| Subaraxnoidal kon kuyilish. Subaroxnoidal kon kuyilishi aksariyat xollarda bosh miya kon tomirlari anevrizmalari yerilishi natijasida, ayrim xoldarda esa, gipertoniya kasalligi, miya kon tomirlari aterosklerozi yeki turli kon tomir kasalliklari natijasida yuzaga keladi. Ayrim bemorlarda kon kuyilishi rivojlangunga kadar, kuz kosasi va peshona soxasidagi ogriklarni, kuzni xarakatlantiruvchi nerv parezi belgilari bilan birga kechuvchi migren xurujlari kuzatiladi. Bahzi xollarda subaraxnoidal kon kuyilishlaridan oldin kuz oldida "yulduzchalar paylo bulishi", boshda shovkin kuzatilishi mumkin. Odatda subaroxnoidal kon kuyilishlari utkir ravishda boshlanadi. Birdan kuchli bosh ogrigi paydo buladi ("ensaga kattik urgandek", "boshga issik suyuklkkni tarkkashi"), bu ogriklar avval maxalliy (ensa, peshona yeki chakka soxasida) kurinishiga ega bulib, asta-sekkn butun boshga tarkaladi. Ayrim xollarda buyinda, kuraklar orasida ogriklar kuzatilishi mumkin. Bosh ogrishi bilan bir katorda kungil aynib kayt kilish, kiska muddatli yeki uzok muddatli xushning yukolishi, psixomotor kuzgalishlar kuzatiladi. Ayrim xollarda tutkanok xuruji xam kuzatilishi mumkin. Tez orada meningeal belgilar (buyin mushaklarining taranglashishi, Kernige, Brudzinskiy belgilari), yeruglikka karay olmaslik rivojlanadi. Kon kuyilishining erta boskichlarida, odatda, uchokli belgilar aniklanmaydi, birok, bazal arterial anevrizmalar yerilganda kuruv nervi, kuruv nervi kesishmasi va kuzni xarakatlantiruvchi nervlar zararlanishi kurinishidagi bosh miya nervlari zararlanish belgalari kuzatiladi. Tana xaroratining kutarilishi kuzatiladi. Nafas va yurak kon-tomir uzgarishlari kuzatilishi mumkin.
Cy6a’axnoidal kon kuyilishlariga shubxa tugilgan vaktda, tashxisni tasdiklash maksadida, oradan bir nacha soat utkazib lyumbal pukktsiya kilish mumkin. TSerebrospinal suyuklik (3-10 ml) mandren ostidan asta-sekin chikariladi. Kalla suyagi ichi kon kuyilishlarida, jumladan, subaroxnoidal kon kuyilishlarida xam, tserebrospinal suyuklik kon aralash, bosim bilan ajralib chikadi. Punktsiya natijasida shikastlangan kon tomirdan ketaetgan konni inkor kilish maksadida yunalish biroz uzgartirilib, bir necha probirkaga suyuklik olinadi. Olingan suyuklik albatta tsentrifuga kilinishi kerak, shunda, kalla ichi kon kuyilishlarida konni shaklli elementlaridan xosil bulgan chukma ustida ksantoxrom suyuklik aniklanadi. Unda 3-5-sutkadan boshlab neytrofil pleotsitoz, 5-6-sutkadan boshlab mononuklearlar va limfotsitlar mikdori ortib boradi. Bosh miya kon tomirlari anevrizmasi natijasidagi kon kuyilishlari kaytalanishi mumkin.
Laborator va instrumental tekshirish natijalari. Gemorragik insulg’tlarda oftalg’moskopik tekshirish yerdamida tur pardaga kon kuyilishi, kuz tubida gipertonik angiopatiya belgilari aniklanishi .mumkin. TSerebrospinal suyuklik tekshirishlganda kop kuyilishi aniklanadi. Angiografiya yerdamida esa intratserebral kon tomirlarning siljishi yeki bosh miyaning kon tomirsiz soxasi yeki kon tomir anevrizmasi aniklanadi. Komg’pyuter va magnit rezonans tomografik tekshirish esa kalla suyagi ichidagi, zichligi yukori bulgan gemorragik uchokni kurish imkonini beradi. Ularning yerdamida gemorragik uchok ulchamlari, joylashgan urni xakida tulik mahlumotga ega bulishimiz mumkin.
Gemorragik insulg’tlarda xirurgik davo usullari. Gemorragik insulg’tlar uchun xos bulgan pustlok osti markazlarida, ichki kapsula soxasida joylashgan medial gematomalarni olib tashlash xar doim xam bemorning umumiy axvolini yaxshilanishiga, shuningdek, kasallik prognozini yaxshilanishiga olib kelavermyaydi. Gemorragik insulg’t utkazgan urta yeshdagi bemorlarda, umumiy axvoli isbatan stabllashgandan sung kuzatiluvchi uchokli va umummiya belgilarini kuchayib borishi operatsiya yuli bilan davolashga kursatma bulib xissoblanadi. Bosh miya yarim sharlari ok moddasida, ichki apsulaga nisbatan lateral joylashgan gematomalar operatsiya yuli bilan davolashga tugridan tugri kursatma bulib xissoblanadi va ularni olib tashlash odatda dislokatsiya belgilarini tez orada tiklanishiga, bemorning umumiy axvolini tez yaxshilanishiga olib keladi.
Miya ichi gematomalarini olib tashlashdagi asosiy usul bu kraniotomiya xissoblanadi. Miya chakka bulagi orolchasi soxasigacha tarkalgan lateral joylashgan gematomalar uchun miyaning lateral egati (silg’viev egati) orkali borish eng kulay yul xiisoblaladi va buning uchun peshona-chakka soxasi trepanatsiyasi kilinadi. Kuruv dumbogi soxasida joylashgan gematomalarni kadoksimon tanani kesish yuli bllan olish mumkin. Gematomalarni atipik joylashishida xirurgik yul gematomani miyaning kaysi soxasida joylashganligiga karab aniklanadi.
Miyaning chukur kisimlarida joylashgan gematomalarni olib tashlashda stereotoksik aspiratsiya usuli kullanilishi mumkin. Gematomalarni joylashagn urni KT tekshishi yerdamida aniklanadi. Bu usulning kulaylik tomonlari miya juda kam darajada shikastlanadi.
Miyachaga kon kuyilishi xaet uchun xavfli bulgan miya uzagini kasilishiga olib keladi, shuning uchun bunday xollarda zudlik bilan operatsiya kilish kerak buladi. Buning uchun gematoma joylashgan soxada miya orka chukurchasi rezektsion trepanatsiyasi kilinadi, miya kattik pardasi kesiladi, miyacha tukimasi ochilib, tuplangan kon aspiratsiya yuli bilan olib tashlanadi va jaroxat yaxshilab yuviladi.
Bosh miya kon tomir nuksonlari.
Miya kon tomir patologiyasining bu guruxiga miya kon tomirlari tugma nuksonlari, arterial, ayrim xollarda arteriovenoz anevrizmalar, shuningdek, arteriovenoz tashlamalar kiradi. Bunday anomal kon tomir devorining yerilishi kalla suyagi ichi gematomolarini rivojlanishiga olib keladi.
|
