|
Kirisiw. Polatti Marten pechlerinde islep shiǵariw
|
| bet | 1/13 | | Sana | 22.12.2023 | | Hajmi | 2,12 Mb. | | #126534 |
Bog'liq POLAT ISLEP SHIG’ARIWDA KONVERTER, MARTEN HA’M ELEKTRON USILLARDA
POLAT ISLEP SHIǴARIW.
Jobasi:
Kirisiw.
Polatti Marten pechlerinde islep shiǵariw.
Kislorodli –konveterlerde polat islep shiǵariw, dúzilisi hám texnologiyaliq protsessler.
Elektr pechlerde polat islep shiǵariw, dúzilisi, islewi hám texnologiyaliq protsessler.
Polattı quyıw usılları
Juwmaqlaw
Paydalanǵan ádebiyatlar
1
Kirisiw.
Polat házirgi zaman texnikasiniń barliq tarawlerinda hár túrli detallar tayarlaw qollanılatuǵın tiykarǵı material bolip esaplanadı. Polattiń temir menen uglerodtıń birikpesi ekenligi hám oniń quraminda 2,14% ge deyin uglerod bolatuǵin bilemiz. Texnikada qollanilatuǵın polattıń quraminda uglerodtan tisqari kremniy, marganec, fosfor, kúkirt siyaqli elementler de boladi. Polattiń shoyinnan parqi sonda, polattiń quraminda uglerod hám joqarida aytip ótilgen basqa elementler de shoyinniń quramindaǵiǵa qaraǵanda az boladi. Solay eken, shoyinnan polat aliw protssesi quramindaǵi uglerod hám basqa elementler muǵdarin azaytiwdan ibarat. Buǵan erisiw ushin uglerod oksidlenedi. Házirgi waqitta polat aliwdiń úsh usili bar. Oler konverter, marten hám elektr usili bolip tabiladi. Dúnya júzi boyinsha 2012- jili polat islep shiǵariw 1mlrd.548 mln.t ǵa jetti. Bul 2011- jilǵa salistirǵanda 1,2 % kóp. (Word Steel Association (WSA)).
2013-jili dúnya júzi boyinsha polat shiǵariw 1 mlrd.607 mln. Tonna boladi (65 mámleket), bul kórsetkish 2012- jilǵa salistirǵanda 3,5% kóp degen sóz. 2012- jili Aziya mámleketleri 1 mlrd. 12 mln.700 miń tonna polat eritip aldi, bul 2011-jilǵa salistirǵanda 2,6% ke kóp. 2012- jili Lyuksenburgte mámlekettegi hár bir adamǵa bir jilda 4 tonnadan aslam eritilgen polat tuwra keldi, bul kórsetkish boyinsha Túslik Koreya ekinshi Tayvan úshinshi orinda, Ukraina jetinshi orinda (732 kg), Qitay oninshi orinda, Rossiya on ekinshi orinda (493 kg), AQSH jigirma úshinshi orinda turadi eken.
2
Polat islep shiǵariw haqqinda maǵluwmatlar hám metallurgiyaliq protsessler. Eger b.e.sh 2 miń jilliqta temir mistan 15-20 márte qimbat bolǵan bolsa, keyin ala oniń bahasi ásten túse baslaydi.
Texnikaliq polat uzaq waqitlarǵa deyin «крица» gornlarinda («крица» -dáslebinde
3
bul metal balǵalanatuǵin temir (júdá jumsaq polat) bolip kórinedi, qattiraq polat sortlari da
boladi, biraq bunday polat aliw usillari temirshi ustalar tárepinen qatań sir saqlandi) alinǵan bul usilda polat islep shiǵariwdiń bir qansha kemshilikleri bar edi. Máselen, 4-8 saat awir qol miynetinen keyin temir sterjenlerdiń járdeminde gornnan jabisqaq qoyiw massa – kritsa alinatuǵin edi. Gornniń úlkenligine qarap kritsaniń salmaǵi 150 kg deyin jetedi. Bunnan keyin eki jumisshi shókishshleri menen kritsaǵa kóp waqit islew beredi. (oniń tiǵizliǵin arttiriw ushin hám shlakti shiǵariw ushin). Sońinan kritsani bóleklerge bólip, tóstiń ústine qoyip satiw ushin tiyisli formaǵa keltirip baǵdarlaydi.
Haqiyqatinda da XIX ásirde-aq pudling usili ornina konverter usilinan paydalanatuǵın boldi. Eritilgen suyiq shoyindi konverterde polatqa aylantırıw birinshi ret XIX ásirde ámelge asirıldi. Polat islep shigarıwdiń protsessi-Bessemer protsessi (1855-jili anglishan metallurgi Genri Bessemer tapti), Marten protsessi (1864 –jili aprelde frantsuz Per Marten tapti) hám Tomas protsessi (1878 -jili anglishan Sidney Djilkrist Tomas tapti) materiallаr tariyxindaǵi ájayip etapti juwmaqladi. Solay etip polat aliwdiń házirgi basqishli (rudadan shoyin, shoyinnan polat aliw) usili payda boldi.
Polat qara metallurgiyaniń áhmiyetli ónimi bolip esaplanadi. Shoyin menen salistirǵanda joqari mexanikaliq qásiyetke iye polatti basim menen islewge boladi, suyiq halindaǵi polat quyma aliw ushin qáliplerge jaqsi quyiladi.
Polattiń tiykarǵi massasi (90-92 % ti) basim menen islenedi (prokotlaw, presslew, balǵalaw, shtampovkalaw). Polattan poroshokli metallugiya usili menen de buyimler alinadi.
4
Polat metallurgiyasinıń rawajlanıwina rus alimları úlken úles qosti, máselen I.P.Bardin (1883-1960) basshiliǵi astinda polatlardi quyiw boyinsha hámde kislorodli-konverter protsessi boyinsha, A.M.Samarin (1902-1970) polatlar elektrometallurgiyasi, ferrobirikpeler vakum metallurgiyasi boyinsha judá úlken jumisler islendi.
|
| |
