90
harakat
qiluvchi modul; bir server birdan bir nechta klient so‘rovlariga
xizmat qilishi mumkin (navbatma-navbat yoki bir vaqtning o‘zida).
Klient-server juftligi tarmoq orqali kompyuter resurslari aniq ko‘rinishiga
chiqishni amalga oshiruvchi
tarmoq xizmatini tashkil qiladi. Har
bir xizmat
ma’lum turdagi tarmoq resurslariga bog‘liq. Masalan, printerga alohida kirishni
amalga oshiruvchi klient va server modullari nashrdan chiqarish xizmatini
tashkil qiladi. Fayl xizmati boshqa kompyuterlar diskida
saqlanuvchi fayllarga
kirish imkonini beradi. Fayl xizmatining server komponentini
fayl-server deb
yuritishadi. Internetda axborotni izlash va ko‘rish uchun veb-server va klient
dasturlaridan iborat veb-brauzer (web browser) deb nomlanuvchi. veb-xizmatdan
foydalaniladi.
Ushbu vaziyatda ajratuvchi resurs bo‘lib veb-sayt xizmat qiladi– veb-
serverning tashqi to‘plovchisida saqlanuvchi va ma’no jihatidan o‘zaro bog‘liq
axborotlarni o‘z ichiga oluvchi fayllar yig‘indisi.
8.2-rasmda Internet tarmog‘idagi veb-xizmat
misolida klient-server
arxitekturasi keltirilgan.
91
8.2-rasm. Internet tarmog‘idagi veb-xizmat misolida klient-server
arxitekturasi.
8.4.Tarmoq dasturiy ta’minoti
Kompyuter bilan periferiya qurilmasining aloqasini ko‘rib chiqayotib,
biz muhim «tarmoq» tushunchalariga duch kelamiz.
Interfeys va protokol,
drayver va interfeys kartasi, shuningdek kompyuter tarmoqlari uchun xarakterli
muammolar bilan interfeyslarning muvofiqligi,
asinxron jarayonlarnig
sinxronizatsiyasi, ma’lumotlarni uzatish ta’minotining haqqoniyligi.
Bu funksiyalarni
tarmoqni dasturiy ta’minoti bajaradi,
u tarmoq
xizmatlari, tarmoq operatsion tizimi va tarmoq ilovalaridan iborat.
92
Uzoqlashgan printerdan foydalanish ehtiyoji turli ilovalardan
foydalanuvchilarda paydo bo‘lishi mumkin: tekst redaktorida, grafik redaktorda,
ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimida (MBBT). Ma’lumki, barcha tashkil
qilish bo‘yicha funksiyalar uchun umumiy bo‘lgan
ilovalarning har birini
qaytarish ortiqcha hisoblanadi. Eng samarali yondoshish bu funksiyalar
ilovalardan o‘chirilib, juft maxsus dasturiy modullar ko‘rinishida –
nashrdan
chiqarish mijozi va serveridir. Klient-server juftligi kompyuterda bajariluvchi
istalgan ilovadan foydalanish mumkin.
