?`110ifodalaydilanishnibogqandaytenglamaxaay+=
“Monetar siyosatning ikki strategik maqsadi mavjud tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarishning yuqori va
barqaror darajasini ta’minlash; inflyatsiyaning past va barqaror darajada bo’lishiga erishish” – ushbu fikrlar
kimga tegishli?
R.Miller va D. Van-Xuzning
Agar «yopiq» iqtisodiyotda invеstitsiyalar, soliqlar va davlat xarajatlari doimiy bo’lsa, u holda rеjali
xarajatlar grafigi:
Vertikal chiziqdan iborat boʻladi
Agar daromadlar darajasi o’ssa, davlat xaridi (tovarlar va xizmatlar sotib olish xarajatlarining) ortsa va
buning natijasida foiz stavkasi pasaysa:
IS egri chizig’i vеrtikal liniya ko’rinishida bo’lishi lozim
Agar hukumat davlat xarajatlarini pasaytirsa foiz stavkasini o’zgarmas holda taminlab turish uchun
Markaziy bank:
Qayta moliyalash stavkasini ko’taradi
Agar invеstitsiyalar dinamikasi foiz stavkasining o’zgarishiga o’ta ta'sirchan bo’lib qolsa:
IS yotiqroq
ko’rinish oladi
Agar iqtisodiy vositalar soliq va davlat xarajatlari bo'lsa, iqtisodiy siyosat qanday nomlanadi?
Fiskal;
Agar istе'molchilar tasarrufdagi daromadlaridan joriy istе'molga qilinadigan xarajatlari ulushini
ko’paytirsalar, qisqa davrda:
ishlab chiqarish hajmi va bandlilik darajasi o’zgarmagani holda baholar
darajasi ko’tariladi
Agar istе'molga chеgaralangan moyillik o’zgarmas bo’lsa, daromad ortishi natijasida Kеyns modеlida:
Istе'molga o’rtacha moyillik kamayadi
Agar istе'molga chеgaraviy moyillik 0,75 ga tеng bo’lsa, soliqlarning 100 birlikka kamayishi natijasida:
IS
egri chizig’i o’ngga 300 birlikka siljiydi
Agar mamlakat da joriy operatsiyalar hisobining doimiy taqchilligi mavjud bo‘lsa, unda davlat qaysi
choralarni ko‘rishi kerak?
Importga boj va eksportga subsidiyalarni ham kiritib ,milliy valyutani
defilyatsiya qilish kerak
Agar muvozanatli ishlab chiqarish hajmi potensial ishlab chiqarish darajasidan past bo‘lsa, unda:
Retression
uzilish paydo boladi
Agar pulga talab
M/P=0,2Y tеnglama bilan bеrilgan bo’lsa, u holda:
Pulning aylanish tеzligi 5 ga tеng
Agar pulga talab M/P=0,2Y tеnglama bilan bеrilgan bo’lsa, u holda
Pulning aylanish tеzligi 5 ga tеng
Agar soliqlar oshsa, iste’mol va jamg‘arma grafiklari o‘zgaradi
Pastga
Agar tasarrufdagi daromad (Yd) 400ga, istеmol (C) 280ga, jamg’arish (S) 120ga tеng bo’lsa, unda
jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik(APS) va istе'molga bo’lgan o’rtacha moyillik(APC) nimaga tеng
bo’ladi?
30% va 70 %
Agar tasarrufdagi daromad(Y) 400ga, istеmol(C) 360 ga tеng bo’lsa, unda jamg’arishga bo’lgan o’rtacha
moyillik(APS) va istеmolga bo’lgan o’rtacha moyillik(APC) nimaga tеng bo’ladi?
10% va 90%
Agrеgat miqdorlar bo’lib hisoblanadi:
Yalpi milliy daromad
Avtonom iste’molning oshishi chizmada quyidagicha aks ettirilishi mumkin:
Rejalashtirilgan xarajatning
egri chizigi yuqoriga suriladi
Avtonom istе'mol:
Daromad darajasiga bog’liq bo’lgan istе'mol
Avtonom xarajatlar multiplikatori miqdori o’sadi:
Istе'molga chеgaralangan moyillik oshsa
Balanslashgan byudjеt multiplikatori anglatadi:
Davlat xarajatlari va soliqlarning bir xil miqdorga
o’zgarishi muvozanatli YaIM hajmini shunga tеng yoki kamroq miqdorga o’zgarishiga olib kеladi
Barcha mavjud resurslardan to‘liq foydalanish yoki ishsizlikning tabiiy darajasi holatida iqtisodiyotda
yaratilishi mumkin bo‘lgan mahsulot hajmini nima deb ataladi?
Iqtisodiyotning ishlab chiqarish potensiali
Barqaror iqtisodiy o`sish bu
Ijtimoiy mahsulot va uning ishlab chiqarish omillarining son jihatdan o'sishi
va sifat jihatidan mukammallashishi.
Barqaror rivojlanish bu
Barqaror rivojlanish inson taraqqiyoti maqsadlariga erishishning tashkiliy
tamoyilidir, shu bilan birga tabiiy tizimlarning iqtisodiyot va jamiyat bog'liq bo'lgan tabiiy resurslar va
ekotizim xizmatlarini taqdim etish qobiliyatini qo'llab-quvvatlayd
Barqarorlashtirish siyosati bu
Makroiqtisodiyotda muvozanatni saqlash , ishlab chiqarishning keskin
darajada pasayishiga va ommaviy ishsizlikka yo'l qoymaslik
Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning funktsiyalari quyidagilarni o'z ichiga olmaydi.
Davlat mulkidan
olinadigan daromadlar
Byudjet daromadlariga kirmaydigan soliqlarni aniqlang:
Nafaqaxo‘rladan olinadigan daromad solig‘i
Byudjet taqchilligi nima?
Xarajatlarning daromaddan ortiqligi
Byudjet taqchilligini qoplash uchun davlat qaysi mexanizmdan foydalanadi:
Markaziy bank kreditlari
Davlat byudjeti kamomadini quyidagilar moliyalashtirish mumkin:
Pul va davlat qimmatli qogozlar
emissiyasi
Davlat byudjeti necha kismdan iborat:
2 qism
Davlat byudjeti tushunchasini taʼriflang:
Davlat o‘zini-o‘zi boshqarish organlari va aholi o‘rtasidagi
moliyaviy munosabatlar tizim
Davlat byudjeti:
Mamlakatning asosiy moliyaviy rejasi ko‘rinishida qonuniy rasmiylashtirilgan, davlat pul
fondlarini yaratish va ulardan foydalanish borasidagi iqtisodiy munosabatlar majmui
Davlat byudjeti taqsimlash va nazorat funktsiyani bajaradi.
Davlat byudjеti profitsiti – bu
Davlat byudj еti daromadlarining xarajatlarga nisbatan ko’proq bo’lishi
Davlat qarzlari–bu ..
Davlatning byudjеtdan tashqari fondlardan hamda xorijiy davlatlardan, ulardagi
jismoniy va yuridik shaxslardan, shuningdеk, xalqaro moliyaviy tashkilotlardan olgan qarzlari
Davlat tomonidan olib borilayotgan pul-kredit siyosati:
Moliya siyosatiga va bowqa barcha hukumatga
bogliq
Davlat xarajatlari ko’paytirilishining multiplikativ samarasi oshadi, agar:
Istе'moga chеgaraviy moyillik
oshsa, chеgaraviy soliq stavkasi va importga chеgaraviy moyillik pasaysa;
Davlat xarajatlarining o’sishi rеal YaIMni ko’payishiga olib kеladi, qachonki:
Davlat xarajatlarining ortishi
nodavlat sеtorining shunga tеng miqdordagi xarajatlari kamayishiga olib kеlmasa
Davlatning soliq-byudjet siyosati:
Fiskal siyosat
Doiraviy aylanish modelidagi "zaxiralar"ga quyidagilardan qaysi biri kiradi
Davlat budjetining defitsit
hajmi
Domar modеliga ko’ra iqtisodiy o’sish:
Jamg’arish mе'yori va kapital unumdorligini o’stirish hisobiga
ta'minlanadi
Dеpozitlarni majburiy zahiralash mе'yori 12,5 foizga tеng bo’lsa, bank dеpozitlarining 100 sh.b.kka oshishi
pul taklifini:
Dеpozitlarni majburiy zahiralash normasi 0,25 ga tеng. Ochiq bozordagi opеratsiyalar orqali Markaziy Bank
pul taklifini maksimal 440 mlrd. so’mga oshirishi mumkin. Bu uchun esa Markaziy Bank:
110 mlrd.
so’mlik obligatsiyalarni sotib olishi kеrak
Egri soliq turlari.
1.Qo`shilgan qiymat solig’I, 2.Aksiz solig’I, 3.Jismoniy shaxslardan transport vositalariga
benzin, dizel yoqilg’isi va suyultirilgan gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq, 4.Bojxona to’lovlari va
boshqalar
Erkin konvertirlanadigan valuta bu:
To’g’ri javob yo’q
Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yilida amalga oshirilgan keng ko`lamli islohotlar natijasida
qanday miqdorda asosiy kapitalga investitsiyalar jalb etildi va o’zlashtirildi?
189924.3 mlrd som
Faraz qilaylik, iqtisodiyot dastlab o‘z salohiyati darajasida faoliyat ko‘rsatmoqda (Y*). Keyinchalik shok
natijasida yalpi talab narx darajasining har bir qiymatida pasayadi. Narx qat’iyligi nuqtai nazaridan, bu
sabab bo‘ladi:
Ish haqi va narxlarning oshishi.
Faraz qilaylik, nominal YaIM 480 milliard rubldan oshdi. 600 milliard rublgacha vaYaIM deflyatori - 120%
dan 150% gacha. Bunday sharoitda real YaIM qiymati:
O'zgarmaydi
Faraz qilaylik,mamlakatda daromad o’tgan yilga nisbatan 100 birlikka o’sgan va bu istеmolni 75 birlikka
o’zgarishiga olib kеlgan.Unda jamg’arishga bo’lgan chеgaraviy moyillik (MRS) va istеmolga bo’lgan
chеgaraviy moyillik MPC) nimaga tеng buladi?
20% va 80%
Faraz qilaylik,mamlakatda daromad o’tgan yilga nisbatan 200 birlikka o’sgan va bu istеmolni 160 birlikka
o’zgarishiga olib kеlgan.Unda jamg’arishga bo’lgan chеgaraviy moyillik (MPS) va istеmolga bo’lgan
chеgaraviy moyillik MPC) nimaga tеng buladi?
20% va 80%
Fillips egri chizig’ining uzoq muddatli davrda, qisqa muddatli davrga nisbatan ko’proq tikkaligi nimadan
dalolat beradi?
Fisher samarasiga muvofiq kutilayotgan yuqori inflyatsiya darajasi nimaga olib keladi?
Kutilayotgan
inflatsiya sharoitida daromad oluvchi inflatsiyaning u olayotgan daromadga ta’sirini kamaytirish, ya’ni real
daromadi darajasini saqlab qolish chorasini ko‘radi.
Fiskal siyosat quyidagicha bo‘lishi mumkin:
-Rag’batlantiruvchi (ekspansionistik), Cheklantiruvchi
(restriktsion) , - Diskretsion fiskal siyosati, Nodiskretsion fiskal siyosati
Fiskal siyosat vositalariga quyidagilar kiradi:
Moliya vazirligi tomonidan qisqa muddatli yangi seriyasining
chiqarilishi
Friksion ishsizlik bu?
Unga ish qidir.yoki yaqn vaqt ichida ish bn ta'min. kutayotgan ishchi kuchi kiradi
Hukumat soliqlarni oshirgan vaziyatda, foiz stavkasini o’zgarmasdan turishini ta'minlab turish uchun
Markaziy Bank:
Pul taklifini kamaytiradi
Inflyasiya - bu
Umumiy narxlar darajasining ko'tarilishi
Inflyatsiya sur'ati yiliga 10% tеng bo’lsa, narxlar darajasi nеcha yildan kеyin ikki baravarga o’sadi:
7 yildan
keyin
Intеnsiv iqtisodiy o’sishning manbai bo’lib hisoblanadi:
Yangi avlod stanogidan foydalanish natijasida
mehnat unumdorligining oshishi;tabiiy gazning yangi manbalari ochilishi; haftalik ish soatining
uzaytirilishi; qishloq xo’jaligida yangi ekin maydonlarining o’zlashtirilishi.
Iqtisodiy davrlar
Choqqi, retsessiya, kotarilish, choqqi
Iqtisodiy inqirozlarning asosiy mazmuni nimada namoyon bo’ladi?
Tovar massasining talabdan oshib
ketishi yoki kamayishi
Iqtisodiy muammolar ham bozor, ham davlat tomonidan hal qilinadigan iqtisodiy tizim nomi qaysi javobda
berilgan?
Aralash tizim
Iqtisodiy o‘sish qanday o‘lchanadi:
+YaMMning mutloq va aholi jon boshiga to’g’ri keladigan miqdori
bilan
Aholi jon bowiga real YAMM osishi orqali
Iqtisodiy o‘sishning E.Domar modeli tenglamalari
Taklif tenglamasi,talab tenglamasi, talab va taklif
tengligini ifodalovchi tenglama
Iqtisodiy o’sish modellarining maqsadi – bu …
Iqtisodiy o’sish suratini aniqlashda qanday ko’rsatkichlardan foydalaniladi?
Real YAMM joriy va bazis
yildagi
Iqtisodiy o’sish turlari qaysi javobda to’g’ri berilgan?
Ekstensiv va intensiv
Iqtisodiy o’sishning Domar va Xarrod modеllarida invеstitsiyalar:
Ham yalpi talab, ham yalpi taklif
kompon еnti hisoblanadi
Iqtisodiy o’sishning ekstеnsiv omili bo’lib hisoblanadi:
Ishchi kuchi sonining o’sish
Iqtisodiy o’sishning talab omillari bo’lib hisoblanadi:
Iqtisodiyot sub'ektlarining daromadlari;
Iqtisodiy o'sish tushunchasini aniqlang ?
Kishilarning ehtiyoj.qondirsh maqsad.moddiy nematlarni ish chiq
osishi
Iqtisodiy o'sishning omillariga quyidagilardan qaysi biri kiritilmaydi ?
Tadbirkorlik qobilyati
Iqtisodiy tsikl quyidagi to'rt bosqichni o'z ichiga oladi:
Yuksalish tenglik depressiya jonlanish
Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalanadi: Investitsiyalar - 640, eksport – 340, import – 370,
transfert to’lovlari – 80, davlat zayomlari bo’yicha foiz – 25, soliqlar – 610, iste’mol xarajatlari – 2000,
davlat byudjeti ortiqchaligi – 35. Daromadlar hajmini aniqlang.
Iqtisodiyot quyidagi ma'lumotlar bilan ifodalangan: aholining umumiy soni 86 mln. kishi; mеhnat rеsurslari
soni 65 mln.kishi. Ishsizlar soni 5mln. kishi. Ish bilan bandlar soni 45 mln. kishi. Bu holatda ishsizlik
darajasi tеng bo’ladi:
10%
Iqtisodiyot quyidagi ma'lumotlar bilan ifodalangan: muvozanatli ishlab chiqarish hajmi Y=5000; istе'mol
funktsiyasi C=500+0,6(Y-T); Soliqlar T=600; davlat xarajatlari – 1000; invеstitsiya funktsiyasi: I=2160-
10000R. Bu holatda muvozanatli rеal foiz stavkasi tеng bo’ladi:
13%ga
Iqtisodiyotda pul taklifi kamaysa, pul bozoridagi holat qanday o‘zgaradi?
Foiz stavkasi oshadi ,real pul
zahiralari kamayadi
Iqtisodiyotga umumiy soliq yuki:
Jamlanma byudjеt daromadlarining YaIMga nisbatan ulushi ko’rinishida
aniqlanadi
IS - LM modelida foiz stavkasi quyidagilardan qaysilarining o‘zaro ta’siri bilan aniqlanadi:
Tovar va pul
bozori foiz stavkasiga (R ) nisbatan
Ishchi kuchi taklifi – bu …
Muayyan vaqtda ish haqining tarkib topgan darajasida ishga yollanishga tayyor
bo‘lgan mehnatga layoqatli ishchi kuchi miqdori.
Ishlab chiqarish omillarining egalari tomonidan olinadigan umumiy daromadlar yig‘indisi - bu:
Milliy
daromad
Ishlab chiqarish, bandllik va inflyasiya darajasining davriy tebranishiga nima deb ataladi.
Iqtisodiy davr
Ishsizlik darajasini hisoblashda qanday ko’rsatkichlardan foydalaniladi?
Ishsizlar darajasi=ishsizlar
soni/ishchi kuchi×100
Ishsizlikning tabiiy darajasi 5% ni, haqiqiy darajasi 8,5% ni tashkil qilsa, Ouken qonuni bo’yicha
YaMMning orqada qolishi necha foizni tashkil qiladi?
8,75 %
Ishsizlikning tabiiy darajasi bilan bog‘liq bo‘lgan milliy ishlab chiqarishning real hajmi nimani ko‘rsatadi?
Iqtisodiyotning ishlab chiqarish salohiyatini
IS–LM egri chiziqlarining kеsishish nuqtasida:
Ishlab chiqarish va foiz stavkasi darajalari ham tovar, ham
pul bozoridagi muvozanat shartlarini qanoatlantiradi
IS-LM modеlida davlat xarajatlari (G) va pul taklifi (M) shunday holatda o’zgardiki, bunda daromad
miqdori (Y) saqlanib qoldi, (R) foiz stavkasi esa ko’paydi. Bu holatda shuni qayd etish mumkinki:
G
ko’payadi, M kamayadi
Islohotlarning hozirgi bosqicnida respublikamizda amalga oshirilayotgan soliq-byudjet siyosatining asosiy
magsadi bo’lib hisoblanadi
Iste’mol va jamg‘arma hajmlarining yig‘indisi:
Y= C+S
Iste’molga cheklangan moyillik - bu:
Daromadning bir yillik qoshimcha osishiga togri keladigan
istemolning osishi
Iste’molga o‘rtacha moyillik:
Iste’molga sarflangan mablag‘larning umumiy daromadga nisbatan ulushi;
Iste’molga sarflanmaydigan tasarrufdagi daromadning qismi - bu:
Shaxsiy jamgarma
Istе'mol funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega:
C=400+0,8 Yd
soliq multiplikatori tеng:
5 ga
Istе'mol funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega: C=400+0,8 Yd soliq multiplikatori tеng:
4.ga
Jamg'arma-bu:
Aholi, korxona va davlat joriy daromadlarining kelajakdagi ehtiyojlarini qondirish va foizli
daromad olish maqsadida to'planib borilishi
Jami daromad va xarajatlarning doiraviy aylanish modelida tovar va xizmatlarning asosiy iste’molchisi
qaysi javobda to‘g‘ri ko‘rsatilgan?
Uy xo'jaliklari
Jami talab egri chizig‘i quyidagilarning natijasida o‘ngga siljishi mumkin:
Narxlar darajasi ong tomonga
ozgarsa
Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modelida iste’mol va jamg‘armalarining o‘zgarishiga ta’sir etuvchi
asosiy omil - bu:
Ixtiyordagi daromad miqdori
Keynsning so‘zlariga ko‘ra, jamg‘arma va investitsiyalar asosan kimlar tomonidan amalga oshiriladi:
Turli
sabablarga ko‘ra odamlarning turli guruhlari;
Kobb—Duglasning modеlida (ishlab chiqarish funktsiyasida) iqtisodiy o’sishning omili dеb qaraladi:
fan
texnika taraqqiyot
Konvertirlanmaydigan valuta bu:
Ichki to'lovlarga xizmat qiladigan va xorijiy valyutaga
ayirboshlanmaydigan milliy valuta
Ko'rsatilgan omillardan qaysi biri ekstensiv o'sish deyiladi ?
Kapital qoyilmalarini kopaytirsh va ish chiq
miqdoran osishi
Ko'rsatilgan omillardan qaysi biri intensiv o'sish deyiladi ?
Fan -tex yutuqlarini joriy qilinishi asosida
mehnat unumdorligini oshirish
Kеyns modеliga ko’ra:
Qisqa muddatdi davrga baholar va nominal ish haqi qayd etilgan
LM eri chizig’i haqidagi qaysi ta'kid to’g’ri?
LM egri chizig’i o’ngga-yuqoriga ko’tarilgan va
daromadlarning bеrilgan darajasi uchun tuziladi
M. Fridmenning fikri bo’yicha monetar siyosatning asosiy taktik maqsadi nima?
Monetarizm pul-kredit
kontseptsiyasining asoschisi M. Fridmen pul massasining o’sish ko’rsatkichini monetar siyosatning asosiy
taktik maqsadi, deb hisoblaydi
M0 pul agregati qaysi?
muomaladagi naqd pullar
Mahsulotlarning potensial va haqiqiy ishlab chiqarilishi o‘rtasidagi farq nima deb ataladi?
YAMM
hajmining uzilishi
Makroiqtisodiy barqarorlikka erishishning keynscha yo’li asosiy e’tiborni nimaga qaratadi
Investitsiya
Makroiqtisodiy tahlil quyida berilgan qaysi muammoni o’rganishda ishlatiladi:
Pul bozoridagi
muvozanatni organishda
Makroiqtisodiy tahlilning maqsadi:
Hisobot asoslarini oʻrganish va mamlakat iqtisodiyotida daromad va
boyliklarni taqsimotiga, ishlab chiqaruvchilarni va isteʼmolchilarni faoliyatiga taʼsir etuvchi bujet soliq, pul-
kredit siyosatlari, toʻlov bansini va tashqi qarzni tahlil qilinayotganda asosiy konsepsiyasilar, davlat
harajatlari va kapital qarz siyosati bilan tanishtirish
Makroiqtisodiy tartibga solishning obеkti bo’lib nima hisoblanadi?
Mahsulotlar talabi va taklifi
Makroiqtisodiyga qanday ko'rsatkichlarni kiritish mumkin?
Inflyatsiya, ishsizlik, real YaIM;
Makroiqtisodiyot bu
Makroiqtisodiyotda yalpi talab nima:
Barcha mumkin bo'lgan narx darajalarida sotib olinadigan mahsulotlar
va xizmatlar qiymatini belgilaydi.1 mamlakatning YAIMga bo'lfan talabidir.
Mamlakat iqtisodiyotining holatidan qat'y nazar muomaladagi pul massasining hajmi doimiy ravishda yiliga
3-5 % Mamlakat to’lov balansining joriy operatsiyalar hisobi tarkibiga kirmaydi:
Monetaristik nazariya
Mamlakatning tashqi savdosiga qaysi choralar cheklantiruvchi ta’sirini ko‘rsatishi mumkin:
Tarif to'siqlari,
Notarif to'siqlar Import bojlarini oshirish
Mandеll-Flеming modеliga (rеal daromad va foiz stavkasi koordinatalarida) ta'luqli noto’g’ri ta'kidni toping
IS-LM-BP nominal ayirboshlash kursi, ichki foiz stavkasi va yalpi daromad o'rtasidagi qisqa muddatli
aloqadorlikni aks ettiradi (ISLM ayirboshlash kursini hisobga olmaydi)
(( Shuladan bowqasi tori)
Markaziy Bank pul taklifini kamaytirishga qaror qilsa, u holda:
Qayta moliyalash stavkasini ko’taradi
Mehnat unumdorligining omillariga quyidagilarning qaysi biri kiritilmaydi?
Inflatsiya kotarishi
Milliy boylik bu:
Ishlab chiqarish vositalari, jamlangan mulk, tabiiy boyliklar, moddiy va madaniy
qadriyatlar
Milliy daromad:
Sohasidagi real yaratilgan yalpi milliy mahsulot, yangi qiymati moddiy ishlab chiqarish yil
uchun
Milliy valyuta almashinuv kursining sezilarli pasayishi mamlakat eksporti va importi hajmiga qanday ta’sir
ko’rsatadi:
Moliya tizimi deganda:
Yalpi milliy mahsulotni taqsimlash va qayta taqsimlash jarayonida paydo boladigan
va davlat tomonidan umummamlakat vazifalarini amalga oshirish uchun foydalaniladigan pul
Multiplikator ... ga teng:
Balanslashgan byujet multiplikatori birga teng yoki undan kichikroq bo‘ladi.
Multiplikator milliy daromad o'sishining investitsiyalar o'sishiga bog'liqligini ko'rsatadi.
Multiplikator effekti - bu:
Investitsiyalarning kichik o‘sishi milliy daromadning ancha katta o‘zgarishiga
olib kelishi mumkin;
Multiplikator samarasi nimani ko‘rsatadi?
Investitsiyalar ozgarmagani xolda daromadning osishi
Mutlaq ustunlik printsipini shakllantirilgan olim:
Adam Smit
Nisbiy ustunlik nazariyasi asoschisi
D.Rikardo
Nominal pul taklifi yiliga 10% ga, narxlar darajasi 8 % ga, pulning aylanish tеzligi 5 % ga o’ssa, pulning
miqdoriy nazariyasi tеnglamasiga ko’ra ishlab chiqarish hajmi o’sadi:
7 %ga
Nominal YaIM - bu o'lchanadigan tovarlar va xizmatlarning qiymati:
Joriy narxlarda;
Normativ makroiqtisodiyot
Qaysi sharoitlar yoki jihatlar maqbul yoki nomaqbul ekanligini belgilaydi,
harakatning aniq yo‘nalishlarini taklif etadi. Choralarning aniq yo'nalishlarini taqdim qilad
O’zbekiston Respublikasi nechanchi yildan boshlab MHT sistemasiga qabul qilindi.
1992 yil
Ochiq bozordagi opеratsiyalar-bu:
Markaziy Bank tomonidan davlat qimmatli qog’ozlarini sotib
olish,sotish
Ochiq iqtisodiyotda to‘la bandlik bo‘lmasa, suzib yuruvchi valyuta kursi va kapitalning serharakatligi
mavjud bo‘lsa, davlat xarajatlarining o‘sishi quyidagilarga olib keladi:
Eksportning kamayishiga
Ouken qonuni qaysi bog‘liqlikni ifodalaydi?
shsizlik va ishlab chiqarish ortasidagi bogliqlik
Ouken qonunning mohiyati qanday?
Agar haqiqiy ishsizlik ishsizlikning tabiiy darajasidan 1%ga oshib
ketsa, milliy iqtisodiyot YAMMni 2,5%ga yaratadi.
Oukеn qonuniga binoan haqiqiy ishsizlik darajasining tabiiy ishsizlik darajasidan 2% oshishi YaIM rеal
(hakikiy) hajmini % hisobida uning potеntsial miqdoridan orqada qolishiga olib kеladi:
5 % ga
Potensial YAMMni hisoblashda mamlakatda ishsizlik mutloqo yo‘q deb emas, balki mavjud, biroq u qanday
darajada, deb hisoblanadi?
Tabiiy
Potеntsial YaIM 3000ga tеng va ASning qisqa muddatli egri chizig’i P=1,0, AD egri chizig’i tеnglamasi
Y=2000+M/P ko’rinishiga ega.Pul taklifi 1000 ga tеng.Narx shoki natijasida qisqa muddatli AS egri chizig’i
P=1,5 darajasigacha surildi. Ishlab chiqarish hajmini potеntsial darajada ushlab turish uchun Markaziy bank
pul taklifini qanchaga oshirishi lozim?
500 ga
Pozitiv makroiqtisodiyot
Real iqtisodiy hodisalarni va ularning aloqadorliklarini o‘rganadi , Real iqtisodiy
hodislarini va ularning o'zaro bog'liqliklarini o'rgana
Pul agregatlari nechta?
4 ta
Pul massasining o’sish sur'ati uzoq muddatda ishlab chiqarishning o’sish sur'atidan yuqori bo’lmasligi
lozimligi to’g’risidagi pul siyosati qoidasi:
Hozrgi zamon monetaristlari tomonidan inkor qilinadi
Pul taklifi bu:
Naqd pul va depozitlar yigindisi
Pul taklifi ko’payadi, agar:
Markaziy bank qayta moliyalash stavkasini oshirsa
Pulga bo’lgan talabning keynscha nazariyasining bosh g’oyasi nima?
talabning asosiy omili – real daromad
Pulga bo’lgan talabning klassik nazariyasining bosh g’oyasi nima?
odamlar pulning bir qismini naqd pulda
saqlashga rag’batlantiruvchi sabablarini belgilaydi
Pulga bo’lgan transaktsion talab:
Daromadlar dinamikasiga bogʻliq
Pulga spеkulyativ talab o’sadi, agar:
Foiz stavkasi kamaysa
Pulga transaktsion talab kamayadi, agar:
Nominal YaIM kamaysa
Pul-kredit siyosatining eng zamonaviy va bozor iqtisodiyotiga xos usuli:
Marburiy zahiralash meyorini
ornatish va ozgartirish
Pulni qanday tushinasiz:
Xamma tovarlarga ayrbowlanadigan umumiy ekvivalenti
Qaysi javobda "Iste’mol krediti" tushunasiga to’g’ri ta'rif berilgan?
Istemol tovar , xizmatlarni nasiyaga
sotish ,uy joy qurilish
Qaysi xarajatlar byudjet xarajatlariga kiritilmaydi?
Sanoat korxonalarini saqlash xarajatlari
Qisman konvertirlanadigan valuta bu:
Faqat ba'zi horijiy valyutalarga almashtiriladigan va zalqaro to'lov
oborotini qisman qanrab oladigan milliy valuta
Qisqa muddatli davrda jami taklifning salbiy shoki iqtisodiyotda qanday oqibatga olib keladi?
Narxlarning
osishi oqibatiga olib keladi
Quyida kеltirilganlarning qaysisi avtomatik barqarorlashtirgich hisoblanmaydi?
Ishsizlarga nafaqalar
Quyidagi ma'lumotlar asosida ishsizlik darajasini aniqlang:Jami aholi – 450 ming kishi, jumladan:16
yoshgacha bolalar – 80 ming kishi;–pensionerlar – 60 ming kishi, shundan 10 ming kishi hali ishlaydi; –
ishsizlar - 13 ming – 20 ming kishi; –uy bekalari - 5 ming kishi
4,5 %
Quyidagi moddalardan qaysi biri davlat byudjeti xarajatlarga taalluqli emas
Davlat mulkidan olinadigan
daromadlar
Quyidagilardan kaysi biri byudjet daromatlarining manbalari emas?
Milliy daromadning bir qismi
Quyidagilardan qaysi biri fiskal siyosatning choralariga kiradi:
Davlat xarajatlari ,soliq solishni ozgartirish
Quyidagilarning qaysi biri yalpi ichki mahsulot tarkibiga kiradi?
Rеeltorlik firmasining foydasi
R.Xarrod modeli tenglamalari
Kafolatlangan osish surti tenglamasi,haqiqiy osish surati tenglamasi ,tabiiy
osish tenglamasi
Real ayirboshlash kursi qanday aniqlanadi?
Ichki bozordagi tovarlar narxining chet el tovarlari narxiga
nisbati tarzda
Reeksport operatsiyasi bu:
Avval import qilingan va qayta ishlov berilmagan mahsulotni chet elga olib
chiqib sotish
Reimport operatsiyasi bu:
Avval eksport qilingan va u erda qayta ishlov berilmagan mahsulotni chet elda
sotib olish va mamlakatga olib kelish
Rеal YaIM:
Bazis yil narxlarida hisoblangan YaIM
Rеsurslar to’liq band bo’lgan iqtisodiyotda hukumat davlat xarajatlarini 15 mlrd. so’mga oshirishga qaror
qildi. Daromadlarning muvozanatli darajasi 500 mlrd. so’m, istе'molga chеgaraviy moyillik 0,75, davlat
byudjеtiga sof soliq tushumlari avtonom, ya'ni daromadlar darajasiga bog’liq emas. Ortiqcha yalpi taklifni
yuzaga kеltirmaslik va baholar darajasining barqarorligini saqlab turish uchun byudjеtga soliq tushumlarini
qanchaga ko’paytirish lozim?
20 mlrd. so’mga
Savdo balansi - bu:
toʻlov balansining tarkibiy qismi hisoblanib, tovarlarni olib kirish va olib chiqishdagi
nisbat.
Davlatning daromadlar va xarajatlari ortasidagi farq
Shaxsiy daromad manbai:
Mulkdan olinadigan daromad
Shaxsiy iste’mol funksiyasidagi bo‘sag‘aviy daromad quyidagilarni anglatadi.
SIM bu
Sof ichki mahsulot
Sof eksport ko’rsatkichi anglatadi:
Eksport qilingan tovarlar va xizmatlar qiymati bilan import qilingan
tovarlar va xizmatlar qiymati farqini
Sof milliy daromad (SMD) qanday aniqlanadi?
YAIM- Amartizatsiya
Soliq stavkalari pasaytirilsa foiz stavkasini oshib kеtmasligini ta'minlab turish uchun Markaziy bank :
Qayta moliyalashtirish stavkasini pasaytirdi, ochiq bozorda obligatsiyalarni sotib oladi
Soliq. stavkasi (t) va muomaladagi pul massasi (M) o’zgarishi natijasida foiz stavkasi (R) o’z xolicha qoldi,
daromad (Y) o’sdi. Qayd qilish mumkinki:
M o’sdi, t kamaydi
Soliqlarning kamaytirilishi olib kеladi:
Rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig’ining yuqoriga, IS egri
chizig’ining esa o’ngga surilishiga
Soliqning vazifalariga kaysi kursatkichlar kiritilmaydi?
Taqsimlash
Solou modеlida bir ish bilan band xodimga to’g’ri kеluvchi ishlab chiqarish hajmining barqaror o’sishi
izohlanadi:
Tеxnologik taraqqiyot bilan
Solou modеliga ko’ra aholi sonining o’sish sur'ati “n” ga, tеxnologik taraqqiyot darajasi esa “g” ga tеng
bo’lsa barqaror holatdagi yalpi ishlab chiqarishning o’sish sur'ati tеng bo’ladi:
n+g ga
Taklif inflyasiyasiga sabab bo‘ladigan omil qaysi javobda ko‘rsatilgan?
Ish haqi stavkasining oshish
Talab inflyasiyasiga sabab bo‘ladigan omil qaysi javobda ko‘rsatilgan?
Davlat budjeti taqchilligining osishi
Tasavvur qilaylik, Buyuk Britaniyada rеal milliy daromad 4 % ga o’sdi va qat'iy pul-krеdit siyosatini
amalga oshirish natijasida pul massasining o’sish sur'ati 2 % ga pasaytirildi.
Bu vaqtda AQShda ishlab
chiqarishning o’sish sur'ati 5 %ni tashkil qildi, kutilayotgan inflyatsiya sur'ati esa 3 % ga oshdi. Funt
stеrlingning dollarga nisbatan almashinuv kursi qanday o’zgaradi?
Tashqi savdoning notarif to‘siqlariga nimalar kiradi?
Import kvotalari, Ixtiyoriy eksport cheklovlari,
Byurokratik to'siqlar
Tashqi savdoning tarif to‘siqlariga nimalar kiradi?
Import tovarlarning qo’shimcha qiymatidan olinadigan
soliq, Import tovarlariga solinadigan aksiz soliq, Import va eksport boji Import va eksport bojlarini joriy
qilish
To‘la bandlik quyidagilarning qaysi birini taxmin qiladi:
Ishsizlik tabiiy darajasining mavjudligini
To‘la bandlik sharoitidagi ishsizlik darajasi nima deb ataladi?
Ishsizlikning tabiiy darajasi
To’g’ri soliq turlari
1.Yuridik shaxslar foydasidan (daromadidan) olinadigan soliq, 2.Jismoniy shaxslar
daromadidan olinadigan soliq, 3.Yer solig’i,
4.Mol-mulk solig’i, 5.Yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq, 7.Suv resurslaridan foydalanganlik
uchun soliq
To’lov balansi andozasini ishlab chiqish, takomillashtirish va amaliyotga tadbiq etishda ko’mak berish
vazifasini qaysi tashkilot bajaradi?
To’lov balansi taqchilligi quyidagi qaysi formula bilan ifodalanadi.
X – M = Xn = Y-(C+I+G); Taxmin
To'g'ridan-to'g'ri soliqlar:
Barcha turdagi daromadlarga soliqlar
Tovar va xizmatlarga nisbatan pulning sotib olish qobilyatini pastligi nima?
Inflatsiya
Tovar vaxizmatlarni ishlab chiqarish sohasida Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar:
Yalpi ichki mahsulot –
YaIM (YaM), sof yalpi mahsulot – SYaM, milliy daromad -MD
Tranfеrt to’lovlar, bu:
Hukumat tomonidan tovarlar va xizmatlar sotib olishga toʻlov.
Uy xo‘jaliklari soliqlarni to‘lashdan keyin daromadning turli darajalarida iste’mol qilishni rejalashtirgan
miqdorlarining nisbati ko‘rsatilgan grafik
Iste’mol jadvali
Uy xo’jaliklarnining tasarrufdagi daromadlari, bu:
Investitsiya minus jamgʻarma
Xarajatlar multiplikatori quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
k = 1 / MPS;
Xarajatlar oqimi bo'yicha hisoblangan YaIM daromadlar oqimi bilan hisoblangan YaIM bilan qanday
taqqoslanadi:
Daromad boyica YAIM xarajatlar boyica YAIM ga teng
Xarrod—Domara modеlida iqtisodiy o’sish:
Kapital jamg’arishning funktsiyasi hisoblanadi
Xeksher va B. Olinlar ilgari surgan qoidasi
Ishlab chiqarish omillariga bog'liq holda narxlarni tenglashishi
Y=C+I+G+Xn formula orqali qaysi usulda YaIM xisoblanadi
Xarajatlar bo'yicha;
YaIM (Y) = A + T + W + R1 + R2 + P1 + P2 bu formula nimani ifodalaydi?
YaIM daromadlar usulida
hisoblash
YaIM 500 milliard rubldan oshdi. 600 milliard rublgacha. YaIM deflyatori 125 dan 150% gacha o'sdi.
YaIMning haqiqiy qiymati:
O'zgarmaydi
YaIM dеflyatori:
Nominal YaIM ning real YaIM ga nisbatiga teng
YaIM qiymati quyidagilarga bog'liq:
Ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori va ularning narxi;
YaIMga quyidagilar kirmaydi:
Omil daromadlari bilan bog'liq xorijdan tushumlar
YaIMning ta'rifi qaysi javobda to’g’ri bеrilgan?
Barcha yakuniy tovarlar va xizmatlar qiymati yig’indisi
Yalpi ichki mahsulot o'lchanadi:
Bozor narxlarida
Yalpi milliy mahsulot (YaMM) deb nimaga aytiladi?
Ma'lum davr mobaynida shu mamlakat subyektlari
tomonidan ularning qayerda joylashganidan qatiy nazar ish chiq max bozor narx qiymati
Yalpi taklif:
Iqtisodiyotda har qanday mumkin bo'lgan narxlar darajasida ishlab chiqaruvchilar ishlab
chiqarishga tayyor bo'lgan milliy ishlab chiqarishning real hajmi
Yalpi taklifning o'sishi:
1.ishlab chiqarish omillari miqdori va unumdorligining o'zgarishi 2.
Texnologiyaning o'zgarishi
Yalpi talab egri chizig’i suriladi:
O’ngga, agar iqtisodiyotda pul taklifi ko’paysa
Кatta ochiq iqtisodiyotga ega mamlakat hukumati soliqlarni oshirsa:
| 