|
Сайёҳлик компаниясининг кадрлар салоҳияти
|
| bet | 71/90 | | Sana | 02.06.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #259141 |
Bog'liq ERKINOVA UMMIYA BURXONALIYEVA MADINA12.1. Сайёҳлик компаниясининг кадрлар салоҳияти.
12.2. Туристик ташкилотнинг меҳнат ресурслари ҳолатини баҳолаш кўрсаткичлари.
12.3. Меҳнат ресурсларидан фойдаланиш самарадорлиги.
12.4. Туристик ташкилотнинг маҳсулдорлигини ошириш усуллари.
12.1. Сайёҳлик компаниясининг кадрлар салоҳияти.
Илгари туристик ташкилот мулкининг бир қисми сифатида кўриб чиқилган асосий ва айланма маблағларнинг элементлари ишлаб чиқаришнинг асосий омиллари ҳисобланади.
Туристик ташкилотнинг кадрлар салоҳияти этакчи ролга эга. Бу ишлаб чиқариш омилларидан қанчалик самарали фойдаланилиши ва туризмнинг хўжалик субъекти қанчалик муваффақиятли ишлашига боғлиқ (12.1-расм).
Меҳнат ресурслари туристик маҳсулот ва хизматлар ишлаб чиқариш билан шуғулланувчи турли касб-ҳунар ва малака гуруҳлари ходимларининг рўйхати (тўлиқ, тўлиқ бўлмаган, вақтинчалик) ҳисобланади.
Бажарилган функциялари ва касбий маҳорат даражасига қараб, туристик ташкилотларнинг ходимлари беш тоифага бўлинади: менежерлар, мутахассислар, ходимлар, ишчилар, кичик хизмат кўрсатувчи ходимлар.
Менежерлар - корхоналар ва таркибий бўлинмалар раҳбарлари, шунингдек қуйидаги лавозимлар бўйича ўринбосарлар лавозимларини эгаллаган ходимлар: директорлар, бошлиқлар, менежерлар, бош мутахассислар (бош бухгалтер, бош муҳандис ва бошқалар). Ушбу тоифадаги ходимлар, қоида тариқасида, олий махсус маълумотга ва ўз мутахассислиги бўйича муҳим иш тажрибасига эга. Улар туристик маҳсулот ва хизматлар ишлаб чиқаришни ташкил қилади, бошқарув қарорларини қабул қилади, мураккаб ишлаб чиқариш муаммоларини ҳал қилади, зиддиятларни бартараф этади.
Мутахассислар - олий ёки махсус маълумотга, махсус билим ва кўникмаларга эга бўлган, муайян лавозимларни эгаллаган ходимлар: бухгалтерлар, иқтисодчилар, техниклар, ҳуқуқшунослар ва бошқалар.
Ходимлар - ҳужжатларни тайёрлаш ва расмийлаштириш, бухгалтерия ҳисоби ва назорати, иқтисодий хизматлар ва иш юритиш билан шуғулланадиган ходимлар: кассирлар, котиблар, экспедиторлар ва бошқалар ушбу тоифадаги ходимлар, қоида тариқасида, ўрта техник маълумотга ёки сертификатга эга. курсларни тугатган шахслардир.
Ишчилар туризм маҳсулоти ва хизматларини ишлаб чиқаришда бевосита иштирок этадиган ишчилардир. Саёҳат агентликларида ишчилар : турни ривожлантириш бўйича менежерлар, меҳмонхоналарда хизматкорлар, ресторанларда официантлар.
Кичкина хизмат кўрсатувчи ходимлар - офис биноларини сақлашда (фаррошлар, фаррошлар ва бошқалар), шунингдек ишчилар ва хизматчиларга (курерлар, хабарчилар ва бошқалар) хизмат кўрсатадиган лавозимларни эгаллаган шахслар.
Туристик бизнеснинг самарадорлиги ҳар бир ходимнинг малакаси ва масъулияти билан белгиланади. Шунинг учун кадрларни танлашда уларнинг билими, кўникма ва малакалари етарли бўлишига эътибор қаратиш лозим.
Айрим тоифадаги ходимлар сони ва уларнинг умумий сонининг нисбати туристик ташкилотнинг меҳнат ресурслари таркибини тавсифлайди.
Ходимларнинг таркибий тавсифи механизациялаш даражаси, ишлаб чиқариш ҳажми, туристик маҳсулот ва хизматларнинг меҳнат зичлиги, шунингдек туризм субъектининг тармоққа тегишлилиги билан белгиланади. Туристик ташкилотларнинг кадрлар таркиби ҳам сезиларли фарқларга, ҳам умумий хусусиятларга эга. Мисол учун, меҳмонхонада менежерлар улуши тахминан 23-25% ни ташкил қилади, ресторан ва сайёҳлик агентлиги учун бу кўрсаткич анча паст (2-7%). Ишчиларнинг умумий сонида (50% дан ортиқ) ишчиларнинг устунлигини таъкидлаш мумкин, бу барча туристик ташкилотларга хос бўлиб, ишлаб чиқаришни оптимал ташкил этиш тамойилига мос келади. Туристик ташкилотнинг меҳнат (ходимлар) таркиби оптимал ҳолатга имкон қадар яқин бўлиши керак, яъни, оқилона меҳнат харажатлари билан меҳнатнинг исталган натижаларини таъминлаш.
Оптимал тузилмани шакллантириш рацион орқали амалга оширилади.
Меҳнатни меъёрлаш - бу зарур харажатлар ва меҳнат натижаларини аниқлаш, турли тоифадаги ходимлар сони ва хизмат кўрсатиш бирликлари сони ўртасидаги нисбатни ўрнатиш жараёни.
Меҳнатни тартибга солиш учун меҳнат ресурсларининг миқдорий тавсифи бўлган стандартлар ва ягона (стандарт) нормалар қўлланилади. Туризм корхоналари стандартларни белгилашлари мумкин
вақт, операцияларнинг меҳнат интенсивлиги, ишлаб чиқариш, техник хизмат кўрсатиш, сони, бошқарилиши. Шу билан бирга, меҳнатга оид меъёрий материалларда асосий ўрин вақт меъёрларига берилади.
Вақт нормаси - муайян турдаги ишларни бажариш учун зарур бўлган иш вақтининг узунлиги. Масалан, меҳмонхоналарда тозалаш ишлари учун вақт стандартлари ишлаб чиқилмоқда.
Санаб ўтилган хусусиятлар ва кўрсаткичларнинг комбинацияси маълум бир вақтнинг ўзида меҳнат ресурсларининг (ходимларнинг) миқдорий, сифат ва таркибий ҳолати тўғрисида тасаввурга эга бўлиши мумкин. Бироқ, бу хусусиятлар доимий эмас ва доимий равишда ўзгариб туради.
12.2. Туристик ташкилотнинг меҳнат ресурслари ҳолатини баҳолаш кўрсаткичлари.
Меҳнат тўғрисидаги статистик ҳисоботда туристик ташкилот фаолиятида банд бўлган ходимлар рўйхатининг ўзгаришини тавсифловчи меҳнат ҳаракати кўрсаткичлари келтирилган.
Ходимларни қабул қилиш ва нафақага чиқиш тўғрисидаги маълумотларни таҳлил қилиш учун айланма ва айланма коеффициентлари, шунингдек ходимларнинг барқарорлиги коеффициенти ҳисобланади.
Туристик ташкилотлар ходимларининг айланма нисбати қабул қилинган (Cпр, %) ва нафақага чиққан (Қмбо, %) ходимлар учун қуйидаги формулалар бўйича алоҳида ҳисобланади:
|
| |
