|
Elektr pechlerde polat islep shiǵariw, dúzilisi, islewi hám texnologiyaliq protsessler
|
| bet | 9/13 | | Sana | 22.12.2023 | | Hajmi | 2,12 Mb. | | #126534 |
Bog'liq POLAT ISLEP SHIG’ARIWDA KONVERTER, MARTEN HA’M ELEKTRON USILLARDAElektr pechlerde polat islep shiǵariw, dúzilisi, islewi hám texnologiyaliq protsessler.
Elektr peshlerde polat aliw. Marten peshlerinde alinǵan polatler janilǵi quramindagi elementler menen toyinip qoladi. Usinińushin bul joqari sipatli polat alib bólmaydi. Hazirgi waqitda elektr peshlerinda legerlengen polatlardi eritip aliw sanaatimiz ushin áhmiyetli.
Elektr peshlerinde oksidlewshi jalin bolmawi hám hawanińkemligi peshtińishinde sipatli polat aliw ushin jaqsi atmosfera boliwin táminleydi. Bunnan tisqari peshde juda joqari temperaturani payda boliwi polattińquramindagi altingkúkirtti toliq joǵaltiwǵa imkan beredi.
Marten peshlerinen alinǵan polattiń pesh gazleri menen toyinǵanliǵi, bul peshlerde legirlengen polatlar aliwdiń sheklengenligi hám joqari sapali polatlarǵa bolǵan talaptiń kem –kemnen artip bariwi, metallurgiyaniń aldina polat aliwdiń jańa usillarin jaratiw waziypasin qoydi.
Elektr peshlerde polat aliw, marten usilindaǵiǵa qaraǵanda jánede jetlisken usillardan biri bolip esaplanadi. Bul usilda peshtegi gazli ortaliq polat eritiw protsessine hám pollattiń sapasina tásir etpeydi. Elektr dugasiniń joqari temperaturasi kóp legirlengen polatlar alliwǵa imkaniyat beredi.
21
Metallerdi elektr dugasi járdeminde eritiw akademik V.V. Petrov tárepinen 1802-jilda ámelge asirilǵan bolsada, elektr peshlerinen kárxana masshtabinda polat ushin paydalaniw XIX ásirdiń aqirinda, qúdiretli dinamomashinaler jaratilǵannan soń ǵana baslandi.
Polat aliwdiń elektr usilinda issiliq deregi esabinda elektr energiyasinan paydalaniladi, elektr energiyasi elektr peshlerinde issiliqqa aylandiriladi. Solay eken bul usilda polat, elektr peshlerde islep shiǵariladi. Elektr peshler iqsham hám arzan, dúzilisi jaǵinan ápiwayi hám basqariliwi ańsat boladi.
Polat aliwdiń elektr usili kislorodli-konverter hám marten usillarina qaraǵanda bir qansha jetlisken usil. Alinatuǵin jaramli metallardiń metalldiń shiǵiwi elektr peshlerde 92-93% ti quraydi, kislorodli-konverterlerde hám marten peshlerinde bul kórsetkish 90% ti quraydi. Biraq elektr usilinda alinǵan polat konverter hám marten polatina qaraǵanda qimbat turadi. sonliqtanda elektr usilinda polat islep shiǵariw, uliwma polat islep shiǵariwdiń 10% tin quraydi.
Elektr peshlerde polat islep shiǵariwdiń konverterlerde hám marten peshlerde polat islep shiǵariwǵa qaraǵanda bir qatar abzalliqlari bar. Máselen, elektr peshlerde júdá joqari temperatura payda etiw múmkin, joqari temperatura bolsa shixtaǵa kóp muǵdarda flyus qosiw, kúshli tiykarliq shlaklardan paydalaniw hám metalldan kúkirt penen fosfordiń múmkin bolǵaninsha kóp muǵdarin shiǵarip jiberiw sonday-aq qiyin eriytuǵin elementler –volfram, vanadiy, molibden hám basqalar menen legirlengen polatlar aliw múmkinshiligin beredi. Bunnan tisqari, elektr peshlerde polat aliw ushin hawa aydawǵa zárúrlik bolmaydi, soniń ushinda suyiq metallda temir (II)-oksid muǵdari az boladi, nátiyjede jeterli dárejede qálpine keltirilgen hám tiǵiz polat alinadi. Elektr usilinda polat, aliw protsessin basqariw múmkinshiligi joqari bolǵanliqtan, aliniwi kerek bolǵan polat quramin dál aliwǵa múmkinshilik boladi. Házirgi waqitta bul usil joqari sapali uglerodli hám legirlengen polatlardi, sonday- aq ferrobirikpelerdi aliwda keń qollaniladi. Elektr usilinda alinǵan polattiń quraminda kúkirt hám fosfordiń muǵdari hám metal emes aralaspalar júdá az boladi. Al sapasi byinsha kislorodli-konerter hám marten usilinda alinǵan polatlardan joqari boladi.
Elektr peshlerde polat aliw ushin shiyki zat sipatinda temir-tirsek (polat siniqlari),
22
temir rudasinan paydalaniladi, qayta isleniwshi shoyin kemenen –kem hallarda kóp uglerodli polat aliwda ǵana qollaniladi; kóp uglerodli polat aliwda qayta isleniwshi shoyin ornina, kóbinese kómir, elektrod siniqlarinan yamasa kem kúkirtli koksten paydalaniladi.
Elektr peshleri de marten peshleri siyaqli kislotaliq hám tiykarliq boladi. Kislotaliq peshlerde polat islep shiǵariwda flyus sipatinda kvarts qumi, tiykarliq peshlerde bolsa hák tasi qollaniladi. Payda bolatuǵin kislotaliq shlaklardi eritiw ushin hák hám shamot siniqlarinan, tiykarliq shlaklardi eritiw ushin bolsa boksit hám shamt siniqlarinan paydalaniladi. Elektr peshlerine salinatuǵin shixta materiallar izǵar bolmasliǵi kerek, kerisinshe jaǵdayda joqari temperaturada H2O bólinip, vodorod polatqa ótedi, nátiyjede polattiń mexanikaliq qásiyetleri tómenleydi, yaǵniy polat mortlasadi.
Házirgi waqitta metallurgiya kárxanalarinda polat aliwda qollanilip atirǵan elektr peshlerin eki tiykarǵi gruppaǵa bóliw múmkin:
1.Elektr duga peshleri.
2.Induktsion elektr peshleri.
|
| |
