Cт = ((Чпрогс + Чсобс) / Фавқулодда) * 100
бу ерда Чпрогс-белгиланган муддатда ишдан бўшатиш ва меҳнат интизомини бузганлик учун ишдан бўшатилган ходимлар сони, одамлар;
Cсобс-бу белгиланган муддатда ўз илтимосига биноан кетган ходимлар сони, одамлар.
Ктнинг ўсиши туризм ташкилотининг самарасиз кадрлар сиёсатини кўрсатади, бу эса мутахассисларнинг рақобатчиларга кетишига олиб келади. Ушбу кўрсаткич алоҳида эътибор талаб қилади, чунки кадрлар алмашинуви муқаррар равишда туризм бизнеси самарадорлигининг пасайишига олиб келади.
Ходимларнинг барқарорлиги коеффициенти (Кп,%) бутун ҳисобот йилида иш ҳақи бўйича ишлаган ходимлар сонининг белгиланган даврдаги ўртача ишчилар сонига нисбати сифатида ҳисобланади ва формула бўйича аниқланади:
Кп = (ПМ / Фавқулодда) * 100,
бу ерда Нпостлар-белгиланган даврда иш ҳақи бўйича бўлган ходимлар сони, одамлар.
Кпнинг ўсиши ҳамфикрлар жамоасининг яхши ташкил этилган ишидан далолат беради. Асосийси, туристик бизнес одатий ҳолга айланмайди. Бунинг учун ходимларнинг малакасини ўз вақтида ошириш ва керак бўлганда жамоани янгилаш муҳимдир.
Меҳнат ҳаракати кўрсаткичларини таҳлил қилиш туристик ташкилотнинг кадрлар билан ишлаш тенденцияларини қуйидаги мақсадларда кузатиш имконини беради
ходимларни бошқариш, шу жумладан меҳнат ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш бўйича чора-тадбирларни режалаштириш, таҳлил қилиш ва ишлаб чиқиш.
12.3. Меҳнат самарадорлиги.
Меҳнат ресурсларидан фойдаланиш самарадорлиги меҳнат унумдорлиги билан ўлчанади, яъни,одамларнинг мақсадли фаолияти самарадорлиги ёки иш вақти бирлигига маълум ҳажмдаги туристик маҳсулот ва хизматларни ишлаб чиқариш қобилияти даражаси. Меҳнат унумдорлиги соатлик, сменалик, ойлик, чораклик, йиллик бўлиши мумкин. Меҳнат унумдорлиги даражаси икки йўл билан ўлчанади: тўғридан-тўғри ва тескари.
Тўғридан-тўғри усул ҳар бир ишчига туристик маҳсулот ёки хизматлар ишлаб чиқаришни кўрсатади. Бу ерда меҳнат унумдорлиги вақт бирлигида ишлаб чиқарилган ва сотилган маҳсулот ёки хизматлар сони билан белгиланади. Туризм ташкилотлари ходимларининг ишлаб чиқариши, маҳсулот ёки хизматларни сотиш ҳажмининг (жисмоний ёки қиймат кўринишида) ходимларнинг ўртача сонига нисбати билан ўлчанади:
Қуёш = В / Ҳс,
бу ерда Қуёш - битта ўртача ходимнинг чиқиши, пул. бирликлар; Б - туристик маҳсулот ва хизматларни сотишдан олинган даромадлар, пул бирликлари; Чс - ходимларнинг ўртача сони, одамлар.
Умуман олганда, жисмоний кўринишдаги маҳсулот туристик ташкилотнинг битта ўртача ходими қанча мижозларга хизмат кўрсатишини кўрсатади.
У қуйидаги формула бўйича мижозлар сонининг туризм ташкилоти ходимларининг ўртача сонига нисбати билан ўлчанади:
В = Пай / Ҳс,
бу ерда Вн - жисмоний жиҳатдан ишлаб чиқариш, одамлар;
Тҳу — сайёҳлар сони, киши.
Туризм соҳасидаги турли ташкилотларга келсак, ишлаб чиқариш ҳажмини аниқлаш учун хусусий кўрсаткичлардан фойдаланиш тавсия этилади (масалан, меҳмонхона секторида бу тақдим этилган хоналар ҳажмининг ходимлар сонига нисбати бўлиши мумкин), бу ҳисоб-китобларнинг аниқлиги ва ишончлилигини сезиларли даражада оширади.
Меҳнат унумдорлигини ўлчашнинг тескари усули туристик маҳсулот ва хизматларнинг меҳнат зичлигини кўрсатади. Бу ерда меҳнат унумдорлиги уларни ишлаб чиқаришга сарфланган вақт билан белгиланади. Туризм маҳсулоти ёки хизматларининг меҳнат интенсивлиги (Т) одам-соат билан ўлчанади. У сарфланган иш вақти фондининг физик кўринишда ишлаб чиқарилган маҳсулот ёки хизматлар сонига нисбати формула бўйича аниқланади:
Т = ПДФ / Қ
Бу ерда ПДФ - иш (сарфланган) вақт фонди,
Қ (Пс) - ишлаб чиқарилган туристик маҳсулот ёки хизматлар сони ёки хизмат кўрсатилаётган туристлар сони.
Меҳнат интенсивлиги ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзаро боғлиқлигидир. Маҳсулот қанча кўп бўлса ва меҳнат интенсивлиги қанчалик паст бўлса, ходимлар шунчалик самарали ишлайди ва туристик ташкилотнинг фаолияти шунчалик самарали бўлади.
12.4. Туристик ташкилотнинг маҳсулдорлигини ошириш усуллари.
Меҳнат унумдорлиги ва меҳнат ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини оширишнинг асосий усулларини номлайлик.
1. Механизациялаш ва автоматлаштириш, меҳнат талаб қиладиган техник хизмат кўрсатиш жараёнларини компютерлаштириш. Туризмни жадаллаштириш, шу жумладан ташкилотларни замонавий ускуналар, янги транспорт воситалари ва бошқалар билан жиҳозлаш, меҳнат самарадорлигини ошириш учун муҳимдир.
Маҳсулот ва хизматлар ишлаб чиқаришни механизациялаш даражасини ошириш ходимлар сонини тежашга олиб келади.
Янги асбоб-ускуналар ва инновацион технологияларни жорий етиш натижасида ишчилар сонини тежаш инновацияларни жорий етишдан олдинги ва кейинги формула бўйича ишларнинг меҳнат зичлигини таққослаш йўли билан аниқланади:
|
