334
24.2-rasm. Konferensiyaga obuna bo’lishda foydalanuvchini ro’yxatga olish
uchun oynaю
24.3-rasm. Ro’yxatga olinganlikni tasdiqlash
24.3. Usenet xizmatining ishlashini tashkil etish
Usenetga fayllarni yuklash va e’lon qilish quyidagi tarzda bajariladi:
Foydalanuvchi unga yaqin bo’lgan Usenet serverlaridan birida obuna bo’lishni
amalga oshiradi. Odatda bu tashkilot yoki o’quv muassasasining
barcha axborot
resurslari joylashgan kompyuter hisoblanadi.
Foydalanuvchilardan yangi xabarlarni kelishini ortishi bilan serverlar bu
yangi ma’lumotlar bilan o’zaro almashinadi. Foydalanuvchi istalgan serverda
istalgan yangiliklar guruhiga obuna bo’lishi mumkin. Har
bir server obuna amalga
oshiriladigan obunachilar ro’yxati va telekonferensiyalar ro’yxatini yuritadi.
Maqola tushganida server unga ma’lum bo’lgan serverlarni yangi ma’lumotlar
paydo bo’lganligi haqida xabardor qiladi va so’rov bo’lganida ularni uzatadi.
Usenet serverlari ularning foydalanuvchilari bir-birlari bilan muloqot qila
olishi uchun bir-birlarida saqlanadigan ma’lumotlardan nusxa oladi (qisman yoki
to’liq). Lekin ular asinxron ishlaydi. Ulardan har biri kuniga boshqa serverlardan
yuklanadigan ma’lumotlar hajmiga yoki kamida ularning
saqlanishi muddatiga
(
retention rate) o’z cheklanishlariga ega. Binobarin, serverning ma’muriyatining o’zi
qaysi guruhlarni sinxronlashtirish kerak, ma’lumotlar u yoki bu guruhda qanday
335
hajmda va qancha saqlanishini aniqlaydi. Har bir xizmat o’z imkoniyatlariga ko’ra
o’z foydalanuvchilariga maksimum xizmatlarni taqdim etishga intiladi. Ko’plab pulli
serverlar
deyarli istalagan kontentni, hatto qaroqchilik kontentlarini loginni
kiritilishini
rad
etish
bilan
(o’z
foydalanuvchilarining
harakatlarini
protokollashtirish) ma’qullaydi va fayllarni e’lon qilinishiga cheklashlarga ega.
Serverlarning o’zaro ta’sirlashishi NNTP protokoli orqali amalga
oshiriladi. NNTP protokoli UUCP protokolining o’rniga kelgan va uning maqsadi
Usenet serverlari orasida ma’lumotlar almashinuvini tartibga solishdan iborat.
UUCP protokoli bo’yicha yangiliklarni uzatishda
barcha yangi xabarlar
bitta serverdan boshqasiga uzatilgan, keyin bu serverdan keyigisiga uzatilgan va
h.k. Natijada tarmoqda serverlarda qanchalik bo’lgan bo’lsa,
shunchalik bir xil
yangiliklar ma’lumotlar ombori vujudga kelgan. Bunda serverga bu serverda hech
kimga kerak bo’lmaydigan yoki mavjud bo’lgan ma’lumotlar tushgan.
Tushunarliki, tarmoq bu holda samarasiz yuklangan.
NNTP protokolidan foydalanish bilan vaziyat sezilarli o’zgardi. Interaktiv
protokol ishlatilganida dastur-serverlar xabarlarning mavjudligi haqidagi
ma’lumotlar bilan almashishi va so’rovlari bo’lgan ma’lumotlarni
buyurtma
qilishi
mumkin.
Markaziy
server
lokal
tarmoqlarda
yangiliklarni
markazlashtirilgan saqlanishini ta’minlaydi. Foydalanuvchilar yangiliklarni
ko’rish uchun dastur-mijozlarni ishlatadi. Bu serverning o’zida yangiliklar
guruhlariga foydalanuvchilarning obunalari ro’yxati ham saqlanadi.
Oraliq yoki
«slave» (bo’ysunuvchi) server odatda ko’p foydalanuvchilar soni bo’lgan
mashinalarga o’rnatiladi va faqat oxirga kelgan ma’lumotlarni saqlaydi. Barcha
qolgan ma’lumotlar uchun u tarmoqning markaziy serveriga murojaat qiladi.
