|
Bessemer konverteriń uliwma kórinisi
|
| bet | 8/13 | | Sana | 22.12.2023 | | Hajmi | 2,12 Mb. | | #126534 |
Bog'liq POLAT ISLEP SHIG’ARIWDA KONVERTER, MARTEN HA’M ELEKTRON USILLARDABessemer konverteriń uliwma kórinisi.
tislireyka bolsa elektr dvigateli yaki basqa usil menen h’reketke keltiriledi. Konverterdiń tómengi bóliminde almastirilatuǵin túp (ultani) boladi, bul túp otqa shidamli-yaǵniy furmaler tiǵiz etip ótkizilgen. Konverter ishine hawa áne usi furmaler arqali kiredi.
17
Konverter usilinda shoyinnan polat aliw ushin tisli rеука háreketlendirilip, konverter gorizantal halatqa keltiriledi hám oǵan formaler qáddiniń sál tómenirekke deyin suyiq shoyin quyiladi. Sonnan keyin, konverterge hawa ayday baslanadi hám soniń menen bir waqitta konverter áste aqirin vertikal halatqa keltiriledi. Konverterdi vertikal halatqa keltiriw menen bir waqitta aydalip atirǵan hawa basimi arttirip barıladi. Konverter vertikal halatqa kelgende hawa basimi 2,5 at. ǵa jetedi. Konverterdiń siyimlılıǵi 30-35 t ǵa jetedi. Házirgi waqitta siyimlilıǵi 250t ǵa shekem bolǵan konverterler qurilmaqta.
Konverterge aydalǵan hawa suyiq shoyin arqali ótip atirǵanda oniń kislorodi shoyin quramindaǵi uglerodtiń málim bólimin hám qosimshalerdi oksidleydi, nátiyjede shoyin polatqa aylanadi. Sonnan keyin konverter gorizantal halatqa keltirilip, hawa aydaw toqtatiladi, polattiń ximiyaliq qurami tekserilip kóriledi, hám suyiq polatqa ferrosilitsiy, ferromaraganec hám zárúrbolǵan táǵdirde alyuminiy de qosip, polat oksidlendiriledi, yaǵniy temir (II)- oksid temir qálpine keltiriledi- de, konverterdegi tayar polat kovshalerǵa quyip alinadi.
Konverterdiń ishki diywali 1000-2000 mártege degen polat aliwǵa shidaydi, túbi (utani) bolsa 20-30 márte polat aliwǵa ǵana shidaydi, sonnan keyin tazasi menen almastiriladi.
Konverter protsessiniń eki túri bar, bulerdan biri
bessemer protsessi,
ekinshisi tomas protsessi bolip esaplanadi.
18
Genri Bessemer (1813- 1898).
Bessemer pritsessi. Bul protsessti 1855-jilı anglishan metallurgi Genri Bessemer (1813-1898) tapti. Ol dúnyada birinshi bolip shoyinǵa hawa aydaw joli menen 5 kg shoyindi ılaydan islengen otqa shidamli tigelde polatqa aylandira alǵan. 1855-jilı 17-oktyabrde G.Bessemer óziniń oylap tapqan jańalıǵina Angliya húkimetinen patent aladi. A1 Berlindegi Pussiya patent vedomstvosi. G.Bessemerge patent beriwden bas tartadi. Buniń sebebin oler tómendegishe motiv penen túsindiredi: «Suyiq temir arqali hawa aydawdi hesh kimge qadaǵan etip bolmaydi». Mine texnikalıq progresstiń mánisin túsinbewshilikke misal.
Bessemer protsessi ishki diywali kislotalıq otqa shidamli material- dinas gerbishinen órilgen Konverterlerde bessemer konverteri dep bessemer konverterinde polat aliw usili (bessemer konverteri) polat islep shiǵariw ushin shoyinnıń sostavında kremniy 0,9-1,6 % kúkirt 0,06 %, fosfor 0,07 % ten aspawi kеrеk.
Bessemer protsessiniń mánisi tómendegilerden ibarat. Konverterge quyilǵan suyiq shoyin arqali hawa aydaladi. Hawannıń sostavindaǵi kislorod shoyindaǵi uglerodtiń málim bir bólimin hám basqada qosimsha elementlerdi oksidleydi (jandirip jiberedi). Oksidlew reaktsiyaleri sonday jedellik penen júredi, bunda kóр muǵdarda issilıq payda boladi, usiniń nátiyjesinde konverterdegi suyiq shoyin suwimay, bálki onıń temperaturasi polattiń eriw
19
tempereturasinan da joqarıraq dárejege deyin kóteriledi.
Sidni Djilkrist Tomas (1850- 1885).
Tomas protsessi. Bessemer protsessi qánshelli jaqsi bolmasin, báribir bul usil turmisqa en jayip ketpedi. Buǵan misal retinde minanı aytip ótsek boladi, bessemer protsessi Anglyada oylap tabilǵanina qaramastan, eń dáslep Shvetsiyada, Keyninen Avstriyada sonnan ǵana Angliyada qollanıla basladi. Buniń bas sebebi bessemer Konverteriniń ishki diywali Kislotaliq otqa shidamli gerbishten órilgen bolip, fosfor hám kúkirti кóр shoyinnan sapali polat aliwǵa múmkinshilik bermeytuǵini málim edi, yaǵnıy eger shoyın qurammda fosfor кóр bolsa, onday shoyinda polatqa aylandira almadi (alinǵan polat issi hám suwiq halında da mort bolip qalatuǵin edi).
Bul mashqalani, yaǵnıy ко’р (105-205%) fosforli shoyinlerdi polatqa aylandirıw usilin 1878-jili anglishan metallurgi Sidney Djilkrist Tomas tapti, yaǵniy ol Bessemer siyaqli konverter isleydi, biraq Tomas konverterdiń ishki diywalın kislotaliq otqa shidamli materialdan emes, bálki tiykarlıq (siltilik) materialdan-dolomit gerbishinen óriwdi hám flyusten (hák tasinan) paydalanıwdi usinis etedi Demek, tomas konverteri bessemer konverterinen ishki diywalıniń tiykar xarakterindegi gerbishten órilgen hám plyus isletiliwi
20
menen parq etedi. Bunnan tisqan, Tomas Konverteri tap sonday muǵdardaǵi shoyinǵa
mólsherlengen bessemer konverterinen úlkenirek boladi, sebebi tomas protsessinde joqanda aytip ótkenimizdey, flyuste isletiledi, flyustiń muǵdarı bolsa konverterǵa quyilatuǵin shoyın muǵdarinıń 12-20% tin quraydi.
Tomas protsessinde fosfor júdá úlken rol oynaydi, sebebi ol janǵanda (oksidlengende) кóр muǵdarda issiliq payda etedi nátiyjede konverterdegi temperatura kóteriledi. Demek, tomas protsessinde fosfor tiykarǵi janılǵi bolip esaplanadi, bessemer protsessinde tiykarǵi janılǵi kremniy edi.
|
| |
