mumkin. Tavsiya qilinadigan sport turlari: suzish, futbol, engil atletika va xokazolar.
Testlar
1.O’pkahajminibaholovchiko’rsatkichniko’rsating
*rezervhavo
o’pkaningtirikliksig`imi
nafasolishhajmi
nafaschiqarishhajmi
2. Tashqi nafas funktsiyasini urganishni nechta metodi bor?
A.*2ta
B. 3ta
V.4ta
G.5ta
3. Tashqinafasfunktsiyasiniurganishdagiyopiqmetoddaqandayapparaturalardanfoydalaniladi?
A.*B.D.
B.Knippin
V.Bellau
G. Krog
4.YOpiq sistemada nafas olishda qanday havodan foydalaniladi?
A.*apparatdagi havodan
B.atmosfera havosidan
V.Duglas kopchasidan
G.Belau apparatidagi havodan
5.Duglas va Holden metodi gaz almashinuvini urganishni qaysi usuliga kiradi?
A.*ochiq
B.yopiq
V.aralash
G.Krog
6.Duglas kopchasini hajmi nechiga teng?
A.1-2litr
B. 1,5-3litr
V.4-5litr
G.7-8litr
Baholashmezoni:
Maksimalball 15
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
20-16-a`lo
|
15-12-yaxshi
|
11-7-o’rta
|
6-4-qoniqarsiz
|
3 vaundankam-yomon
|
100%-86%
|
85%-73%
|
72-56%
|
55%-46%
|
45% vaundankam
|
4. Amaliyqism
Tashqinafasolishningfunktsionalholatinianiqlash (spirometriya, pikfloumetriyavama`lumotlarnitaxliletish). Tashqinafasolishningochiqvayopiqusullarihakidatushuncha. Tekshiriluvchidanolinganspirogrammayordamidanafasningminutlikhajmini, nafasolishsonini, nafasningo’rtachachuqurligini, o’pkaningtirikliksig`imini, o’pkaningmaksimalventilyatsiyasini, maksimalnafasolgandanafaslarsonivachuqurligini, rezervnafasni, kislorodhajminianiqlash. Berilganspirogrammalarnibaholash.
5. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari
- og`zaki;
yozma;
organayzerlar;
test;
vaziyatlimasalalarechish;
egallanganamaliyko’nikmalarninamoyishetish;
5.1.Talabalarbilmi, ko’nikmavamaxoratinibaholashdaqo’llaniladigannazoratmezonlari
№
|
Baho
|
a`lo
|
yaxshi
|
o’rta
|
qoniqarsiz
|
yomon
|
|
O’zlashtirish % hisobida
|
100%-86%
|
85%-71%
|
70-55%
|
54%-37%
|
36% vaundankam
|
1
|
Nazariyqism
|
20-19
ball
|
18-17 ball
|
16-15 ball
|
14-13 ball
|
12 ball
|
2
|
Analitikqism:
organayzer
|
15-14 ball
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
3
|
Test
|
15-14 ball
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
4
|
Amaliyqism
|
40-34,4-ball
|
34-28,4ball
|
28-22ball
|
21,6-14,8 ball
|
14,4 ball
|
5
|
Nazoratsavollari
|
10-7,9
|
7,75-5,6
|
5,5-4,25
|
4,1-2,5
|
2,4 ball
|
5.2. Joriynazoratnibaholashmezoni.
№
|
O’zlashtirish %
|
Baho
|
Talabaningbilimdarajasi
|
1
|
96-100
|
A`lo
«5»
|
Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi, barchaberilgansavollargato’liqto’g`ijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi. Mavzubo’yichavaziyatlimasalalarniechadi, testsavollarigato’liqvato’g`rijavobberadi. Erkintasavvurgaegabo’lib, kerakbo’lgandao’qituvchibilano’zfikrinialmashaoladi.
|
2
|
91-95
|
Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi,barchaberilgansavollargato’liqto’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi, mustaqilmushohadayuritadi. Mavzumohiyatinitushuntiraoladi, erkintasavvurgaegabo’ladi, o’qituvchibilanbemalolfikralmashaoladi.
|
3.
|
86-90
|
Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi. Mavzubo’yichaamaliyishnatijalaribo’yichamustaqiltekshirishbayonnomasinito’ldiradi.
|
4
|
81-85
|
YAxshi
«4»
|
Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi.
|
5
|
76-80
|
Javoblarto’g`ri, ammoto’liqemas, o’qituvchiningqo’shimchasavollaribo’yichakamchiliknito’ldiradi, mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol. Auditoriyadagitopshiriklarnibajarishdakatnashadi.
|
6.
|
71-75
|
Mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol, ammoxatoliklargayo’lqo’yadi, Auditoriyaishlarinibajarishdaqatnashadi, kerakliyozishlarniamalgaoshiradi.
|
7.
|
66-70
|
Qoniqarli
«3»
|
Javoblar 50% gato’g`ri, ammoberilgansavolningmohiyatinitushunadi; topshiriqlarnibajaraoladi,biroqunda 2-3 xatoliklargayo’lqo’yadi.
|
8
|
61-65
|
Javoblar 50%gato’g`ri, savolmohiyatinihammavaqthamto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarnio’qituvchiyordamidabajaradivashundaham 2-3 taxatogayo’lqo’yadi.
|
9
|
55-60
|
Javoblar 40% gato’g`ri,javobberishdayanglishibketadi, savolmohiyatinihammavaqtto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarniboshqatalabayokio’qituvchiyordamidabajaradi.
|
10
|
54-30
|
Qoniqarsiz
«2»
|
40% gachato’g`rijavobberaoladi, javoblaraniqemas, topshiriqlarnibajaraolmaydi. Uyvazifasibajarilmagan.
|
11
|
20-30
|
Amaliymashg`ulotgaqatnashadi, formada, daftaribor. Uygaberilganvazifabajarilmagan.
|
6. Nazoratsavollari
1Tashqinafastushunchasi?
2 Tashqinafasolishningochiqvayopiqusullarihakidatushuncha?
3 Spirogrammatushunchasi?
4 Rezervnafas,koldiqnafas, o’pkaningtirikliksig`imi, o’pkaningmaksimalventilyatsiyasi,kislorodhajmitushunchasi?
5 Spirogrammanatijasi?
Baholashmezoni:
100%-86%
|
85%-71%
|
70-55%
|
54%-37%
|
36% vaundankam
|
10-7,9-a`lo
|
7,75-5,6-yaxshi
|
5,5-4,25-o’rta
|
4,1-2,5-qoniqarsiz
|
2,4 vaundankam-yomon
|
7.Tavsiyaetilganadabietlar
Asosiy
1.Epifanov V.A., Apanasenko G.L. «Lechebnaya fizkultura i Shifokorebnыy qontrol» M., 1990
Ko’shimchaadabiyotlar
1.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000
2.Popov V.I. CHogovadze V.G. « Fizicheskaya reabilitatsiya» Rostov naDonu 2001
3.EpifanovV.A. “ Lechebnayafizicheskayakultura” M. 2003
4.DubrovskiyV.A. “ Lechebnayafizkultura” M. 2004
5.Lektsionnыe materialы i uchebno-metodicheskie razrabotki
6.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000
7.Rixsieva O.A. «Massaj» T. 1996
8.EvdokimovaT.A. MilyukovaI.V. Noveyshiyspravochnik“ Lechebnayafizkultura” M. 2004
9.«Meditsinskie osnovы fizicheskogo vospitaniya i formirovaniya zdorovya i garmonichnogo razvitiya detey i podrostkov» prof. Nazirov F.G. prof. Axmedova D.M. prof. Suyumov F.A. dots. Vasilev V.D, prof. Shayxova G.I. Tashkent 2003
10.Karpman V.L. «Serdtse i sport» M., 1999
11.Edvard T. Xouli, B. Don-Frenks « Rukovodstvo instruktoraozdorovitel-nogo fitnessa» Kiev 2004
12.BetShou “YogafitTreningdlyazdorovya” M. 2005
13.MilyukovaI.V.EvdokimovaT.A. “ Gimnastikadlyadetey” M. 2004
14.A. BokovS. Sergeev “ Yogadlyadetey” M. 2004
15.Epifanov V.A., Moshkov V.N. «Lechebnaya fizkultura (spravochnik)» M.1997
16.M., Aulik I.V. «Opredelenie fizicheskoy rabotosposobnosti v klinike i sporte» M., 1990
17.YUldashev K.YU. «Nemedikamentoznыe metodы lecheniya profilaktiki i meditsinskoy reabilitatsii». Sb. nauch. trudov. T.-1994
18. CHet el adabieti:
TeylorS.B., MillerN.H. “ Basic physiologic principils relatied to
Group exirsise programs” Filadelphiya 1988
Tehaxton L. “ Phithiological and psythological effects of short term exirsise
eddiction on habitual runners.” 1992
19.Internetistochniki:
www.doktor.ru, www. medinfo. home.ml.org
http://www.restart-med.ru
http://www.mirmed.ru
http://micropolarization.narod.ru
http://skolioz.mccinet.ru
http://www.sportpsy.cz
Child in motion /cf/ (Rada Pisot)- http://www.zrs-kp.si/projekti/otrokvgibanju/Otrok%20v%20gibanju.pdf
www. aapmr.org, www.alhealth.com, www.docguide.com, www.healthweb.com, www.acsm.org, www.apta.org, www.sportsmed.org.
www.jphysiol.org, www.physsportmed.com
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG`LIQNI SAQLASh VAZIRLIGI
TOShKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
“TASDIQLAYMAN
O’quvishlaribo’yichaprorektor
prof. ..........................TeshaevO.R.
“_____”_________________2012 yil
Kafedra:Xalqtibbiyoti, Reabilitologiyavajismoniytarbiya
Fan: Shifokor nazorati
TIBBIYPROFILAKTIKAFAKULTETI 3-KURS
TALABALARIUCHUN
YAGONAUSLUBIYTIZIM
MAVZU: “Jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash. Garvardstep-testi.”
Mavzusibo’yichaamaliymashg`ulot№8
TA`LIMTEXNOLOGIYASI
Toshkent–2012
Tuzuvchi:Dots.AdыlovSh.K.
kattao’qituvchiMirbabaevaD.B.
O’quvtexnologiyasitasdiqlangan:
kafedrayig`ilishidaprotokol №______ ____________12 y.
Fanningta`limtexnologiyasiToshkenttibbiyotakademiyasiIlmiy-uslubiykengashi“Ichki kasalliklar”sektsiyasida 2012 yil «____»dagi «_____»-sonmajlisbayonibilanma`qullangan.
Rayis: Professor,t.f.d. Karimov M.Sh.
O’quv mashg`ulotida ta`lim texnologiyasi modeli
Mavzu № 8 Jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash. Garvardstep-testi.
Ta`lim berish texnologiyasi (amaliy mashg`ulot)
Vaqt: 90 daqiqa
|
Talabalarsoni:8-10
|
O’quv mashg`ulotining shakli va turi
|
Amaliymashg`ulot
|
O’quvmashg`ulotiningtuzilishi
|
1.Kirish qism..
2. Nazariy qism
3.Analitik qism:
-organayzer
-Test va vaziyatli masalalarlar
4. Amaliy qism
|
O’quvmashg`ulotimaqsadi:
|
Jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash.Organizmningishbajarishqobiliyativatiklanishjarayonlarihakidatushuncha. Garvardstep-testiningo’tkazilishtartibi, olingannatijalarasosidaGarvardstep-testiindeksinianiqlash, olinganindeksorqaliorganizmningtiklanishjarayonlarinibaholash. TalabalarbilanGarvardstep-testinio’tkazishvaolingannatijalarnibaholash.
|
Talababilishikerak:
|
Jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash.Organizmningishbajarishqobiliyativatiklanishjarayonlarihakidatushuncha. Garvardstep-testiningo’tkazilishtartibi, olingannatijalarasosidaGarvardstep-testiindeksinianiqlash, olinganindeksorqaliorganizmningtiklanishjarayonlarinibaholash. Garvardstep-testinio’tkazishvaolingannatijalarnibaholash.
|
Talababajaraolishilozim:
|
mustaqilravishdajismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash.Organizmningishbajarishqobiliyatinivatiklanishjarayonlarinibilishi. Garvardstep-testiningo’tkazilishtartibini, olingannatijalarasosidaGarvardstep-testiindeksinianiqlashni, olinganindeksorqaliorganizmningtiklanishjarayonlarinibaholashni. Garvardstep-testinio’tkazishnivaolingannatijalarnibaholashni.
|
Pedagogikvazifalar:
Jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash.Organizmningishbajarishqobiliyativatiklanishjarayonlarihakidatushuncha. Garvardstep-testiningo’tkazilishtartibi, olingannatijalarasosidaGarvardstep-testiindeksinianiqlash, olinganindeksorqaliorganizmningtiklanishjarayonlarinibaholash. TalabalarbilanGarvardstep-testinio’tkazishvaolingannatijalarnibaholash.
|
O’quvfaoliyatinatijalari:
Jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash.Organizmningishbajarishqobiliyatinivatiklanishjarayonlarinibilishi. Garvardstep-testiningo’tkazilishtartibini, olingannatijalarasosidaGarvardstep-testiindeksinianiqlashni, olinganindeksorqaliorganizmningtiklanishjarayonlarinibaholashni. Garvardstep-testinio’tkazishnivaolingannatijalarnibaholashni.
|
Ta`limusullari
|
Ma`ruza, aqliyhujum, hikoya, namoyish, amaliyishusuli, kitobbilanishlash, suhbat, ta`limiyo’yin, organayzer.
|
Ta`limshakli
|
Jamoaviy, guruhlardaishlash («Birgalikdao’qiymiz», «O’ylang-Juftlikdaishlang-Fikralmashing»), yakkatartibli
|
Ta`limvositalari
|
Doska-stend, yozuv taxtasi, eslatma, nazorat varag`i, matnlar, nazorat savollari, testlar, vaziyatli masalalar
|
Ta`limberishsharoiti
|
Maxsus texnika vositalari bilan jihozlangan,
guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar (shifokor nazorati kabineti, tonometr, fonendoskop, zinapoya, sekundomervaboshqalar.)
|
Monitoringvabaholash
|
Og`zakiso’rov: tezkor-so’rov,yozmaso’rov: test
|
O’quvmashg`ulotiningtexnologikharitasi
Ish bosqichlari va vaqti
(90 daqiqa)
|
Faoliyat
|
ta`limberuvchi
|
ta`limoluvchilar
|
1-bosqich.
5 daqiqa
15 daqiqa
|
Nazariyqism
1.1. Daftarlar va davomatnitekshirish
1.2 Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan
natijalarni etkazadi. Mashg`ulot rejasi
bilan tanishtiradi.
1.3. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni;
mustaqil ishlash uchun adabiyotlar
ro’yxatini aytadi (ilova №.8)
1.4. O’quv mashg`ulotida o’quv ishlarini
baholash mezonlari bilan tanishtiradi (ilova№6)
|
Tinglaydilar, yozib
oladilar.
Aniqlashtiradilar,
savollar beradilar
|
2-bosqich.
5daqiqa
10 daqiqa
10daqiqa
15 daqiqa
|
Analitikqism
2.1. Tezkor-so’rov/ savol-javob/ aqliy
hujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
2.2. Amaliy mashg`ulotning rejasi va tuzilishiga
muvofiq ta`lim jarayonini tashqil etish
bo’yicha harakatlar tartibini bayon qiladi («Aylanma stol ishbilarmon o’yini) (ilova №3)
2.3. Klaster va kontseptual jadval organayzerlarni ishlash tartibini tushuntiradi va talabalarni guruhlarga ajratadi (ilova №4)
2.4Tanafus.
2.5Talabalargamavzunio’zlashtirishuchunbelgilanganko’rgazmaliqurollar ( testvavaziyatlimasala, kompyuterdasturlari, )nitaqdimetish, ulardanfoydalanishbo’yichako’rsatmalarvatushuntirishberish(ilova №4)
|
Javob beradilar
YOzadilar.
Guruhlarda
ishlaydilar,
taqdimotqiladilar
vabosh.
|
3-bosqich.
10daqiqa
5daqiqa
10 daqiqa
5daqiqa
|
Amaliyqism
3.1. Amaliy ko’nikmalarni bajarish (ilova№5)
3.2.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan
ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida
ahamiyatga ega ekanligi muhimligiga
talabalar e`tiborini qaratadi.
3.3. Guruhlar ishini baholaydilar, o’quv
mashg`ulotining maqsadga erishish
darajasini taxlil qiladi. Qontrol savollar taxlili (ilova №7)
3.4. Mustaqil ish uchun topshiriq beradi va
uningbaholashmezonlarinietkazadi
|
Amaliy kunikmalarni bajaradilar
O’z-o’zini, o’zaro
baholashni
o’tkazadilar.
Savolberadilar
Topshiriqniyozadilar
|
|
|
1.Kirish
1.1 Mashg`ulotnio’tkazishjoyivajihozlanishi
Maxsus texnika vositalari bilan jihozlangan,
guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar (shifokor nazorati kabineti, tonometr, fonendoskop, zinapoya, sekundomervaboshqalar.)
1.2. Motivatsiya
|
Jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlash,organizmningishbajarishqobiliyativatiklanishjarayonlarihakidabilish,olingannatijalarasosidaGarvardstep-testiindeksinianiqlash, olinganindeksorqaliorganizmningtiklanishjarayonlarinibaholashvaqo’llashalohidaahamiyatgaegadir. Talabatomonidano’zlashtirilganbilimvaamaliyko’nikmalaresa, unikelajakdao’zmutaxassislikamaliyotidaishonchbilanqo’lashimkoniyatiniberadi.
1.3. Fanlararovafanlarichraaloqalar
Sporttibbiyotifanibo’yichata`limberishvertikalintegratsiyabo’yichanormalanatomiya, normalvapatologikfiziologiya, ichkikasalliklarpropedevtikasi, gorizontalintegratsiyabo’yichafakultativvagospitalterapiya, travmatologiyavaortopediya, jismoniytarbiyavaShJTfanlaribilano’zviybog`langan
|
2. Nazariy qism
2.1. MAShG`ULOTNINGQISQACHAMAZMUNI
|
Garvardstep-testikuchlanishlijismoniyyuklamagaasoslanganbo’lib, organizmningtiklanishjarayonlarinibaholashgaimkonyaratadi. Jismoniyyuklamaerkaklaruchun 50smvaayollaruchun 43smbalandlikdagizinapoyagako’tarilibtushishdaniborat. Zinapoyagako’tarilibtushishvaqti 5daqiqabo’lib, 1daqiqada 30martako’tarilibtushishtezligida bajariladi. Agarbajaruvchi 5 daqiqamobaynidayuklamanibajaraolmasa, baholash vaqtidafaqatginabajarilganmashqlarningvaqtibelgilanadi. Bajaruvchiningbo’yi, yoshivaboshqako’rsatkichlarinihisobgaolib, turlimodifikatsiyasinovlario’tkazilganliginita`kidlashlozim. Pulschastotasitiklanishvaqtining 2-3-4 daqiqalarining birinchi 30 soniyasidaregistratsiyaqilinadi. TestnatijalariGarvardstep-testiningindeksshakldaaksetiriladi: GSTI= t *100 / (f1+f2+f3)*2buerdat-belgilangantempdazinapoyagako’tarilib tushishvaqti; f1-f2-f3-pulschastotasiningtiklanishvaqtidagi 2-3-4 daqiqalarining birinchi 30 soniyasidagi ko’ratkichi. Ma`lumki, jismoniymashqlardarajasiningko’tarilishiGSTIko’payishibilanbog`liq. Jismoniymashqlardarajasiningpasayishiyuklamanito’liqbajaraolmasligibilanbelgilanadi.Shunita`kidlashjoizki,step-testinigumumiyyuklamasibirozmushkul, shusabablisinovfaqatginasog`lominsonlargamo’ljallangan.Sog`lominsonlaruchunGarvardstep-testiindeksiningbaholashtizimi 2-jadvaldaberilgan.
Garvardstep-testiningbaholashnatijalari:
Garvardstep-testiningindeksi
|
Jismoniymashqlarningbaholanishi
|
55 dankam
|
qoniqarsiz
|
55-64
|
o’rtachadanpast
|
65-79
|
qoniqarli
|
80-89
|
yaxshi
|
90 vaundanortiq
|
a`lo
|
Maxsustadqiqotlarnatijalarigako’raYUCHS 5 daqiqasidasinovlarnio’tkazish 1 daqiqada 175 kambo’lmasligikerak,kislorodiste`molio’rtacha 3ltashqilqilishikerak.
2.2. YANGIPEDAGOGIKTEXNOLOGIYA
«Aylana stol»o’yinnio’tkazishmetodi:
Ish uchun zarur:
1.Savollar va vaziyatli masalalarto’plamialohidaqog`ozlarda.
2.Guruhdagitalabalar soni bo’yicha jerebevka uchun raqamlar
3.Toza qog`ozlar, ruchkalar.
Ish yo’li:
1.Hamma talabalar kur`a bo’yicha 3 guruhga bo’linadi.
2.Harbittaguruhalohidastolgao’tiradivatozaqog`ozbilanruchkanitayyorlaydi.
3.Qog`ozdasana, guruhningraqami, fakultet, talabalarning F.I.ko’rsatiladi (o’yinning nomi).
4.Harbittaguruhningishtirokchisiqonvertdansavololadi.
5.Talabalar o’z vazifasini qog`ozgayozadi.
6.Bu qog`ozaylanabo’yichaberiladi.
7.Harbittatalabao’zinijavobiniyozibqog`ozniboshqasigaberadi.
8.Harbittatalabaningjavobiga 3 daqiqaberiladi.
9.Vaqttugagachqog`ozo’qituvchigatopshiriladi.
10.Hammaishtirokchilarnatijalarnimuhokamaqilibengto’g`risinitanlab, ungamaksimallballqo’yishadi.
11.Muhokamaga 15 daqiqaberiladi.
12.Talabalar javoblari uchun ballni mashg`ulotninazariyqisminingreytingiga asoslanib olishadi.
13.Talabaning olgan balli mashg`ulotuchunbahodahisobgaolinadi.
14.Talabalarning ishi o’qituvchidaqoladi.
15.Javoblarning analizi o’tkaziladi.
Savol:1Garvardstep-testiningo’tkazilishtartibiniyozibbering?
Javob:Jismoniyyuklamaerkaklaruchun 50smvaayollaruchun 43smbalanlikdazinapoyagako’tarilishdaniborat. Ko’tarilishvaqti 5daqiqa, biroyoqdanikkinchioyoqqako’tarilishchastotasi 1daqiqada 30 tanitashqilqiladi.Agarsinaluvchi 5 daqiqamobaynidayuklamanibajarolmasa, faqatginabajarilganmashqlarningvaqtibelgilanadi. Sinaluvchilarningbo’yi, yoshivaboshqaxususiyatlarinihisobgaolib,turlimodifikatsiyasinovlario’tkazilganliginita`kidlashlozim. Pulsningchastotasitiklanishvaqtidagi 2-4 birinchidaqiqasining 30 soniyasio’tirganholatdaregistratsiyaqilinadi. TestnatijalariGarvardstep-testiniindeksshakldaaksetiriladi: GSTI= t *100\(f1+f2+f3)*2 buerda t-belgilangantempdazinapoyagako’tarilishvaqti; f1-f2-f3-pulschastotasiningbirinchi 30soniyasitiklanishvaqtining 2-3-4 daqiqalarigateng.
Savol:2Garvardstep-testiningbaholashnatijalari.
Javob: 55dankam-qoniqarsiz, 55-64 –o’rtachadanpast,65-79 –qoniqarli,80-89 – yahshi, 90 vaundanyuqori- a`lo.
Baholashmezoni
Maksimalball 20-19
|
18-17 ball
|
16-15 ball
|
14-13 ball
|
12 ball
|
A`lo
|
yaxshi
|
o’rta
|
qoniqarsiz
|
yomon
|
100%-86%
|
85%-73%
|
72-56%
|
55%-46%
|
45% vaundankam
|
3.TAHLILIYQISM
3.1.Klaster,organayzer
Klasternito’zishqoidasi
1. Aqlingizganimakelsa, barchasiniyozing. G`oyalarisifatinimuhokamaqilmangfaqatularniyozing.
2. Xatnito’xtatadiganimloxatolarigavaboshqaomillargae`tiborbermang.
3. Ajratilganvaqttugagunchayozishnito’xtatmang. Agardaaqlingizdag`oyalarkelishibirdanto’xtasa, uholdaqachonkiyangig`oyalarkelmagunchaqog`ozgarasmchizibturing.
Harbirguruhboshqaguruhlarnibaholaydi. Harbirtalabbo’yichato’liqbajarilsa – 15 ball
Guruh
№
|
Tushunarlivaaniqjavob (5)
|
Ko’rgazma-lilik
(5)
|
Reglamentgaamalqilish (2,5)
|
Guruhfaolligi
(2,5)
|
Jamiball
|
1.
|
|
|
|
|
|
2.
|
|
|
|
|
|
Baholashmezoni:
Maksimalball 15
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
100%-86%
|
85%-73%
|
72-56%
|
55%-46%
|
45% vaundankam
|
3.1.1.K L A ST E R.
3.2.Vaziyatlimasalalarningkompleksi
1 MASALA
Sportchi Ubaydullaev B.shifokor nazoratiga keldi. Unga Garvard-step testini o’tkazish buyurildi. Uning natijalari quyidagicha: sinamagacha puls soni-76 ta,sinamadan keyingi puls-f1=51,f2=46, f3=43. Aytinchi GSTI nechaga teng va unga og`ir yuklama bilan shug`ullanishi mumkinmi?
Javob: IGST=107, (90 va ko’proq a`lo.)
2 MASALA
SportchiXodjabekovA.gaGarvard-steptestinibajarishbuyurildi, ammouningjismoniyimqoniyatlari 5 daqiqadavomidamashqbajarishimqoniyatinibermadi. Uning GSTIsi qanday va qaysi formula orqali topiladi? U sportchi normativlarini bajara oladimi?
Javob: Uning GSTIsi t(c)*100/f2*5.5 formula buyicha topiladi, sportchi normativlarni topshira olmaydi.
3 MASALA
Odatdasportmusobakasidanoldinsportchilarmeditsinakurigidano’tkaziladi, ammokomandashifokoribugungiko’rikkaozginakechikibkelishinima`lumqildivao’zyordamchisidanko’rikniboshlayverishiniiltimosqildi. Xo’shungaqandaynatijalarniolishtalabqilinadi?
Javob:Antrapometriya, somatoskopiya, tordoiradagimutaxasislarko’rigivaxokazalar.
Testlar
1.Garvard step-testi o’tkazishdagi asosiy belgini ko’rsating ?
*yuklamagachapulsnianiqlash
yuklamagachanafassoninianiqlash
2 daqiqadavomidadamolish
10 soniyadavomidapulsnio’lchash
2. Garvard step-testi o’tkazilishvaqtiqanchagateng?
A.*5min.
B.5soat
V.1min.
G.1soat
3. Garvard step-testi o’tkazilgandankeyinqanchadamolinadi?
A.*1min
B.2min
V. 3min
G.4min
4. Garvard step-testi o’tkazilgandankeyinqaysivaqtlardapulssanaladi?
A.*2,3,4 minda
B.3.4.5 minda
V.1,2,3 minda
G.2,3 minda
5. Garvard step-testida 2-3-4minutlarningqaysiqismidapulssanaladi?
A.*1-30soniya
B.2-30soniya
V.1-10soniya
G.oxirgi 10 soniya
Baholash mezoni:
Maksimalball 15
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
20-16-a`lo
|
15-12-yaxshi
|
11-7-o’rta
|
6-4-qoniqarsiz
|
3 vaundankam-yomon
|
100%-86%
|
85%-73%
|
72-56%
|
55%-46%
|
45% vaundankam
|
4. Amaliyqism
4.1.Amaliy ko’nikmani bajarilishi (qadamma-qadam)
Maksad : talabalargatekshiriluvchiorganizminingishbajarishqobiliyatinivatiklanishjarayonlarinianiqlashvabaholash. Garvardstep-testsinamasinito’g`rio’tkazishtexnikasigao’rgatish.
Bajariladiganboskichlar :
№
|
Bajariladiganishnomi
|
Bajarmadi
(0 ball)
|
To’liqto’g`ribajarildi
|
1
|
Sinamao’tkazishuchunharxilbaland-likdagizinapoyalarni,stol-stul, sekun-domernitayyorlash
|
0
|
10
|
2
|
Tekshiriluvchibilakarteriyasidao’tirganholatida 30 sekunddavomidapulso’lchash
|
0
|
20
|
3
|
Zinapoyagaminutiga 30 martachiqib-tushish (to’lik) tezligida 5 minutdavomidasinamanibajarish
|
0
|
20
|
4
|
1 minutdavomidadamberish
|
0
|
5
|
5
|
Tiklanishdavrining 2-, 3- va 4-minutlariningbirinchi 30 sekundlari-dabilakarteriyasidapulso’lchash
|
0
|
20
|
6
|
Olingannatijanibaholash
|
0
|
25
|
|
Jami
|
0
|
100
|
Baholashmezoni:
100%-86%
|
85%-71%
|
70-55%
|
54%-37%
|
36% vaundankam
|
40-34,4-a`lo
|
34-28,4-yaxshi
|
28-22-o’rta
|
21,6-14,8-qoniqarsiz
|
14,4 vaundankam-yomon
|
5. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari
- og`zaki;
yozma;
organayzerlar;
test;
vaziyatlimasalalarechish;
egallanganamaliyko’nikmalarninamoyishetish;
5.1.Talabalarbilmi, ko’nikmavamaxoratinibaholashdaqo’llaniladigannazoratmezonlari
№
|
Baho
|
a`lo
|
yaxshi
|
o’rta
|
qoniqarsiz
|
yomon
|
|
O’zlashtirish % hisobida
|
100%-86%
|
85%-71%
|
70-55%
|
54%-37%
|
36% vaundankam
|
1
|
Nazariyqism
|
20-19
ball
|
18-17 ball
|
16-15 ball
|
14-13 ball
|
12 ball
|
2
|
Analitikqism:
organayzer
|
15-14 ball
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
3
|
Test
|
15-14 ball
|
13-12 ball
|
11-10 ball
|
9-8 ball
|
7-6ball
|
4
|
Amaliyqism
|
40-34,4-ball
|
34-28,4ball
|
28-22ball
|
21,6-14,8 ball
|
14,4 ball
|
5
|
Nazoratsavollari
|
10-7,9
|
7,75-5,6
|
5,5-4,25
|
4,1-2,5
|
2,4 ball
|
5.2. Joriynazoratnibaholashmezoni.
|
O’zlashtirish %
|
Baho
|
Talabaningbilimdarajasi
|
1
|
96-100
|
A`lo
«5»
|
Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi, barchaberilgansavollargato’liqto’g`ijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi. Mavzubo’yichavaziyatlimasalalarniechadi, testsavollarigato’liqvato’g`rijavobberadi. Erkintasavvurgaegabo’lib, kerakbo’lgandao’qituvchibilano’zfikrinialmashaoladi.
|
2
|
91-95
|
Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi,barchaberilgansavollargato’liqto’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi, mustaqilmushohadayuritadi. Mavzumohiyatinitushuntiraoladi, erkintasavvurgaegabo’ladi, o’qituvchibilanbemalolfikralmashaoladi.
|
3.
|
86-90
|
Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi. Mavzubo’yichaamaliyishnatijalaribo’yichamustaqiltekshirishbayonnomasinito’ldiradi.
|
4
|
81-85
|
YAxshi
«4»
|
Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi.
|
5
|
76-80
|
Javoblarto’g`ri, ammoto’liqemas, o’qituvchiningqo’shimchasavollaribo’yichakamchiliknito’ldiradi, mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol. Auditoriyadagitopshiriklarnibajarishdakatnashadi.
|
6.
|
71-75
|
Mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol, ammoxatoliklargayo’lqo’yadi, Auditoriyaishlarinibajarishdaqatnashadi, kerakliyozishlarniamalgaoshiradi.
|
7.
|
66-70
|
Qoniqarli
«3»
|
Javoblar 50% gato’g`ri, ammoberilgansavolningmohiyatinitushunadi; topshiriqlarnibajaraoladi,biroqunda 2-3 xatoliklargayo’lqo’yadi.
|
8
|
61-65
|
Javoblar 50%gato’g`ri, savolmohiyatinihammavaqthamto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarnio’qituvchiyordamidabajaradivashundaham 2-3 taxatogayo’lqo’yadi.
|
9
|
55-60
|
Javoblar 40% gato’g`ri,javobberishdayanglishibketadi, savolmohiyatinihammavaqtto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarniboshqatalabayokio’qituvchiyordamidabajaradi.
|
10
|
54-30
|
Qoniqarsiz
«2»
|
40% gachato’g`rijavobberaoladi, javoblaraniqemas, topshiriqlarnibajaraolmaydi. Uyvazifasibajarilmagan.
|
11
|
20-30
|
Amaliymashg`ulotgaqatnashadi, formada, daftaribor. Uygaberilganvazifabajarilmagan.
|
6. Nazoratsavollari
1Garvard step-test formulasini yozing, ko’rsatmalarga tavsif bering.
2 Organizmningishbajarishqobiliyativatiklanishjarayonlarihakidatushuncha.
3 Garvardstep-testiningo’tkazilishtartibi?
4 Garvardstep-testiindeksinianiqlang?
5 organizmningtiklanishjarayonlarinibaholang?
6 Garvardstep-testinio’tkazingvaolingannatijalarnibaholang?
Baholashmezoni:
100%-86%
|
85%-71%
|
70-55%
|
54%-37%
|
36% vaundankam
|
10-7,9-a`lo
|
7,75-5,6-yaxshi
|
5,5-4,25-o’rta
|
4,1-2,5-qoniqarsiz
|
2,4 vaundankam-yomon
|
7.Tavsiyaetilganadabietlar
Asosiy
1.Epifanov V.A., Apanasenko G.L. «Lechebnaya fizkultura i Shifokorebnыy qontrol» M., 1990
Ko’shimchaadabiyotlar
1.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000
2.Popov V.I. CHogovadze V.G. « Fizicheskaya reabilitatsiya» Rostov naDonu 2001
3.EpifanovV.A. “ Lechebnayafizicheskayakultura” M. 2003
4.DubrovskiyV.A. “ Lechebnayafizkultura” M. 2004
5.Lektsionnыe materialы i uchebno-metodicheskie razrabotki
6.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000
7.Rixsieva O.A. «Massaj» T. 1996
8.EvdokimovaT.A. MilyukovaI.V. Noveyshiyspravochnik“ Lechebnayafizkultura” M. 2004
9.«Meditsinskie osnovы fizicheskogo vospitaniya i formirovaniya zdorovya i garmonichnogo razvitiya detey i podrostkov» prof. Nazirov F.G. prof. Axmedova D.M. prof. Suyumov F.A. dots. Vasilev V.D, prof. Shayxova G.I. Tashkent 2003
10.Karpman V.L. «Serdtse i sport» M., 1999
11.Edvard T. Xouli, B. Don-Frenks « Rukovodstvo instruktoraozdorovitel-nogo fitnessa» Kiev 2004
12.BetShou “YogafitTreningdlyazdorovya” M. 2005
13.MilyukovaI.V.EvdokimovaT.A. “ Gimnastikadlyadetey” M. 2004
14.A. BokovS. Sergeev “ Yogadlyadetey” M. 2004
15.Epifanov V.A., Moshkov V.N. «Lechebnaya fizkultura (spravochnik)» M.1997
16.M., Aulik I.V. «Opredelenie fizicheskoy rabotosposobnosti v klinike i sporte» M., 1990
17.YUldashev K.YU. «Nemedikamentoznыe metodы lecheniya profilaktiki i meditsinskoy reabilitatsii». Sb. nauch. trudov. T.-1994
18. CHeteladabieti:
Teylor S.B., Miller N.H. “ Basic physiologic principils relatied to
Group exirsise programs” Filadelphiya 1988
Tehaxton L. “ Phithiological and psythological effects of short term exirsise
eddiction on habitual runners.” 1992
19.Internetistochniki:
www.doktor.ru, www. medinfo. home.ml.org
http://www.restart-med.ru
http://www.mirmed.ru
http://micropolarization.narod.ru
http://skolioz.mccinet.ru
http://www.sportpsy.cz
Child in motion /cf/ (Rada Pisot)- http://www.zrs-kp.si/projekti/otrokvgibanju/Otrok%20v%20gibanju.pdf
www. aapmr.org, www.alhealth.com, www.docguide.com, www.healthweb.com, www.acsm.org, www.apta.org, www.sportsmed.org.
www.jphysiol.org, www.physsportmed.com
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG`LIQNI SAQLASh VAZIRLIGI
TOShKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
“TASDIQLAYMAN
O’quvishlaribo’yichaprorektor
prof. _____________TeshaevO.R.
“_____”_________________2012 yil
Kafedra: Xalq tibbiyoti, Reabilitologiya va jismoniy tarbiya
Fan: Shifokor nazorati
TIBBIYPROFILAKTIKAFAKULTETI 3-KURS
TALABALARIUCHUN
YAGONAUSLUBIYTIZIM
MAVZU:“PWC-170 submaksimal testi. Kislorodning maksimal iste`mol qilishini aniqlash.”
Mavzusibo’yichaamaliymashg`ulot№ 9
TA`LIMTEXNOLOGIYASI
Toshkent–2012
Tuzuvchi: katta o’qituvchi Mirbabaeva D.B.
O’quv texnologiyasi tasdiqlangan:
kafedra yig`ilishida protokol №______ ____________12 y.
Fanning ta`limtexnologiyasi Toshkent tibbiyot akademiyasi Ilmiy-uslubiy kengashi “Ichki kasalliklar” sektsiyasida 2012 yil «____»dagi «_____»-son majlis bayoni bilan ma`qullangan.
Rayis: Professor,t.f.d. Karimov M.Sh.
O’quv mashg`ulotida ta`lim texnologiyasi modeli
Mavzu № 9 PWC-170 submaksimal testi. Kislorodning maksimal iste`mol qilishini aniqlash.
Ta`lim berish texnologiyasi (amaliy mashg`ulot)
Vaqt: 90 daqiqa
|
Talabalarsoni:8-10
|
O’quv mashg`ulotining shakli va turi
|
Amaliymashg`ulot
|
O’quvmashg`ulotiningtuzilishi
|
1.Kirish qism..
2. Nazariy qism
3.Analitik qism:
-organayzer
-Test va vaziyatli masalalarlar
4. Amaliy qism
|
O’quvmashg`ulotimaqsadi:
|
PWC-170 submaksimaltestihakidatushuncha, o’tkazilishtartibi, olingannatijalarasosidaorganizmningishbajarishqobiliyatinio’rgatishvabaholash. Kislorodningmaksimaliste`molqilinishinianiqlovchibevositavabilvositausullarihakidatushuncha. Talabalarbilan PWC-170 submaksimaltestiniveloergometrdabajarishvaolingannatijalarnibaholash.
|
Talababilishikerak:
|
PWC-170 submaksimaltestio’tkazishni, tartibini, olingannatijalarasosidaorganizmningishbajarishqobiliyatinibaholashni. Kislorodningmaksimaliste`molqilinishinianiqlovchibevositavabilvositausullarinibilishikerak..
|
Talababajaraolishilozim:
|
mustaqilravishdaPWC-170 submaksimaltestiniveloergometrdabajarishnivaolingannatijalarnibaholashni, jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlashni. Organizmningishbajarishqobiliyatinivatiklanishjarayonlarinibilishikerak.
|
Pedagogikvazifalar:
PWC-170 submaksimaltestihakidatushuncha, o’tkazilishtartibi, olingannatijalarasosidaorganizmningishbajarishqobiliyatinio’rgatishvabaholash. Kislorodningmaksimaliste`molqilinishinianiqlovchibevositavabilvositausullarihakidatushuncha. Talabalarbilan PWC-170 submaksimaltestiniveloergometrdabajarishvaolingannatijalarnibaholash.
|
O’quvfaoliyatinatijalari:
PWC-170 submaksimaltestiniveloergometrdabajarishnivaolingannatijalarnibaholashni, jismoniyishbajarishqobiliyatinianiqlashni. Organizmningishbajarishqobiliyatinivatiklanishjarayonlarinibilishikerak.
|
Ta`limusullari
|
Ma`ruza, aqliyhujum, hikoya, namoyish, amaliyishusuli, kitobbilanishlash, suhbat, ta`limiyo’yin, organayzer
|
Ta`limshakli
|
Jamoaviy, guruhlardaishlash («Birgalikdao’qiymiz», «O’ylang-Juftlikdaishlang-Fikralmashing»), yakkatartibli
|
Ta`limvositalari
|
Doska-stend, yozuv taxtasi, eslatma, nazorat varag`i, matnlar, nazorat savollari, testlar, vaziyatli masalalar
|
Ta`limberishsharoiti
|
Maxsus texnika vositalari bilan jihozlangan,
guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar (shifokor nazorati kabineti, antropometriya xonasi: antropometriko’lchovasboblari,veloergometr, tonometr, fonendoskop,sekundomer,stol,stulvaboshqalar.)
|
Monitoringvabaholash
|
Og`zakiso’rov: tezkor-so’rov,yozmaso’rov: test
|
O’quvmashg`ulotiningtexnologikharitasi
Ish bosqichlari va vaqti
(90 daqiqa)
|
Faoliyat
|
ta`limberuvchi
|
ta`limoluvchilar
|
1-bosqich.
5 daqiqa
15 daqiqa
|
Analitik qism
1.1. Daftarlar va davomatnitekshirish
1.2 Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan
natijalarni etkazadi. Mashg`ulot rejasi
bilan tanishtiradi.
1.3. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni;
mustaqil ishlash uchun adabiyotlar
ro’yxatini aytadi (ilova №.8)
1.4. O’quv mashg`ulotida o’quv ishlarini
baholash mezonlari bilan tanishtiradi (ilova№6)
|
Tinglaydilar, yozib
oladilar.
Aniqlashtiradilar,
savollar beradilar
|
2-bosqich.
5daqiqa
10daqiqa
10daqiqa
15daqiqa
|
Nazariy qism
2.1. Tezkor-so’rov/ savol-javob/ aqliy
hujum orqali bilimlarni faollashtiradi.
2.2. Amaliy mashg`ulotning rejasi va tuzilishiga
muvofiq ta`lim jarayonini tashqil etish
bo’yicha harakatlar tartibini bayon qiladi («Aylanma stol ishbilarmon o’yini) (ilova №3)
2.3. Klaster va kontseptual jadval organayzerlarni ishlash tartibini tushuntiradi va talabalarni guruhlarga ajratadi (ilova №4)
2.4.Tanafus
2.5Talabalargamavzunio’zlashtirishuchunbelgilanganko’rgazmaliqurollar ( test va vaziyatli masala, kompyuterdasturlari, )nitaqdimetish, ulardanfoydalanishbo’yichako’rsatmalarvatushuntirishberish(ilova №4)
|
Javob beradilar
YOzadilar.
Guruhlarda
ishlaydilar,
taqdimotqiladilar
vabosh.
|
3-bosqich.
10daqiqa
5daqiqa
10 daqiqa
5daqiqa
|
Amaliy qism
3.1. Amaliy ko’nikmalarni bajarish (ilova№5)
3.3.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan
ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida
ahamiyatga ega ekanligi muhimligiga
talabalar e`tiborini qaratadi.
3.4. Guruhlar ishini baholaydilar, o’quv
mashg`ulotining maqsadga erishish
darajasini taxlil qiladi. Qontrol savollar taxlili (ilova №7)
3.5. Mustaqil ish uchun topshiriq beradi va
uningbaholashmezonlarinietkazadi
|
Amaliy kunikmalarni bajaradilar
O’z-o’zini, o’zaro
baholashni
o’tkazadilar.
Savolberadilar
Topshiriqniyozadilar
|
|
|
1.Kirish
1.1. Mashg`ulotnio’tkazishjoyivajihozlanishi
Maxsus texnika vositalari bilan jihozlangan,
guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar (shifokor nazorati kabineti, antropometriya xonasi: antropometriko’lchovasboblari,veloergometr, tonometr, fonendoskop,sekundomer,stol,stulvaboshqalar.)
1.2.Motivatsiya
|
PWC-170 submaksimaltestinio’tkaza olish, tartibini, olingannatijalarasosidaorganizmningishbajarishqobiliyatinibilish vabaholash,kislorodningmaksimaliste`molqilinishinianiqlash katta axamiyatga egadir.Talabatomonidano’zlashtirilganbilimvaamaliyko’nikmalaresa, unikelajakdao’zmutaxassislikamaliyotidaishonchbilanqo’lashimkoniyatiniberadi.
1.3. Fanlararovafanlarichraaloqalar
Sporttibbiyotifanibo’yichata`limberishvertikalintegratsiyabo’yichanormalanatomiya, normalvapatologikfiziologiya, ichkikasalliklarpropedevtikasi, gorizontalintegratsiyabo’yichafakultativvagospitalterapiya, travmatologiyavaortopediya, jismoniytarbiyavaShJTfanlaribilano’zviybog`langan.
|
2. Nazariyqism
2.1. MASHG`ULOTNINGQISQACHAMAZMUNI.
PWS170 testi bo’yicha jismoniy ish qobiliyatini aniqlash.
PWS170 testini asosiy nazariyasida 2ta fiziologik holat mavjud.
1.Jismoniyyuklamalarnibajarishintensivligi (quvvatvatezligi) vayurakqisqarishisoniorasidachiziqlibog`liqligimavjud.
2.Jismoniyyuklanishvaqtidakardiorespiratortiziminingoptimalvaengsamaraliishlashdarajasi, harqandayyoshdagiYUQSnimaksimalqiymatining 87%dakuzatiladi. 25yoshgacha bo’lgan yosh insonlar uchun u 170 zarb/minut ga teng.
PWS170 ni 3ta usul bilan aniqlash mumkin.
Umumiy evropacha usuli 3ta pog`onasimon, intensivligi bo’yicha olib boruvchi yuklamalarni, ular orasidagi dam intervalisiz bajarilishi. Har bir pog`ona ishini davomiyligi 3 minut. Dastlabki quvvat tana og`irligini 0,75-1,25Vt/kg hisobidan tiklanadi. YUQSni 3 minutli pog`onani oxirida 15 sekund davomida o’lchanadi. YUklama kattaligi YUQSni ortishiga mos ravishda o’sib boradi. Testning oxirigacha YUQS 170 zarba/min oshishi kerak. YUQSni har 16VT yoki 10 kgm/min oshganda, zo’riqishni kuvvati erkaklarda 8-12 zarba/min, 16/
ayollarda 13-17 zarba/min hisoblanadi.
PWS170 ko’rsatgichi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
PWS170=(W3-W2)/(F3-F2)*(170-f3)+W3
V.L.Karpmanmodifikatsiyasi.
Quvvati oshib boruvchi 2ta yuklama bajarilishi taklif etiladi. Har bir yuklamaning davomiyligi 4-5 min. Ular orasidagi interval 3min. YUQS yuklamani oxirisida yoziladi. Proba dastlabki mashqlarsiz bajariladi. Birinchi yuklamani oxirida YUQS 110-130 zarb/min, 2-chini oxirida esa 150-165 zarb/min tashqil etishi kerak (farqi 40 zarb/min kam bo’lmasligi kerak.). PWS170 ni ko’rsatgichi quyidagi formula bilan hisoblanadi:
PWS170=W1+(W2-W1)*(170-f1)/(f2-f1)
L.I.Abrosimovoymodifikatsiyasi.
BunibajarishuchunYUQSni 150-160 zarb/minnixosilqilaoladiganyuklamanibajarishtalabetiladi. abrosimovaPWS170aniqlashnibuvariantinibolalardavauspirinlardabajarilishinitaklifqilgan. BittayuklamanibajargandajismoniyishqobiliyatinianiqlashdagiYUQSdaxatolikkambuladi.
PWS170 ni ko’rsatgichini quyidagi formula bilan topiladi:
PWS170= W/f1-f0*(170-f0)
W-yuklamani quvvati kgm/min yoki vt; f- yuklama quvvatiga mos keluvchi YUQS (f0 – tinch holatdagi YUQS).
PWS170 ni anilash uchun veloergometr, yugirish yulakchasi va pilolog (tredmil) kerak buladi. Oxirgi holatlarda yuklama quvvati quyidagi formula bilan hisoblanadi: W=P*h*n*1,3.
Bu erda: W-yuklama, kgm/min; P-tekshiriluvchi og`irligi, kg; h-zinaning balandligi, m; n-qilingan ish soni, min; 1,3-yon beruvchi (ustupayushiy) ishni koeffitsient.
PWS170 probasida qilinayotgan yuklamni quvvati aniq bo’lsa, tekshiriluvchi qilishi kerak bulgan ko’tarilishni (vosxodeniya) sonini yuqoridagi formula bilan sanash qiyin bo’lmaydi. Masalan 70kgli tekshiriluvchi birinchi yuklamani tana massasidagi 1 Vt/kg quvvatida, balandligi 2-0,2 m da bajarishi kerak. Shuni hisobga olamizki, 1Vt=6,12 kgm/min, formulaga xosil bulgan ma`lumotlarni quyamiz. Ko’tarilish miqdori n= 6,12/0,26=23,5 minutga teng buladi, 24 ga aylantiramiz. YUklamani yuqori quvvatda bajarilishi uchun (masalan 1,5 VT/kg) xamma ko’tarilishlar soni joyida qoladi, lekin zina pog`onasini blandligini 1,5 marta oshiramiz, ya`ni u 0,3 m ga teng buladi.
Jismoniy ish qobiliyatini baholashda absolyut va nisbiy kiymatlaridan foydalaniladi. PWS170 ni nisbiy qiymati bu tana og`irligini kg(kgm/min kg) absolyut qiymatiga (kgm/min yoki Vt/min) nisbati hisoblanadi. Agar PWS170 formulasini hisoblashda yuklamani tana og`irligisiz nisbiy quvvati qo’yilsa, bunda jismoniy ish qobiliyatini hajmi nisbiy birliklarda aks ettiriladi. Olingan jismoniy ish qobiliyatini nisbiy hajmi, umumiy tana og`irligiga ko’paytirilib, absolyut jismoniy ish qobiliyati topiladi. YOshi katta guruhlardagi shaxslarda, ya`ni 30yoshdan boshlab YUQS funktsiyasini optimal rejimini 170 zarba/min ga tenglashtirilmaydi. Har bir shaxsni yoshini YUQSni optimal kattaligida (age+reguency) hisoblanadi PWRaF . Buning uchun har bir yoshni maksimal tomir urishiidan 87%ni olinadi (MxYUQS). MxYUQSni erkaklar uchun 220-yosh, ayollar uchun 226-yosh formulasi bilan topiladi. Shuningdek 30 yoshlar uchun PWS170 ni indikator hajmi erkaklar uchun (220-30)*0,87=165 zarba/min ga teng. Optimal YUQSga mo’ljallash mumkin: 30-39 yoshda 160 z/m, 40-49 yosh 150 z/m, 50-59 yosh 145 z/min, 60-69 yosh 135 z/min.
To’g`ridan to’g`ri bo’lmagan usul bilan jismoniy holat indeksi va maksimal kislorodga talabni aniqlash
Tekshiriluvchidan YUQS 150-160 z/minga etadigan 4-6 minut davom etuvchi yuklama bajarish so’raladi.(YUQS 3-5 z/min dan farqqilmasligi kerak). 17/
Aniqnatijalarniolishuchuntalablar:
Tekshiriluvchilarda chekish 1 soat oldin tuxtatiladi.
3 soat davomida ovqat eyishdan o’zini tiyish.
tekshirish davomida uyqu yaxshi bulgan bo’lishi kerak, harorat, kasallik yoki alkogol ichmagan bo’lishi kerak.
5 jadval
_ shvajismoniyfaollik
|
Intensivlik (W)
|
Erkak
|
Ayol
|
25 yoshgacha
|
150
|
100
|
25-30 yosh, doimiyshug`ullanuvchilar
|
150
|
100
|
25-35 yosh, shug`ulanmaydiganlar
|
100
|
75
|
35-50 yosh, doimiyshug`ullanuvchilar
|
100
|
75
|
25-30 yosh, shug`ullanmaydiganlar
|
50
|
50
|
Maksimal kislorodga talab (MKT) Astrando normogrammasida quyidagicha aniqlanadi. Bajarilgan yuklamalarni kattaligiga to’g`ri keluvchi yuklamani to’g`ri chizig`iga nuqta belgilanadi, uni shu yuklamadagi YUQS ga mos keluvchi nuqta bilan tutashtiriladi. Kesishgan to’g`ri va markaziy shkala MKTni ko’rsatadi.
Astranda normagrammasidagi MKT natijalari xaqiqatdan xam 20-25 yoshlar uchun 7-chi jadvaljagi MKT qiymatlari yoshga mos o’zgartirilgan.
Jismoniy holatni nideksi MKT mldagi qiymatini tana massasiga kgda bo’lish yuli bilan aniqlanadi. 8-chi jadvalda kattalikka mos keluvchi jismoniy holatni baholash berilgan.
Kerak bulgan maksimal talabni aniqlashni formulalari(VO2max) mavjud:
Faol erkaklar uchun: VO2max=69,7-0,612;
Faol bo’lmagan erkaklar uchun: VO2max=57,8-0,445;
Faol ayollar uchun: VO2max=4,44-0,343;
Faol bo’lmagan ayollar uchun: VO2max=4,12-0,343
MKTni va talab qilingan MKT taqqoslab, funktsional aerob indeksni (FAI), yaxshi yoki yomon tomonga siljishini baholash mumkin:
FAI= (TMKT-MKT)*100/TMKT
yoshga qarab maksimal kislorod talabi.
Jadval№7
YOsh
|
20-25
|
15
|
35
|
40
|
45
|
50
|
55
|
60
|
65
|
1,5
|
1,6
|
1,3
|
1,2
|
1,2
|
1,1
|
1,1
|
1,0
|
1,0
|
1,6
|
1,8
|
1,4
|
1.3
|
1,2
|
1,2
|
1D
|
1,1
|
1,0
|
1,7
|
1,9
|
1,5
|
1,4
|
1,3
|
1,3
|
1,2
|
1,2
|
1D
|
1,8
|
2,0
|
1,6
|
1,5
|
1,4
|
1,4
|
1,3
|
1,2
|
1,2
|
1,9
|
2,1
|
1,7
|
1,6
|
1,5
|
1,4
|
1,4
|
1,3
|
1,2
|
2,0
|
2,2
|
1,7
|
1,6
|
1,6
|
1,5
|
1,4
|
1,4
|
1,3
|
2,1
|
2,3
|
1,8
|
1,7
|
1,6
|
1,6
|
1,5
|
1,44
|
1,4
|
2,2
|
2,4
|
1,9
|
1,8
|
1,7
|
1,7
|
1,6
|
1,5
|
1,4
|
2,3
|
2,5
|
2,0
|
1,9
|
1,8
|
1,7
|
1,6
|
1,6
|
1,5
|
2,4
|
2,6
|
2,1
|
2,0
|
1,9
|
1,8
|
1,7
|
1,6
|
1,6
|
2,5
|
2,8
|
2,2
|
2,1
|
2,0
|
1,9
|
1,8
|
1,7
|
1,6
|
2,6
|
2,9
|
2,3
|
2,2
|
2,0
|
2,0
|
1,8
|
1,8
|
1,7
|
2,7
|
3,0
|
2,4
|
2,2
|
2,1
|
2,0
|
1,9
|
1,8
|
1,8
|
2,8
|
3,1
|
2,4
|
2,3
|
2,2
|
2,1
|
2,0
|
1,9
|
1,8
|
2,9
|
3,2
|
2,5
|
2,4
|
2,3
|
2,2
|
2,1
|
2,0
|
1,9
|
3,0
|
3,3
|
2,6
|
2,5
|
2,3
|
2,3
|
2,2
|
2,0
|
2,0
|
3,1
|
3,4
|
2,7
|
2,6
|
2,4
|
2,3
|
2,2
|
2,1
|
2,0
|
3,2
|
3,5
|
2,8
|
2,7
|
2,5
|
2,4
|
2,3
|
2,2
|
2,1
|
3,3
|
3,6
|
2,9
|
2,7
|
2,6
|
2,5
|
2,3
|
2,2
|
2,1
|
3,4
|
3,7
|
3
|
2,8
|
2,7
|
2,6
|
2,4
|
2,3
|
2,2
|
3,5
|
3,9
|
z,o
|
2,9
|
2,7
|
2,6
|
2,5
|
2,4
|
2,3
|
3,6
|
4,0
|
3,1
|
3,0
|
2,8
|
2,7
|
2,6
|
2,5
|
2,3
|
3,7
|
4,1
|
3,2
|
3,1
|
2,9
|
2,8
|
2,6
|
2,5
|
2,4
|
3,8
|
4,2
|
3,3
|
3,2
|
3,0
|
2,9
|
2,7
|
2,6
|
2,5
|
3,9
|
4,3
|
3,4
|
3,2
|
3,0
|
2,9
|
2,8
|
2,7
|
2,5
|
4,0
|
4,4
|
3,5
|
3,3
|
3,1
|
3,0
|
2,8
|
2,7
|
2,6
|
4,1
|
4,5
|
3,6
|
3,4
|
3,2
|
zd
|
2,9
|
2,8
|
2,7
|
4,2
|
4,6
|
3,7
|
3,5
|
3,3
|
3,2
|
3,0
|
2,9
|
2,7
|
4,3
|
4,7
|
3,7
|
3,6
|
3,4
|
3,2
|
3,1
|
2,9
|
2,8
|
4,4
|
4,8
|
3,8
|
3,7
|
3,4
|
3,3
|
3,1
|
3,0
|
2,9
|
4,5
|
4,9
|
3,9
|
3,7
|
3,5
|
3,4
|
3,2
|
3,1
|
2,9
|
4,6
|
5,1
|
4,0
|
3,8
|
3,6
|
3,5
|
3,3
|
3,1
|
3,0
|
4,7
|
5,2
|
4,1
|
3,9
|
3,7
|
3,5
|
3,3
|
3,2
|
3,1
|
4,8
|
5,3
|
4,2
|
4,0
|
3,7
|
3,6
|
3,4
|
3,3
|
3,1
|
4,9
|
5,4
|
4,3
|
4,1
|
3,8
|
3,6
|
3,5
|
3,3
|
3,2
|
5,0
|
5,5
|
4,3
|
4,2
|
3,9
|
3,8
|
3,6
|
3,4
|
3,3
|
5D
|
5,6
|
4,4
|
4,2
|
4,0
|
3,8
|
3,6
|
3,5
|
3,3
|
5,2
|
5,7
|
4,5
|
4,3
|
4,1
|
3,9
|
3,7
|
3,5
|
3,4
|
5,3
|
5,8
|
4,6
|
4,4
|
4,1
|
4,0
|
3,8
|
3,6
|
3,4
|
5,4
|
5,9
|
4,7
|
4,5
|
4,2
|
4,1
|
3,8
|
3,7
|
3,5
|
5,5
|
6,0
|
4,8
|
4,6
|
4,3
|
4,1
|
3,9
|
3,7
|
3,6
|
5,6
|
6,2
|
4,9
|
4,6
|
4,4
|
4,2
|
4,0
|
3,8
|
3,6
|
5,7
|
6,3
|
5,0
|
4,7
|
4,4
|
4,3
|
4,0
|
3,9
|
3,7
|
5,8
|
6,4
|
5,0
|
4,8
|
4,5
|
4,4
|
4,1
|
4,0
|
3,8
|
5,9
|
6,5
|
5,1
|
4,9
|
4,6
|
4,4
|
4,2
|
4,0
|
3,8
|
6,0
|
6,6
|
5,2
|
5,0
|
4,7
|
4,5
|
4,3
|
4,1
|
3,9
|
Jismoniy holatni MKT (ml/kg) ko’rsatgichiga qarab baholash.
Jadval№8
YOsh
|
Judayomon
|
YOmon
|
O’rta
|
YAxshi
|
Judayaxshi
|
Ayollar
|
|
|
|
|
|
20-29
|
28
|
29-34
|
35-43
|
44-48
|
49
|
30-39
|
27
|
28-33
|
34-41
|
42-47
|
48
|
40-49
|
25
|
26-31
|
32-40
|
41-45
|
46
|
50-56
|
21
|
22-28
|
29-36
|
37-41
|
42
|
Erkaklar
|
|
|
|
|
|
20-29
|
38
|
39-43
|
44-51
|
52-56
|
57
|
30-39
|
34
|
35-39
|
40-47
|
48-51
|
52
|
40-49
|
30
|
31-35
|
36-43
|
44-47
|
48
|
50-59
|
25
|
26-31
|
32-39
|
40-43
|
44
|
60-69
|
21
|
22-26
|
27-35
|
36-39
|
40
|
Izometrikyuklamaliproba.
Buprobanio’tkazishniasosiyshartlaridanbiri, statikishnibajaruvchimushakguruhlarinimaksimalxosilqiladigankuchiniprotsentlardaberilishvaularnidozalashhisoblanadi.
Mushaklarni statik qisqarishida, jismoniy tushunchada ish sodir bo’lmaydi. Shu bilan birga, mushaklar sodir etgan ishni miqdoriy tushuncha sifatida, vaqt davomida(T, min) mushaklarni ushlab turuvchi keltirilgan yuklanish (F, kg)ni ko’rsatishimiz mumkin, ya`ni A=F*T.
Izometrik yuklanishning davomiyligi, umuman olganda mushak xosil qiladigan kuch kattaligiga ekspontsial bog`liq buladi(3-rasm). Shu bilan bog`liq ravishda izometrik yuklanish, test o’tkazilayotganda, uning qiymatini tekshirish maqsadiga mos ravishda tanlash kerak. Masalan, vegetativ tizimni rostlash mexanizmlarini aniqlash uchun 1 minutdan kam bo’lmagan qo’zg`atuvchi ta`sir talab etiladi. Statik ish belgilangan vaqt intervalida bajarilishi uchun maksimal xosil bulgan kuchda(MXK) belgilangan yuklama MXKning 40%dan ortiq bo’lmasligi kerak. Qanday hollarda test sifatidagi ta`sir uchun mushaklarni dinamik ishi urniga statik ishini bajarish afzaldir? Gipertenziyaga moyil bulgan shaxslarni aniqlash uchun bu maqsadda MXKning 20-30%ga teng yuklamadagi statik ishini 2-3 minut davomida bajarishi taklif etiladi. Test oxirida qon bosimi o’lchanadi va uning qiymatlari sog`lom odamning qon bosimi qiymatlari bilan solishtiriladi.Fiziologik gipotoniyani patologiyasidan diffeintsial diagnostika uchun, oldingi holatga o’xshash izometrik yuklama bajariladi, ish oxirida QGB o’lchanadi. Tomir urishi bosimini dinamikasi taxlili qilinadi. agar tomir urishi bosimi boshlantsichlar ma`lumotlarga nisbatan kamaysa bu patologik gipotoniyadir. Tomir urishi bosimi test davrida tinch davrdagiga nisbatan ko’payishi yoki o’zgarmasligi fiziologik gipotoniyani tavsiflaydi.
Miokardni xaqiqiy qisqarishi funktsiyasini aniqlash uchun. Dinamik ish mushaklarning ritmik qisqaishi chap qorinchaga qon oqimini ko’paytiradi, shuning hisobiga miokardning inotrop funktsiyasini qo’shimcha mexanizmini faollashtirish mumkin (Frank-Starling mexanizmi). Statikishbajarishvaqtidabusodirbo’lmaydi.
|
