bu yerda
l
t
— t temperaturada qattiq jismning uzunligi;
l
0
— shu jismning 0°С
dagi uzunligi;
r
— o‗rtacha chiziqli kengayish koeffitsiyent (0°S dan
t°С gacha
bo‗lgan temperaturalar oralig‗ida).
5.2- rasmda dilatometrik
termometrning tuzilish
sxemasi tasvirlangan. Bu asbobda sezgir element sifatida
katta chiziqli kengayish koeffitsiyentiga ega bo‗lgan
materialdan (jez va mis) tayyorlangan naycha 2
qo‗llanilgan. Korpus 3 ga
kavsharlangan naycha ichida
sterjen
1
joylashgan.
Sterjen
chiziqli
kengayish
koeffitsiyenti kichik bo‗lgan material (masalan, invar) dan
ishlangan. O‗lchanayotgan muhitning temperaturasi
ko‗tarilishi bilan naycha 2 uzayadi. Bu hol sterjen 1 ning
siljishiga olib keladi. Shunda prujina 9 shayn 4 ning bo‗sh
tomonini pastga tushiradi, o‗z navbatida u tortqi 8 va tishli
sektor 7 orqali strelka 6 ni uning o‗qi atrofida aylantiradi.
Strelka esa shkala 5 da o‗lchanayotgan temperatura
qiymatini ko‗rsatadi.
5.2-rasm.Dilatometrik
termometrning tuzilish sxemasi.
Dilatometrik termometrlar suyuqliklar temperaturasini o‗lchashda hamda
temperaturani ma‘lum darajada avtomatik
ravishda saqlash uchun va
signalizatsiyada qo‗llanadi. Dilatometrik termometrlar 1,5 va 2,5 aniqlik
klasslarida
chiqariladi, ularning yuqorigi o‗lchash chegarasi 500°С gacha. 150°С
dan oshmagan temperaturalar uchun naycha jezdan, sterjen esa invardan ishlanadi,
undan yuqori temperaturalar uchun naycha zanglamas po‗latdan, sterjen esa
kvarsdan ishlanadi.
Afzalliklari: ishonchliligi va sezgirligi yuqori.
Kamchiliklari: asbob o‗lchamlarining
kattaligi, temperaturaning bir nuqtada
emas, balki hajmda o‗lchanishi, issiklik
inersiyasining kattaligi, ko‗rsatkichlarni
masofaga uzatish mumkin emas.
