|
Favqulodda vaziyatlar holatida xatti-harakatlarini rejalashtirish.
Favqulodda vaziyatlar holatida xatti-harakatlarning rejasini tarkibiga kutubxona
direksiyasi va asosiy xizmatlar vakillari, fond boshliqlari kiradigan maxsus tuzilgan ishchi
guruh tuzadi. Rejani kutubxona direktori tasdiqlaydi. Reja muntazam ravishda kuzatib
14
turiladi. Rejani tuzishda kutubxona joylashgan rayon xususiyatlari, kutubxona binosining
holati va konstruksiyasining xususiyatlari bilan bog’liq bo’lgan favqulodda vaziyatlarning
mumkun bo’lgan sabablari inobatga olinadi. Rejani tuzishda kutubxonaning favqulodda
vaziyatlarini mustaqil uddalay olish va chetdan yordam olish imkoniyatlari belgilanadi.
Rejada quyidagi xatti-harakatlar nazarda tutiladi: favqulodda vaziyatlar va ularning
oqibatlarini tugatish davrida profilaktik, tayyorgarlik (real falokat xavfi bo’lganda). Reja
aniq hatti-harakatlarning ijrochilari va mas’ul shaxslarning ro’yxati, ularning manzili va
telefon raqamlarini o’z ichiga oladi. Rejaning ilovasida ishlarni tashkil etish bo’yicha
yo’riqnoma; kutubxona binosining birinchi navbatda qutqariladigan hujjatlarning
joylashgan o’rni ko’rsatilgan qavatlar rejasi; fondni qutqarishda zarur bo’ladigan
material va uskunalar ro’yxati; falokat yuzaga kelganda chetdan jalb etiladigan tashkilot
va shaxslar ro’yxati, ularning manzili va telefon raqamlari bo’lishi zarur.
Hujjatlarni saqlash tartibini nazorat qilish va ta’minlash vositalari
Nomi
Vazifasi, xususiyatlari
Tayyorlovchi mamlakat
1 APT 06912¹ turidagi
termometr- gigrometr
Xonadagi haroratni va
havoning
namligini
hamda
maksimal
va
minimal
qiymatlarining
xotirasi bilan xonaning
tashqarisidagi
havo
haroratini o’lchash
Shveytsiya
2 ИВА-6A² turidagi
termo-gigrometr
Havoning
harorati
va
namligini o’lchash uchun
chiqariladigan
datchikli
avtonom ko’chma asbob
Rossiya
15
3 ИВА-6Б²
64 tagacha asbobni ulash
bilan
IBMPC
bilan
moslashadigan havoning
harorati
va
namligini
o’lchash uchun shchit
ko’rinishida
bajarilgan
asbob
Rossiya
4
Universal
termogigrograf (dumaloq
barabanli)
Bir, yetti va o’ttiz kecha
kunduz ichida o’lchash
rejimiga ega havoning
harorati
va
namligi
monitoringi
Germaniya
5
TESTO-601
termogigrometri
Yassi yuzalar harorati va
namligini o’lchash uchun
qilichsimon
datchikli,
maksimal
va
minimal
qiymatlarining
xotirasi
funksiyasi
hamda
qiymatlarini
saqlash
loggeriga ega havoning
harorati
va
namligini
o’lchash
uchun
mo’ljallangan
tez
ishlaydigan
yuqori
aniqlikdagi asbob
Germaniya
6
TKA
01/3³
optic
nurlanish o’lchagichi
Umumiy yorug’lik foni,
ultrabinafsha
nurlanish
intensivligi
va
turli
Rossiya
16
yorug’lik
manbalaridan
uning umumiy yoruglik
fonidagi ulushi
7
Standart(suyuqliklar
uchun) va yassi (qog’ozlar
uchun) elektrodlar bilan
portative pH-metr
Qog’oz
va
boshqa
materiallarning
kislotalanishini o’lchash
Germaniya
8 AH 112-D4) turidagi
havoning namlagichi
350m³ gacha bo’lgan
xonalardagi namlanish va
bir
vaqtning
o’zida
tozalash
Germaniya
9 Havoning quritgichi
7228 D3; 7296 D3; 7340
M3;
Quyidagi
hajmli
xonalardagi
havoni
quritish
100 m³; 200 m³; 600 m³;
Germaniya
10 Havoni konditsiyalash
uchun markazlashtirilgan
tizim
Xonada havoning doimiy
harorati
va
namligini
ta’minlash
11
Havoning
rostlanadigan
Xonaga
harorat
va
namlikning
berilgan
17
parametrlari bilan oqimli-
tortuvchi
shamollatish
tizimi
qiymatlari
bilan
tozalangan
havoning
berilishi
12 Changyutgich:
“Rainbow”turidagi
suv
filtrli
Havo
va
yuzalarni
changdan tozalash
Angliya, Germaniya
Mato filtrli
Yuzalarni
changdan
tozalash
Rossiya
1)
PYCTEPM” MCHJ savdo vakolatxonasi orqali yetkazib berish
2)
“CEHTEM” MCHJ orqali xarid qilish
3)
“TKA” ИИК
4)
Havoni namlagich va qurutgich komplektda ishlatiladi.
Hujjatlarni dezinfeksiya qilish
Qog’ozdagi hujjatlarni dezinfeksiya qilish quyidagicha amalgam oshiriladi:
-foydalanishga ruxsat etilgan biotsidlar bilan germetizatsiya qilingan
kamerada fumigatsiya yordamida;
-yuqori chastotali toklar bilan elektromagnit maydonga ishlov berish;
-GT metatinning, PSПC -82 asimasaydning, poligeksametilenguanidin
hosilalarining suvdagi eritmalari bilan qo’lda ishlov berish.
18
Teridagi hujjatlarni dezinfeksiya qilish GT metatinning suvdagi eritmasi yoki
timolning spirtli eritmasi bilan; pergamentdagi hujjatlarni dezinfeksiya qilish –timolning
spirtli eritmasi bilan qo’lda amalgam oshiriladi.
Xonalar va kutubxona jihozlarini dezinfeksiya qilish poligeksametilenguanidin yoki
katamin hosilalarining suvdagi eritmalari bilan bajariladi.
Hujjatlarni dezinfeksiya qilish quyidagicha amalga oshiriladi:
-mexanik usul bilan tozalash vositasida ;
-germetizatsiya qilingan kamerada paradixlorbenzol bilan fumigatsiya
kimyoviy usul yordamida .
Xonalarni dezinfeksiya qilish quyidagicha amalgam oshiriladi:
-changyutgich bilan tozalash vositasida, yolg’on va tuzoqlardan foydalanish
usuli orqali;
-turar joy xonalarida foydalanish uchun ruxsat etilgan sintetik piretroidlar
klassidagi insektisidlar yoki boshqa preparatlar bilan ishlov berish vositasida kimyoviy
usul orqali.
Izoh-Hujjatlar insektisidlar bilan bevosita aloqada bo’lmasligi kerak.
Xavfsizlik texnikasi
Individual himoya va xavfsizlik vositalari ГОСТ 12.1.008, ГОСТ12.4.028,
ГОСТ12.4.041 bo'y’cha.
Hujjatlarni dezinfeksiya va dezinsektsiya qilish bo’yicha ishlar tartibi
tayyorlovchi-korxonaning tasdiqlangan yo’riqnomalariga muvofiq.
Fondlarning umrini uzaytirish qator omillar bilan belgilanadi.Ulardan muhimlari –
tabiiy va kutubxona fondi turadigan tashqi muhit vujudga keltiradigan sun’iy
19
omillardir. Tashqi muhitning asosiy ko‘rsatkichi bu havo va uning fizik xossalari
(namlik, harorat) qismlarning doimiy ximiyaviy tarkibi va tashqi gaz, mexanikaviy
aralashmalar (chang, tutun,qurum), mavjud bakteriyalar bilan ifloslanishdir.
Bu xususiyatlarning fondlar saqlanishiga doir qulay ko‘rsatkichlari
quyidagilardir: 16, 18-daraja eng yaxshi harorat sanaladi. Uning keskin o‘zgarishi
axbnorot tashuvchilar fizikaviy- ximiyaviy xossalariga noqulay ta’sir ko‘rsatadi.
Haddan tashqari yuqori harorat ta’sirida ularning shakli buziladi, nozikligi,
egiluvchanligi yo‘qoladi. Havo haroratining pasayishi, uning namligi ta’sirida fond
moddiy asoslarida ham, jihozlarning yog‘och qismida ham mog‘or zamburug‘i tez
ko‘payadi. Barcha turdagi nashrlar uchun 50-60: 5% namlik eng qulaydir. Ikki
baravardan ko‘proq past namligini talab qiladigan mikrofilmlar bundan mustasno.
Havoning namligi gidrometr yoki elektr nam o‘lchagich bilan o‘lchanadi.
Kutubxonada nisbiy namlikni o‘lchash uchun ko‘pincha avgust psixometridan
foydalaniladi. Namlik Asman aspiratsion asbobi bilan ham o‘lchanishi mumkin.
Namlikni oshirish uchun turli xil havo namlagichlardan, shuningdek, fondxona
ichidagi gullardan foydalaniladi. O‘simliklar faqat havo namligini oshirmay, balki shu
bilan birga uni changdan tozalaydi, kislorodni ko‘paytiradi.
Havoning harakat darajasi fonddagi turli havo muhitining muhim omili
hisoblanadi. Bino tashqi muhit o‘rtasida havo mutassil aylanib turishi kerak. Havo
butun fondxona bo‘ylab bir tekisda aylanib turmog‘i lozim. Uning harakat tezligi –
0.3 m/sek.dir. Bu tezlikni inson sezmaydi. Uning harakati 0.5m/sek bo‘lsagina
elvizak hosil bo‘ladi. Havo harakati tezligi shamollatgichlar, havo yo‘llarining ochiq
kesmalarida hamda fondxonalarning nur o‘tkazgich teshiklarida o‘lchanadi. Havo
harakati tezligi EA-2M termometri bilan o‘lchanadi. Havo harakatining zarur tizimi
binoni konditsionlashtirish va shamollatish orqali ta’minlanadi.
Fondxonaning havosi fond uchun zararli bo‘lgan ximiyaviy va mexanik
moddalar bilan ifloslanishi mumkin. Havoda ko‘pincha gazlar – sulfidlar ,
serovodorod, uglerod oksidi, azot va xlor oksidi, xlorid va nitrat kislotalarining
20
bug‘lari, shuningdek, smolali moddalar uchraydi. Binoning gazlanish darajasi unga
kelayotgan havoni filtrlash orqali, ayniqsa shamollatish orqali kam aytiriladi. Butun
fondni obdon changdan tozalash changitgichlar yordamida yiliga 2-3 marta qo‘l
kuchi bilan amalga oshiriladi. Bundan tashqari kutubxona har oyda changdan
tozalanadi. Fondning buzilish darajasi unga tushadigan nur oqimining kuchi va
davomiyligiga ham bevosita bog‘liq. Shuning uchun bino fondda odamlar bo‘lgan
paytdagina yoritilishi kerak. Fondxonada yoritishning ikki turi mavjud: tabiiy va
sun’iy. Tabiiysi – quyosh nuri yoki kunduz yorug‘ligi. Fond iloji boricha quyosh nuri
tushishidan himoyalanishi lozim. Quyosh nuri radiatsiyasi axborot tashuvchilarning
moddiy asoslarida qaytarib bo‘lmaydigan optik, mexanik, ximiyaviy o‘zgarishlarni
keltirib chiqaradi.
| 