S.4- rasm. IP adres strukturasi
60
Adres tarmoqda ikkita mantiqiy qismdan tarmoq nomeri va element nomeridan iborat. Qaysi qismi tarmoq nomeriga va qaysi qismi element nomeriga mos kelishini adresning birinchi bitidagi qiymat orqali aniqlanadi:
Agarda adres 0 dan boshlansa tarmoq A sinfga tegishli va tarmoq nomeri bir bayt qolganlarini 3 bayt qilib tarmoqqa mos- lashtiriladi. A sinf 1 dan 126 gacha nomerga ega bo‘ladi. A sinf tarmog‘ida elementlar 216 dan yuqori va 224 dan oshib ket- masligi kerak.
Agarda adresning birinchi ikkita biti 10 ga teng bo‘lsa B sinfiga tegishli bo‘ladi. Bu tarmoq o‘rtacha tarmoq hisoblanadi va elementlar soni 28—216 tagacha bo‘ladi.
Agarda adres 110 ketma-ketligidan boshlansa, u holda bu tarmoq C sinfga kiradi. Bu sinfning elementlar soni 28 dan katta emas.
Agarda adres 1110 ketma-ketligidan boshlansa, u holda D sinfga kiradi va guruhli adres — multicostni bildiradi. Agar paketda belgilangan adres sifatida D sinf adresi ko‘rsatilsa, u holda bu paketni barcha elementlar olishlari shart.
Agar adres 11110 ketma-ketligidan boshlansa, u holda adres E sinfga kiradi. U kelganda qo‘llanilishi uchun zaxiraga olib qo‘yilgan.
Jadvalda tarmoqning har bir sinfiga mos keluvchi tarmoq nomerining o‘lchami keltirilgan.
Sinf
|
Eng kichik adres
|
Eng yuqori adres
|
A
|
0.1.0.0
|
126.0.0.0
|
B
|
128.0.0.0
|
191.255.0.0
|
C
|
192.0.1.0.
|
223.255.255.0
|
D
|
224.0.0.0
|
239.255.255.255
|
E
|
240.0.0.0
|
247.255.255.255
|
61
MÀXSUS ÀDRÅSLÀR HÀQIDÀ KÅLISHUV: BROADCOST, MULTICOST, LOOPBACK
IP protokolida IP adreslarini moslashtirish haqidagi bir nechta kelishuvlar mavjud:
agar IP adres faqat ikkilik nollaridan tashkil topgan bo‘lsa, ya'ni
0000 0000,
u holda bu paketni qayta ishlagan element adresini bildiradi;
agarda tarmoq nomeri maydonida 0 tursa, ya'ni
u holda element pastga jo‘natilgan tarmoqqa tegishli bo‘ladi;
agarda IP adresning barcha ikkilik razryadlari 1 ga teng bo‘lsa, ya'ni
1111. 11,
u holda bunday adres bilan belgilangan paket ushbu tarmoqda joylashgan barcha elementlarga jo‘natilishi kerak. Bunday jo‘natma chegaralangan barcha uchun ma'lum xabar (limited broadcost) deb ataladi;
agarda boshlangan adres maydonida to‘liq nollar tursa,
u holda bunday adresga ega bo‘lgan paketning berilgan nomeri barcha tarmoq elementlariga jo‘natiladi. Bunday jo‘natma barcha uchun ma'lum bo‘lgan xabar (broadcost) deb ataladi;
127.0.0.1 adresi tarmoqdagi elementlarga paketni real jo‘natmalarsiz dasturiy ta'minotning ishini testdan o‘tkazishda javob aloqasini tashkil qilish uchun zaxiraga olingan.
Bu adres loopback nomiga ega.
Guruhli IP adres formasi multicost paketining bir vaqtning o‘zida bir nechta, ya'ni adres maydonda ko‘rsatilgan nomerga ega bo‘lgan elementlarga jo‘natishni bildiradi. Elementlar o‘z- o‘zini identifikatsiya qiladi, ya'ni qaysi guruhga tegishli ekanli-
62
gini aniqlaydi. Bir element bir nechta guruhga kirishi mumkin. Bunday xabar keng tarqatuvchidan (barchaga ma'lum) farqli ravishda multi tarqatuvchi (multi ma'lum) deb ataladi. Guruhli adres tarmoq va element nomeriga ajratilmaydi va marshru- tizator orqali qayta ishlanadi.
IP protokolida barcha uchun ma'lum tushunchasi yo‘q, ya'ni u lokal tarmoqning kanal sathidagi protokolidan foy- dalanadi. Bunda ma'lumot barcha elementlarga yetkazilishi kerak bo‘ladi. Chegaralangan barcha uchun ma'lum IP adres va Internet tarmoqda barcha uchun ma'lum IP adres kengayishi mumkin – ular paket manbayi – element joylashgan tarmoq yoki belgilangan adresda nomer ko‘rsatilgan tarmoq orqali chegaralangan bo‘lishi mumkin. Shuning uchun ham tarmoq marshrutizator yordamida bo‘lingan va uning qismlari barchaga ma'lum holda lokalizatsiya qilinganida ham baribir u umumiy tarmoqning bir qismi hisoblanadi. Shu sababdan ham paketni tarmoqning barcha tashkil etuvchi tarmoq elementlariga adres- lash usuli mavjud emas.
FIZIK ÀDRÅSLÀRNI IP ÀDRÅSDÀ ÀKS ETTIRISH: ARP VÀ RARP PRÎTÎKÎLLÀRI
Elementning IP adres protokolida, ya'ni kompyuter yoki port marshrutizator adresi tarmoq administratori tomonidan ixtiyoriy belgilanadi va u lokal adres bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri bog‘lanmagan bo‘ladi, misol uchun IPX protokolida buni ko‘rishimiz mumkin. IR da foydalanilgan yondashuvlarni katta tarmoqlarda qo‘llash qulay hisoblanadi.
Lokal adres IR protokolida faqatgina marshrutizator va ushbu tarmoq elementlari o‘rtasida ma'lumotlarni almashinuvi uchun ishlatiladi. Marshrutizator element uchun paketni biror- bir tarmoqdan olib, paketni jo‘natish uchun ushbu tarmoqda qabul qilingan talablarga mos keluvchi kadrni yaratish kerak va elementning lokal adresi ko‘rsatiladi. Misol uchun uning MAS adresi. Kelayotgan paketlarda bu adres ko‘rsatilmagan bo‘ladi. Shuning uchun marshrutizatorlarni oldiga uning paketida bel- gilangan adres sifatida ko‘rsatilgan IP adresini qidirish vazifasi turadi.
Lokal adresni IP adres bo‘yicha aniqlash uchun ruxsat etil-
63
gan adres protokoli Address Resolution Protocol foydalaniladi. Yana xuddi shunday qaytish masalalarini yechadigan protokol mavjud bo‘lib, uning vazifasi – ma'lum lokal adres orqali IP adresini topishdan iborat. U reversiv ARP-RARP (Revirse Address Resolution Protocol) deb ataladi va undan boshlang‘ich daqiqalarda o‘zining IP adresini bilmaydigan disksiz stansiyalar startida foydalaniladi.
Lokal tarmoqda ARP protokoli IP adres bilan berilgan elementni qidirish kanal sathi protokolining barchaga ma'lum kadrlaridan foydalaniladi.
IP adresni lokal adresda aks ettirishi kerak bo‘lgan element ARP so‘rovini yaratib, kanal sathidagi protokol kadriga ma'lum IP adresni ko‘rsatgan holda joylashtiradi va barchaga ma'lum holda so‘rovni jo‘natadi. Barcha elementlar ARP so‘rovini oladi va o‘zining IP adresi bilan ko‘rsatilgan IP adresni solishtiradi. Mos kelgan hollarda element ARP javob tayyorlaydi. ARP javobda o‘zining IP adresi va lokal adresini joylashtiradi va uni ARP so‘rov jo‘natuvchi ko‘rsatgan lokal adres bo‘yicha jo‘nata- di. ARP so‘rovlar va javoblarda bir xil paket formatida ishlatila- di. Huddi lokal adres har xil turdagi tarmoqlarda har xil uzun- likda bo‘lishi mumkin. ARP protokolining paket formati esa tar- moq turidan farq qiladi.
3.6-rasmda Ethernet tarmog‘i bo‘ylab jo‘natish uchun ARP protokolining paket formati ko‘rsatilgan.
Tarmoq turi
|
Protokol turi
|
Lokal adres uzunligi
|
Tarmoq adresining uzunligi
|
Operatsiya
|
Jo‘natuvchining lokal adresi (0—3 bayt)
|
|
Jo‘natuvchining lokal adresi (4—5 bayt)
|
Jo‘natuvchining
IP adresi (0—1 bayt)
|
Jo‘natuvchining IP adresi (2—3 bayt)
|
Qidirilayotgan
lokal adres (0—1 bayt)
|
Qidirilayotgan lokal adresi (2—5 bayt)
|
|
Qidirilayotgan IP adresi (0—3 bayt)
|
|
|
