|
Turizmning mohiyati va iqtisodiy mazmuni
|
| bet | 8/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINA2.2. Turizmning mohiyati va iqtisodiy mazmuni.
Turizmni qadimgi davrlarda shakllangan va 19-asrgacha mavjud boʼlgan hodisa deb hisoblash kerak va toʼgʼridan-toʼgʼri 19-asrda uning rivojlanishi va shakllanishining yangi bosqichi boshlandi, buning uchun u "20-asr fenomeni" deb nomlandi.
Turizmni aniqlash quyidagi iqtisodiy xususiyatlarga asoslanadi:
Turizm - bu turli xil sayyohlik yoʼnalishlari boʼylab odamlarning harakatlanishi natijasidir;
turizm har doim ikkita elementni oʼz ichiga oladi: manzilga sayohat va u yerda toʼxtash;
sayohat sayyoh doimiy yashaydigan mamlakatdan (yoki mintaqadan) chiqib ketishni anglatadi;
turizm - bu sayyohning sayyohlik yoʼnalishi boʼyicha vaqtincha harakatlanishi, yaʼni, sayyoh bir muncha vaqt oʼtgach doimiy yashash joyiga qaytadi;
Turizm - bu foyda olish faoliyatini oʼz ichiga olmaydigan sayohat.). Turizm nafaqat ijtimoiy-madaniy, balki iqtisodiy omillarga ham asoslanadi. Bugungi kunda turizm kuchli global sanoat boʼlib, global yalpi mahsulotning 10 foizini tashkil qiladi. Unda koʼplab ishchilar va asosiy vositalar, katta miqdordagi pul mablagʼlari bilan ishlaydigan yirik biznes va global miqyosdagi siyosat ishtirok etadi.
Shunday qilib, iqtisodiy nuqtai nazardan, turizm - bu turizm bozorida faoliyat yuritadigan, toʼgʼridan-toʼgʼri yoki bilvosita oʼzaro aloqada boʼlgan va turistlarga turizm jarayonida isteʼmol qilish uchun zarur boʼlgan va turizm jarayonini amalga oshirish uchun yetarli boʼlgan turistik xizmatlar, ishlar va tovarlarni taqdim etadigan korxonalarning oʼzaro bogʼliq tizimi.
Tizimli tahlil nuqtai nazaridan turizmni uning tarkibiy quyi tizimlariga (quyi tizimlarga) boʼlish mumkin:
Turizm subʼekti oʼziga xos turistik xizmatlarni olish orqali oʼz ehtiyojlarini qondirish imkoniyatlarini qidiradigan turistik tadbir ishtirokchisi (sayyoh);
Turizm obʼekti turizm subʼekti uchun sayohat maqsadi boʼlishi mumkin boʼlgan har qanday narsa, shuningdek xizmat koʼrsatish infratuzilmasiga tegishli boʼlgan narsa7 .
Mamlakat miqyosida turizm sohasi mamlakat faoliyatining boshqa sohalaridan (tarmoqlaridan) ajratilmagan va balki yagona ijtimoiy - iqtisodiy tizimning tarkibiy qismlaridan biri boʼlgan milliy iqtisodiyotning tarmogʼidir8.
Shunday qilib, turizm - bu mamlakatning umumiy ijtimoiy-iqtisodiy tizimining quyi tizimi boʼlib, u xizmat koʼrsatuvchi turistik infratuzilmaning (turizm obʼekti) sayyohlar (turizm subʼektlari) bilan oʼzaro aloqasi hisoblanadi.
Turistlarga (sayohat qilayotgan odamlarga) xizmat koʼrsatish uchun moʼljallangan xizmatlarni ishlab chiqaruvchilar "turizm" sanoatiga birlashdilar. Turizm hayotning birinchi zarurati mahsuloti emas, shuning uchun u faqat maʼlum bir daromad darajasi va jamiyat boyligining maʼlum darajasi bilan insonning dolzarb ehtiyojiga aylanadi.
Hozirgi kunda O’zbekiston Respublikasida turizmning milliy modelini shakllantirish jarayoni amalga oshirilmoqda. Ushbu modelda ta’kidlanishicha mamlakatda rivojlantirilayotgan turistik bozor boshqa har qanday bozorlar kabi mamlakatning ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy vaziyatiga ta’sir ko’rsatadi. U mamlakatlar o’rtasidagi hamkorlikni rivojlantirish hamda investitsiya va kapital oqimini ta’minlash darajalarini aniqlashda muhim vosita bo’lib hisoblanadi. Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda, asosan, xususiy va tijorat kompaniyalari turistlarga xizmat ko’rsatadi. Biroq, har qanday sharoitda ham davlat optimal iqtisodiy va huquqiy zaminni yaratgan taqdirdagina turizm rivojlanishi mumkin. Agarda davlat kasbiy tayyogarlik masalalari, tabiiy va madaniy muhitni muhofaza etish, axborot-reklama ishlari va rasmiyatchilikni soddalashtirish kabilar bilan shug’ullanmasa, u holda turizm kutilganidek rivojlanish darajasiga erisha olmaydi. Bunda davlat tomonidan turizmni rivojlantirish, turistik xizmatlar bozorini shakllantirish, iqtisodiy tartibga solish usullari va richaglarini qayta isloh etish, turizmni tashkiliy boshqaruv strukturalarini takomillashtirish, uning eksport salohiyatini oshirish va eng asosiysi, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish kabilarga tegishli uslubiy va amaliy yondashuvlarni ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirgi kunda davlatimiz tomonidan turizm infratuzilmasini rivojlantirish borasida amalga oshirilayotgan islohotlar o’zining ijobiy natijalarini berib kelmoqda. 322 Hozirgi kunda Respublikamizda jami 700 dan ortiq xususiy turistik firmalar mavjud bo’lib, ularning deyarli barchasi kichik va o’rta biznes sub’ektlariga tegishlidir. Ma’lumki, Respublikamizda turizmni rivojlantirish kontseptsiyasiga muvofiq «O’zbekturizm» milliy kompaniyasi mamlakatimiz turizm sohasidagi xususiy mulkchilik munosabatlarini qaror toptirish va rivojlantirish bo’yicha bosh tashkilot hisoblanadi. Shu tufayli jami turistik firmalardagi ish jarayoni milliy kompaniya tomonidan nazorat qilib boriladi. Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, xususiy turistik korxonalarning mamlakatimiz milliy iqtisodiyotiiga ko’rsatayotgan ijobiy ta’siriga halaqit beruvchi talaygina muammolar mavjud bo’lib, ular bevosita hukumatimiz tomonidan asta-sekinlik bilan bartaraf etib borilmoqda9.
|
| |
