“TASDIQLAYMAN”
K.T.I.B.D.O’
F.Ataboyev
“ 18 ” oktabr 2022 yil
Uchqo`rg`on sanoat-texnologiyalari texnikumi Maxsus fan o`qituvchisi Imamova Zulxumorning
2022-2023 o`quv yili uchun “Kompyuter tarmoqlari va tizimlarini sozlash, boshqarish” o’quv amaliyoti fanidan
T A Q V I M I Y M A V Z U L A R R E J A S I
Taqvimiy – mavzular rejasi Uchqo’rg’on sanoat-texnologiyalari texnikumi pedagoglar Kengashining
2022 yil “17”oktabrdagi 2-sonli yig’ilishida muhokama etilib ma’qullandi.
T/r
Kasb va guruhlar
Hammasi
Auditoriyadagi
Jami
Nazariy
Amaliy
Laborato
riya
Kurs
ishi
Seminar
Mustaqil
ish
1
20-guruh
150
100
100
50
2
3
4
5
6
7
8
№
Mavzular nomi
Jami
O`qitishning
tashkiliy shakli
Mustaqil
ta’lim
O`quvchilarning
bilim
ko`nikmalarini
baholash
Sana
1.
Kommutatorga asoslangan tarmoqni
qurish.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
2.
Router asosida tarmoqlarni qurish,
statistik va dinamik marshallingni
o‘rnatish.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
3.
DHSP protokoli yordamida tarmoqni
qurish.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
4.
Xavfsizlik devorini sozlash
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
5.
Windows Serverni o‘rnatish va dastlabki
konfiguratsiyasi.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
6.
DHSP xizmatini o‘rnatish va sozlash.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
7.
Domenga kompyuterlarni qo‘shish.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
8.
Boshqaruv uchun Windows PowerSell
dan foydalanish.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
9.
Windows xavfsizlik devorini sozlash.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
10.
Linux OS bilan ishlash
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
11.
Tarmoq xizmatlarini sozlash.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
12.
Turli serverlarni o‘rnatish va sozlash
(fayl, veb, post, ma'lumotlar bazalari).
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
13.
Tarmoq xizmatlarini sozlash uchun
buyruqlar.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
14.
Linux xavfsizlik devori yordamida
sozlash.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
15.
Virtual mashinalar bilan ishlash.
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
16.
NASni saqlash
6
Amaliy
3
Amaliy topshiriq
17.
Simsiz uskunalar
4
Amaliy
2
Amaliy topshiriq
Jami:
100
50
O’qituvchi:
Z.Imamova
O’QITISH VOSITALARI:
«KOMPYUTER TARMOQLARI VA
TIZIMLARINI SOZLASH, BOSHQARISH
O’QUV AMALIYOTI»
FANIDAN
“Tasdiqlayman”
K.T.I.B.D.O’_______F.Ataboyev
Guruh
20
Sana
Mavzu: Kommutatorga asoslangan tarmoqni qurish.
O’quv mashg’ulotida ta'lim tеxnologiyasi modеli
Vaqt: 240 daqiqa
Talabalar soni 12-30 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi
Maxsus xonada o’tkaziladigan
mashg’ulot
O‘quv mashg‘ulotning tuzilishi
1. Kirish.Kompyuter tаrmoqlari haqida
tushuncha
2. Hub haqida tushuncha.
3. Switch haqida tushuncha.
4. Kommutatorga asoslangan tarmoqni
qurish.
O‘quv mashg‘uloti maqsadi:
O`quvchilarning bilim va
ko`nikmalarini rivojlantirish.
Kompyuterdan foydalanishni o`rgatish
Kutilayotgan natija:
Kommutatorga asoslangan tarmoqni
qurish haqida bilimga ega bo’ladi
Pеdagogik vazifalar:
-
Kompyuter tаrmoqlari tushunchasi
bilan tanishtiradi;
- Hub tushunchasini tasniflaydi;
- Switch haqida tushuntiradi;
- Kommutatorga asoslangan tarmoqni
qurish tushunchasini yoritib beradi.
O’quv faoliyati natijalari:
-
Kompyuter
tаrmoqlari
haqida
tushunchani tinglaydilar va zarur
bo’lsa yozib boradilar;
- Hub tushunchasi bo’yicha olgan
bilimlarini tasniflaydilar;
- Switch tushunchasini aytib beradilar;
- Kommutatorga asoslangan tarmoqni
qurish tushunchasini tartibli ravishda
aytib beradilar.
Ta'lim usullari
Tushuntirish, namoyish mеtodi, tеzkor-
so‘rov javob
Ta'lim shakli
Guruhlarda ishlash
Ta'lim vositalari
Yo`riqnoma, mavzuga oid yordamchi
ta’lim vositalari namunalar,
videoproyektor,
Kompyuter
Ta'lim bеrish sharoiti
Kompyuter va ko`rgazmali vositalar
Monitoring va baholash
Amaliy topshiriq
O’quv amaliyotining texnologik xaritasi
Ish bosqich
lari va vaqti
Faoliyat mazmuni
Ta’lim beruvchi
Ta’lim oluvchilar
Mavzuga kirish
(20 daq)
Tashkiliy qism:
1.O’quvchilarning
davomatini
tekshirish.
2.O’quvchilarning
mashg’ulotga
tayyor-garligini nazorat qiladi.
3. Mavzu nomi,rejasi, maqsad va
kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi.
4.
Baholash
mezonlari
bilan
tanishtiradi.
5. O’quvchilarni mehnat muhofazasi va
texnika xavfsizligi, sanitariya-gigiena
qoidalari bilan tanishtiradi.
Mashg’ulotga
tayyorgarlik ko’radi.
Amaliyotga xavf-
sizlik texnikasi,
sanitariya va
gigiyena talablariga
rioya qilgan holda
maxsus kiyimda
bo’ladi. Xavfsizlik
texnikasi jurnaliga
imzo qo’yadi.
Tinglaydi.
Asosiy bosqich
(200 daq)
I bosqich. Kirish yo`riqnoma (20 daq.)
O’quvchilarni bilimini faollashtirish:
1. Har bir o’quvchining nazariy
bilimlarini
baholash
uchun
test
savollarini tarqatadi.
2.Tеzkor-so‘rov javob orqali tayanch
bilimlarni aniqlaydi.
Yangi mavzu bayoni:
1. Kirish.Kompyuter tаrmoqlari haqida
tushuncha
2. Hub haqida tushuncha.
3. Switch haqida tushuncha.
4. Kommutatorga asoslangan tarmoqni
qurish.
II bosqich. Joriy yo`riqnoma (160 daq.)
Yangi mavzu bo’yicha amaliy mashq
bajarish:
O`qituvchi кuzatuvchi sifatida ishtiroк
еtadi.
Ishlayotgan
o’quvchilarni
nazorat
qiladi
va
bo’sh
o’zlashtiruvchi
o’quvchilarga amaliy yordam beradi
Vazifani
bajarishda
o’quvchilarda
кo’niкmalarni shaкllanishiga е`tibor
qaratadi
III bosqich.Yakuniy yo`riqnoma (20
Savollarga javob
beradi.
O`qituvchi
bajarayotgan ishni
diqqat bilan
kuzatadi, tinglaydi,
yozib oladi.
Berilgan topshiriq-
ning maqsad va
vazifalari yozib
olinadi.
Har bir ish joyida
berilgan yo’l-yo’riq
xaritasini o’rganadi-
lar va amaliy baja-
radilar.
Vazifani mustaqil
bajaradilar.
daq.)
1.Baholash
mezoni
asosida
o’quvchining o’zlashtirish darajalarini
baholaydi.
2.Har bir o’quvchi bajargan ishlarni
qabul
qiladi
va
yakun
yasaydi.
Bajarilgan
ishlardagi
yutuq
va
kamchiliklarni ko’rsatadi.
Yo’l qo’ygan xato-
larni to’g’rilaydi.
Bajargan ishlarni
topshiradi. Usta
bergan
ko’rsatamlarni oladi.
Ish joyini tartibga
keltiradi.
Yakuniy
bosqich
(20 daq)
Baholarni
e’lon
qiladi,
kelgusi
mashg’ulot mavzusi bilan tanishtirib,
uyga vazifa va uni bajarish uchun
tavsiyalar beradi.
Baholarni eshitadi.
Uy vazifasini daf-
targa yozib oladi.
1- Mavzu: Kommutatorga asoslangan tarmoqni qurish.
Reja:
1. Kirish.Kompyuter tаrmoqlari haqida tushuncha
2. Hub haqida tushuncha.
3. Switch haqida tushuncha.
4. Kommutatorga asoslangan tarmoqni qurish.
Kirish
Tarmoqlar yil sayin har bir firma, kompaniya, ishlab chiqa rish korxonasi va
o‘quv muassasalari uchun zarur, sifatli ishdastgohi bo‘lib bormoqda. Apparat va
dasturiy vositalarni rivojlanishi, mukammaligi va shu bilan bir qatorda
ko‘rinishidangina soddaligi, ko‘pchilik foydalanuvchilar tarmoqlari o‘z kuchlari
bilan o‘rnata oladi-gan darajaga keltirilgan. Ayniqsa Windows operatsion
tizimining oxirgi versiya-larida ancha rivojlangan tarmoq vositalari mavjudligi
maxsus tarmoq dasturlarini xarid qilishdan ozod qiladi.
Ammo har bir tarmoq bilan ishlovchi yoki tanishishni xohlagan foydala-
nuvchi mavjud adabiyotlardan qoniqa olmasligi mumkin. Chunki adabiyotlarning
aksariyati ko‘plab masalalarni bir kitob doirasida qamrab olishga harakat qilgan.
Bu kitob doirasida mualliflar tarmoqlarning o‘rni va vazifasidan tortib, uning
topolo-giyasi, protokollari, uskunalari, qurilmalari va axborot uzatish muhitlari,
loyiha-lashtirish, qurish haqida batafsil ma’lumotlar berishga harakat qilgan.
Bundan tashqari standart ko‘p ishlatiladigan va taniqli tarmoqlar hamda ularning
uskunalari va qurilmalari haqida atroflicha to‘xtalib o‘tilgan.
Kompyuter tarmogi – bu ikkita yoki undan ko‘proq kompyuterlarning va
boshqa qurilmalarning (konsentratorlar, printerlar va h.k) bir biriga kabellar bilan
ulanishidan hosil bo‘ladigan tarmodir. Tarmoq qurilmari kompyuterlarning bir -
biri bilan ma’lumot almashishiga yorrdam berishi uchun kerak bo‘ladigan
qurilmalardir.
Hub – bu bir kirish va bir qancha chiqishga ega bo‘lgan tarmoq qurilmasidir.
Signal uzatish tezligi 10/100/1000 Mbit/s bo‘ladi. Agar tarmoqni OSI modeli
bo‘yicha yetti pag‘onaga bo‘ladigan bo‘lsak, xab birinchi pag‘onaga to‘g‘ri keladi.
Hubni ishlash prinsipini ko‘rib chiqamiz. Hub 1 portga kelgan signalni
nusxasini bir vaqtning o‘zida barcha portlarga junatadi. Shu vaqtda Hub’ga
ulangan tarmoqning boshqa aktiv qurilmasidan ma’lumot junatiladi. Bunda shu
portda signallarni yo‘qotilishi sodir bo‘ladi. Chunki Hub yarimdupleks rejimda
ishlaydi. Bir portdan ham uzatib, ham qabul qilib olish imkoniyatiga ega emas.
Hub asosan tarmoqning kichik segmentlarida qo‘llaniladi. Hub shu bilan birga
xavfsizlik talablariga ham to‘liq javob bermaydi. U nusxalab yuborgan signal
tarmoqdagi barcha kompyuter tarmoq adapteriga yetib kelishi mumkin. Bu esa
ma’lumotga ruxsat etilmagan xolatda egalik qilishga olib keladi. Signalning
nusxasini olib yuborish Hub ish faoliyatini sekinlashtiradi. Yuklanish ko‘payib
ketadi. Natijada ma’lumotlar yo‘qolishiga olib keladi. Tarmoqda kompyuterlar
soni oshib borgani sari Hubning FIK kamayib boradi.
Switch – bir qancha segmentni birlashtiruvchi tarmoq kommutatoridir.
Kommutator OSI modelining 2 – pag‘onasiga mos keladi. Tarmoq administratori
tili bilan Switch – bu kommutator, Bridge(most) deb ham ataladi. Signal uzatish
tezligi 10/100/1000 Mbit/s bo‘ladi. Shu bilan birga kommutatorlarni bir – biri bilan
bog‘lash uchun alohida 2/10 Gbit/s tezlikdagi portlar xam mavjud bo‘lib, to‘liq
dupleks rejimda ishlaydi. U ma’lumotni nusxasini barcha portlarga yubormaydi.
Aksincha paketda qabul qiluvchining adresi bo‘yicha signalni jo‘natadi.
Kommutator tarmoqdagi kompyuterlarning MAS adresini o‘zining xotirasidagi
jadvalda bir qancha muddatga saqlab qoladi. Bu esa paketlarni uzatilish tezligi,
ishonchliligi va xavfsizligini oshiradi. Kommutator bufer xotirasida qabul qilgan
signalni saqlab turadi. Kommutatorlar boshqariluvchi va boshqarilmaydigan
turlarga bo‘linadi. Boshqariluvchi kommutatorning har bir portini aloxida
segmentga biriktirish mumkin. Kommutator 48 portga ega bo‘lsa, uning juft
raqamli portlarini 192.168.x.x ga, toq raqamli portlarini 172.57.x.x ga biriktirish
mumkin. Yoki bo‘lmasa 10 – portni 20 – portga translyasiya qilish mumkin.
Umuman olganda kommutatorlarning imkoniyatlari doirasi keng. Ularni turli
soxalarda, turli maqsadlarda qo‘llash mumkin. Kommutatorlar yordamida WLAN
hosil qilish mumkin. WLAN yordamida katta tarmoqlarni boshqarish yanada
osonlashadi.
Kommutator - mahalliy tarmoqning markaziy qurilmasi bo'lib, unga uning
boshqa jihozlari (kompyuterlar, printerlar, noutbuklar va boshqalar) ulanadi va ular
o'rtasida ma'lumotlar almashinuvini ta'minlaydi. Routerlar mahalliy tarmoqlarni
ulash uchun, ya'ni global tarmoqlarni qurish uchun ishlatiladi. Dastlab, ushbu
tarmoq qurilmalari faqat ma'lumotlarni tashish uchun mo'ljallangan, ammo
bugungi kunda ular boshqa ko'plab funktsiyalarni qo'llab-quvvatlaydi. Routerlar va
kalitlar har qanday biznes aloqasi uchun asos bo'lib, nafaqat ma'lumotlarni
uzatishni, balki ovoz va videoni ham ta'minlaydi; ular shuningdek, himoya va
qo'llab-quvvatlash uskunalari bilan jihozlangan simsiz... Bu funktsiyalarning
barchasi qo'shimcha apparat yoki dasturiy modullar yordamida amalga oshiriladi.
Kommutatorlarning turlari
Kommutator yoki kalit kompyuter tarmog'ining turli tugunlarini bir-biriga
ulash va kabellar orqali ular o'rtasida ma'lumot almashish uchun xizmat qiladi.
Ushbu tugunlar alohida qurilmalar, masalan, ish stoli kompyuteri yoki mustaqil
tarmoq segmentiga birlashtirilgan qurilmalarning butun guruhlari bo'lishi mumkin.
Routerdan farqli o'laroq, kalit faqat bitta tarmoq interfeysiga ega - LAN va uyda
yordamchi qurilma sifatida asosan mahalliy tarmoqlarni masshtablash uchun
ishlatiladi.
Kompyuterlarni simlar yordamida ulash uchun, xuddi marshrutizatorlar kabi,
kalitlarda ham maxsus jak-portlar mavjud. Uyda foydalanishga mo'ljallangan
modellarda odatda besh yoki sakkiztasi bor. Agar biror nuqtada kommutator
portlarining soni barcha qurilmalarni ulash uchun etarli bo'lmasa, unga boshqa
kalitni ulashingiz mumkin. Shunday qilib, siz uy tarmog'ingizni xohlagancha
kengaytirishingiz mumkin.
Kommutatorlar
ikki
guruhga
bo'linadi:
boshqariladigan
va
boshqarilmaydigan. Birinchisi, nomidan ko'rinib turibdiki, maxsus dasturiy
ta'minot yordamida tarmoqdan boshqarilishi mumkin. Murakkab funksionallik
bilan ular qimmat va uyda ishlatilmaydi. Boshqarilmaydigan kalitlar avtomatik
ravishda trafikni taqsimlaydi va tarmoqdagi barcha mijozlar o'rtasida ma'lumot
almashish tezligini tartibga soladi. Aynan shu qurilmalar kichik va o'rta
o'lchamdagi mahalliy tarmoqlarni qurish uchun ideal echimlar bo'lib, bu erda
ma'lumot almashishda ishtirokchilar soni kam.
Modelga qarab, kalitlar 100 Mbit / s (Fast Ethernet) yoki 1000 Mbit / s
(Gigabit Ethernet) ga teng bo'lgan maksimal ma'lumotlarni uzatish tezligini
ta'minlashi mumkin. Gigabit kalitlari mahalliy qurilmalar o'rtasida tez-tez katta
fayllarni uzatish rejalashtirilgan uy tarmoqlarini qurish uchun eng yaxshi
ishlatiladi.
| 