Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

4
SHaxobiddin
juda oz mamlakatlar shamol gereratorlariga ega. Shu bilan birga quyosh nuri
quvvatining 2·10
17
Vt i yergacha yetib keladi. Bu, yer sharida insoniyat tomonidan
foydalanilayotgan barcha energiyadan 30 ming marta ortiq (1.3-rasm).
1.3-rasm.
Nasos stansiyasi binosining tomida joylashtirilgan quyosh
fotoelektrik panellari
Quyosh energiyasidan foydalanishning asosan ikki varianti bo‘yicha farqlanadi:
fizik va biologik.
Fizik variantda quyosh energiyasi maxsus oynalar orqali fokuslanib,
kollektorlarga yo‘naltiriladi yoki yarim o‘tkazgichli quyosh elementlari yordamida
akkumulyasiyalanadi.
Biologik variantda esa o‘simlik to‘qimalarida yig‘ilgan quyosh energiyasidan
fotosintez jarayonida organik moddalar (odatda yog‘och) hosil qilinadi. Ushbu
variant katta miqdordagi o‘rmonlar zaxiralariga ega bo‘lgan mamlakatlar uchun
qulaydir.
Masalan, Avstraliyada yaqin yillarda yog‘ochni chala yoqib pista ko‘mir hosil
qilib sotish yoki to‘la yoqish orqali issiqlik energiyasini hosil qilish bo‘yicha umumiy
daromadning 305 foizini qoplashni rejalashtirilgan. Bunday maqsadlar uchun Buyuk

5
SHaxobiddin
Britaniya qishloq xo‘jalik ekinlariga yaroqsiz bo‘lgan 1 mln. gektar er maydonida
o‘rmonzor barpo etmoqda.
Qisqa muddatda maqsadga erishish uchun tez o‘sish xususiyatiga ega bo‘lgan
terakning maxsus navlari ekilmoqda. Ushbu teraklar 3 yilda 4 metr balandlikgacha
o‘sadi va poyasi 6 sm gacha yo‘g‘onlashadi.
Oxirgi yillarda qayta tiklanuvchan va noananaviy energiya manbalaridan
foydalanish muammosi dolzarb bo‘lib qolmoqda. Ushbu texnologiyalar katta
miqdordagi mablag‘ni talab etsada katta foyda keltiradi.
1983-yil fevral oyida dunyoda birinchi bo‘lib amerikaning «Arka Solar» firmasi
quvvati 1 MVt li kuyosh elektrostansiyasidan foydlanishni boshladi. Masalan,
10 mingta maishiy iste’molchilarni elektr energiyasi bilan ta’minlash imkoniyatiga
ega bo‘lgan (quvvati 10 MVt ga yaqin bo‘lgan) quyosh elektr stansiyasini barpo etilsa,
unga o‘rtacha 190 mlrd. dollar mablag‘ sarflandi. Bu qattiq yoqilg‘ida ishlovchi
issiqlik elektrostansiyasini barpo etishdan to‘rt marta qimmat hamda atom yoki
gidroelektrostansiyasiga nisbattan uch marta katta.
Ammo shunga qaramasdan quyosh energiyasini o‘rganish bo‘yicha
tadqiqotlar olib borayotgan mutaxassislarning fikriga ko‘ra, quyosh energiyasidan
foydalanish texnologiyalarining rivojlanib borishi bilan narxlar ham pasayib boradi.
Energetikaning kelajagi quyosh va shamol energiyasiga asoslanishi ehtimoli
juda yuqori.
1995-yilda Hindiston shamol energiyasini ishlab chiqarish bo‘yicha dasturni
amalga oshirishni boshladi.
Hozirda Amerika qo‘shma shtatlarda shamol stansiyalarining umumiy quvvati
1654 MVt ni, Evropa Ittifoqida - 2534 MVt ni tashkil etadi, shundan 1000 MVt
miqdoridagi elektr energiyasi Germaniyada ishlab chiqarilmoqda.
Ayni paytda shamol energetikasi Germaniya, Angliya, Gollandiya, Daniya,

6
SHaxobiddin
AQSHda eng ko‘p rivojlangan (faqat Kaliforniya shtatining o‘zida 15 ming shamol
tegirmoni mavjud).
Ta’kidlash joizki, shamolning doimiy yangilanib turishi undan doimiy energiya
olish imkonini beradi. Shamol stansiyalari atrof-muhitni ifloslantirmaydi. Shamol
energetikasi yordamida dunyoning har qanday chekka va ovloq joylarini ham elektr
energiyasi bilan ta’minlash mumkin.
Misol uchun, Guadalupedagi Desirat orolining 1600 kishidan iborat bo‘lgan
aholisi 20 ta shamol generatori tomonidan ishlab chiqariladigan elektr
energiyasidan foydalanadi.

Download 0,96 Mb.