Reaksiyaga kirishuvchi moddalar miqdorlari teng bo’lmasa tenglama ancha murakkab ko’rinishda bo’lib, uni echish uchun odatda EXM lardan foydalaniladi

Reaksiyaga kirishuvchi moddalar miqdorlari teng bo’lmasa tenglama ancha murakkab ko’rinishda bo’lib, uni echish uchun odatda EXM lardan foydalaniladi.

Murakkab reaksiyalar.

Murakkab reaksiyalar.

Amaliyotda, yuqorida keltirilgan va bir bosqichda boradigan reaksiyalarkam uchraydi. Ko’pincha reaksiyalar oldinma-ketin yoki yonma-yon boradi. Bunday reaksiyalarga murakkab reakstiyalar deyiladi.

Murakkab reaksiyalardagi oddiy reaksiyalar yonma-yon borayotgan bo’lsa, bu murakkab reaksiyalarning umumiy tezligi oddiy reaksiyalar tezliklarining algebraik yig’indisiga, agar ketma-ket borayotgan bo’lsa, eng sekin borayotgan reaksiya tezligiga teng. Ba’zi murakkab reaksiyalarni ko’ramiz.

Qaytar reaksiyalar. Bu xil reaksiyalarni umumiy tarzda quyidagicha ifodalash mumkin

Bunday reaksiyalarning umumiy tezligi

bu erda k1 – to’=ri reaksiyaning tezlik konstantasi, k2 – teskari reaksiyaning tezlik konstantasi.

Reaksiya uchun dastlab V hajmda A moddadan a mol va V moddadan v mol olingan deb faraz qilaylik: t vaqt o’tgandan keyin Amoddaning x moli reaksiyaga kirishsin. Bu vaqtda A moddadan (a-x) mol qoladi va V moddaning miqdori (vx) molga teng bo’ladi. Demak A moddaning reaksiyaga kirishgan tezligi (V hajmda)

Reaksiya uchun dastlab V hajmda A moddadan a mol va V moddadan v mol olingan deb faraz qilaylik: t vaqt o’tgandan keyin Amoddaning x moli reaksiyaga kirishsin. Bu vaqtda A moddadan (a-x) mol qoladi va V moddaning miqdori (vx) molga teng bo’ladi. Demak A moddaning reaksiyaga kirishgan tezligi (V hajmda)

yoki

Agar k1a-k2bk1k2yKa-bK1 deb belgilasak

Agar k1a-k2bk1k2yKa-bK1 deb belgilasak

( bu erda Kk1k2) bo’ladi. Integrallansa

dxdt(k1k2)(y-x) K1K21t ln yy-x