|
Turizm iqtisodiyotining cheklovchi omillari
|
| bet | 6/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINA1.4. Turizm iqtisodiyotining cheklovchi omillari.
Turizm iqtisodiyoti juda oʼziga xosdir va uning oʼziga xosligi, avvalambor, uning muvaffaqiyatli ishlashiga toʼsqinlik qiladigan bir qator omillar taʼsirida boʼlib, aksariyat omillar stoxastik (tasodifiy, noaniq) xarakterga ega. Barcha omillarni global va mahalliy (xususiy) ga boʼlish mumkin. Global omillar orasida mavsumiylik, siyosiy, iqtisodiy va tabiiy omillarni ajratib koʼrsatish mumkin.
Аvvalo, turizm sanoatiga mavsumiylik kabi omillar taʼsir qiladi. Mavsumiylik turizm sanoatiga, ayniqsa turizm mahsuloti (xizmatlari), mehmondoʼstlik korxonalari (turar joy, ovqatlanish, koʼngil ochish va boshqalar) ning asosiy ishlab chiqaruvchilari boʼlgan korxonalarga sezilarli taʼsir koʼrsatadi. Mehmondoʼstlik sanoati oldida turgan asosiy vazifa:
Korxonalarni oʼrta va undan ham past mavsumda qanday toʼldirish (yuklash).
Turistlar oqimi kam bo’lgan mavsumda sayyohlarni jalb qilish uchun turli xil tadbirlar oʼtkaziladi: koʼrgazmalar, konferentsiyalar, simpoziumlar, sport musobaqalari va boshqalar, bu mehmondoʼstlik korxonalariga oʼzlarining biznes faoliyatini qoʼllab-quvvatlashga imkon beradi. Bu turizmda yangi yoʼnalish — biznes turizmi yoki xalqaro turizmni (uchrashuv, inklyuziv, Kongress/konferentsiya, namoyishlar) ajratish uchun asos boʼlib xizmat qildi.
Siyosiy omillar alohida mamlakatda ham, xalqaro miqyosda ham turizm sanoatining muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega. Bularga davlat tomonidan olib boriladigan ichki siyosat, mamlakatlar yoki bir qator mamlakatlar oʼrtasida yuzaga keladigan xalqaro munosabatlar, harbiy mojarolar va boshqalar kiradi. Bularning barchasi maʼlum bir mintaqada ham, xalqaro miqyosda ham turizmning rivojlanishiga sezilarli taʼsir koʼrsatadi. Turistik oqimlar kamayib bormoqda, bu esa turizm biznesida jiddiy moliyaviy yoʼqotishlarga olib keladi.
Turizmni rivojlantirishda iqtisodiy omillar ham muhim rol oʼynaydi. Qoida tariqasida, mamlakat iqtisodiyoti qanchalik yaxshi rivojlangan boʼlsa, turizm (ham ichki, ham xalqaro) shunchalik yaxshi rivojlangan boʼladi, Chunki mamlakatda moddiy-texnik baza (transport, sayyohlarni joylashtirish va oziqlantirish vositalari, infratuzilma, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari) yaxshi rivojlangan bo’lsa, aholi farovonligi darajasi ancha yuqori bo’ladi, bu esa turizmni rivojlantirishga yordam beradi.
Tabiiy omillarning taʼsiri turli xil tabiiy ogʼishlar bilan bogʼliq holda koʼrib chiqiladi. Masalan, dengiz kurortidagi yomgʼirli yoz yoki changʼi kurortidagi qorsiz qish sayyohlik faoliyatiga katta taʼsir koʼrsatishi mumkin. Tabiiy ofatlar turizmni rivojlantirishga eng katta zarar yetkazadi: toshqinlar, sunami, zilzilalar, boʼronli shamollar, yongʼinlar va boshqalar. bularning barchasi nafaqat infratuzilmani yoʼq qiladi, balki ushbu hududning ekologiyasini buzadi, bu esa uni uzoq vaqt davomida sayyohlik faoliyati mintaqasidan olib chiqishi mumkin. Turli xil sanoat baxtsiz hodisalari turizmning rivojlanishiga toʼsqinlik qiladi, chunki ular mintaqaning ekologiyasini buzadi (masalan, koʼp miqdordagi yoqilgʼining toʼkilishiga olib kelgan kema halokati). Hozirgi vaqtda ekologiya xalqaro turizmni rivojlantirishda muhim rol oʼynaydi.
Koʼrib chiqilgan global omillarga qoʼshimcha ravishda, ushbu omillardan kelib chiqadigan va sayyohlik sanoati korxonalarining ishlab chiqarish faoliyatiga salbiy taʼsir koʼrsatadigan, ularning funktsiyalari samaradorligini oshirishga toʼsqinlik qiladigan koʼplab boshqa cheklovlar mavjud. Ushbu cheklovlarni quyidagicha tasniflash mumkin:
Turistik talabning cheklovlari: ushbu talab sayyohlarning tovarlarni sotib olish boʼyicha iqtisodiy imkoniyatlari bilan bogʼliq va shunga mos ravishda cheklangan;
Turistik taklifdagi cheklovlar: ular zarur turistik resurslar va tegishli infratuzilmaning mavjudligi bilan bogʼliq. Barcha resurslar orasida eng muhimi, ehtimol tabiiy resurslardir. Shubhasiz, baʼzi turistik yoʼnalishlar sayyohlar uchun boshqalarga qaraganda koʼproq jozibali;
Ekologiya bilan bogʼliq cheklovlar: ular odatda atrof-muhitning ifloslanishi bilan bogʼliq. Bu atrof - muhitga zarar yetkazadigan koʼplab sayyohlar toʼplanadigan (taqiqlangan joylarda lagerlar qurish, gulxan yoqish, axlat qoldirish va h.k.) maʼlum bir destiya xalqlariga tegishli. Shu munosabat bilan ushbu manzilga tashrif buyurish uchun cheklov kiritilishi mumkin;
Vaqt cheklovlari: har bir sayyohning tur paketlarida boʼlgan boʼsh vaqt avtomatik ravishda uni nima bilan toʼldirishi mumkinligi haqida maʼlum cheklovlarni keltirib chiqaradi. Turistik faoliyatning nisbatan qisqa davri turistik kompaniyaning ishlab chiqarish faoliyatiga salbiy taʼsir koʼrsatadi va shuning uchun foyda olish imkoniyatini kamaytiradi. Bu, shuningdek, mamlakatning tabiiy resurslaridan foydalanish natijasida davlat tomonidan olinadigan turizm aylanmasi hajmini kamaytiradi;
Huquqiy cheklovlar: masalan, atrof-muhitni muhofaza qilish, qurilish, turizmni rivojlantirishning turli sohalarini belgilaydigan qonunlar va boshqalar;
Bilim yetishmasligi sababli cheklovlar: turizmda koʼplab tadbirlar turizm sohasida maxsus bilimlarning yetishmasligi tufayli cheklangan. Sayyoh maʼlum bir manzilga sayohat qilish toʼgʼrisida qaror qabul qilishi uchun, avvalambor, uning mavjudligini bilishi va agar sayyoh kerak boʼlsa, u haqida toʼliq maʼlumot olish imkoniyatiga ega boʼlishi kerak. Biroq, baʼzida faqat zarur axborot-kommunikatsiya qoʼllab-quvvatlashining yoʼqligi imkon bermaydi. Potentsial sayyoh sayohat toʼgʼrisida qaror qabul qiladi va shu bilan ushbu yoʼnalishda turistik oqimlarni sezilarli darajada kamaytiradi. Xuddi shu holat investitsiya bozorida ham paydo boʼlishi mumkin: Neo - hotno investorlari oʼzlari bilmagan sohada investitsiyalarga kirishadilar;
Resurslarning yetishmasligi sababli cheklovlar: cheklovlar nafaqat tabiiy resurslarga, balki turizm sohasi faoliyatiga asoslangan resurslarga ham tegishli. Bunday manbalarga, masalan, pul kapitali, ixtisoslashgan xodimlar, mehmonxonalar, restoranlar, transport va boshqalar kiradi. Bunday resurslarning cheklanganligi sayyohlarning ehtiyojlari va istaklarini qondirish imkoniyatini pasaytiradi.
|
| |
