|
Turizm milliy iqtisodiyotning tarmoqlararo kompleksi sifatida
|
| bet | 9/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINA2.3. Turizm milliy iqtisodiyotning tarmoqlararo kompleksi sifatida.
Bugungi kunda turizm iqtisodiyotning eng barqaror rivojlanayotgan sektori boʼlib, mamlakatlar va mintaqalar iqtisodiyotiga jiddiy taʼsir koʼrsatmoqda. Bu xalqaro miqyosdagi sanoat boʼlib, samaradorlik jihatidan neft-gaz sanoati va avtomobilsozlik sanoati bilan taqqoslanadi. UNVTO dasturiga koʼra, 2020 yilga kelib turizmdan tushgan daromad 4,5 baravar (2000 milliard dollargacha oshadi.) va neft sotishdan tushgan daromaddan oshib ketdi10.
Milliy iqtisodiyot murakkab tuzilishga ega. Unda 2 ta soha mavjud:
1. Moddiy ishlab chiqarish: moddiy mahsulotlar (qishloq xoʼjaligi, toʼyinganlik, qurilish),
2. Nomoddiy: mahsulot xizmatdir (fan, taʼlim, sogʼliqni saqlash, boʼsh vaqt).
Noishlab chiqarish sohasini tavsiflovchi asosiy xususiyat shundaki, ishlab chiqarish faoliyati moddiy tovarlarga emas, balki xizmat shaklida amalga oshiriladi. Xizmat-faoliyat shaklida mavjud boʼlgan yaxshilik, xizmatga tegmaslik kerak. Xizmat koʼrsatish sohasida ishlab chiqarish va isteʼmol qilish jarayoni, tovarlarni ishlab chiqarish va isteʼmol qilishdan farqli oʼlaroq, bir vaqtning oʼzida sodir boʼladi. Noishlab chiqarish sohasi boshqa sohalardan farq qiladi:
faoliyat natijasi xizmatdir,
ishchi kuchi muhim rol oʼynaydi,
yuqori ijtimoiy ahamiyatga va ijtimoiy samaradorlikka ega.
Ushbu sohada iqtisodiy munosabatlar tizimi shakllanmoqda: xizmatlarni ishlab chiqarish, taqsimlash, almashtirish, isteʼmol qilish.
Xizmat koʼrsatish sohasi 2 qismga boʼlinadi: ishlab chiqarish xizmatlari (moddiy mahsulotni yetkazib berishga yoʼnaltirilgan tarmoqlar – transport, moliya, sotish, ilmiy-tadqiqot ishlanmalari), noishlab chiqarish xizmatlari (ijtimoiy soha tarmoqlari).
Ijtimoiy sohaning mahsuloti insonga va uning atrofidagi sharoitlarga qaratilgan xizmatlardir.
Ijtimoiy sohada insonning madaniy, jismoniy, axborot koʼpayishini taʼminlashga qaratilgan xizmatlar mavjud. U 4 ta yirik sohani oʼz ichiga oladi: taʼlim, sogʼliqni saqlash, madaniyat va turizm.
Ijtimoiy-madaniy soha moddiy mahsulotlarsiz mavjud boʼlolmaydi: matbaa mahsulotlari, dori-darmonlar, oziq-ovqat. Аmmo bu moddiy tovarlar sohaning (IMS) ijtimoiy-madaniyatiga nisbatan boʼysunuvchi xususiyatga ega, yaʼni, IMS sohasi mavjudligi sababli mavjud.
Turizm-bu isteʼmolchilarning (sayyohlarning) maʼlum bir toifasi ehtiyojlarini qondiradigan va ishlab chiqarish va noishlab chiqarish sohalari tashkilotlaridan tashkil topgan milliy iqtisodiyotning tarmoqlararo kompleksi. Mamlakat iqtisodiyotida turizmning rolini aniqlash uchun siz 3 koʼrsatkichga amal qilishingiz kerak:
1. Mamlakat yalpi ichki mahsulotida mahsulot tannarxi egallagan ulush.
2. Ushbu sektordan soliq tushumlari miqdori.
3. Ushbu sanoat taqdim etadigan ish oʼrinlari soni.
|
| |
