Mavzuga oid savol va topshiriqlar

Darsga faol ishtirok etgan o’quvchilarni og’zaki, amaliy va berilgan 
topshiriqlarni guruhlarda bajargan ishlari bo’yicha baholaydi 
1. 90-100 % 5 baho - a`lo 
2. 75-89 % 4 baho -yaxshi 
3. 60-74 % 3 baho - qoniqarli 
O‘quv fani o‘zlashtirish natijalarini nazorat qilish va baholash o‘qituvchi dars 
jarayonida, amaliy ravishda amalga oshiriladi. Baholash metodlarini shakllantirish 
baholash ob’ekti nima ekanligini aniqlash kerak (aniq nimani baholash). 
O‘qitish natijalarini faoliyat natijalari orqali baholash, kompetensiyalarni 
faqat faoliyat jarayonida baholanadi (faoliyatning to‘g‘ri bajarilganligini kuzatib 
borish).
O‘quv fan (modul)ining o‘qitish natijalarini va kompetensiyalarni baholash: 
- 5 “A’lo”: amaliy faoliyatni to‘g‘ri bajarilishi (manipulyatsiyalar, modellar, 
ko‘nikmalar va hokazo) 90-100% ga bajarish; 
- 4 “Yaxshi”: amaliy faoliyatni (manipulyatsiyalar, modellar, ko‘nikmalar va 
boshqalarni) bajarish algoritmiga muvofiq 75-89 foizga bajarish;
- 3 “Qoniqarli”: amaliy faoliyatni bajarish algoritmiga muvofiq talab 
qilinadigan ish turlarini (manipulyatsiyalar, modellar, ko‘nikmalar va h.k) 60-74 
foizga bajarish;
2 “Qoniqarsiz”: kerakli ish turlarini algoritmini bajarish ketma-ketligini 
sezilarli darajada buzilishi, amaliyot davomida topshiriqlarni to‘g‘ri bajarishga 
intilmaslik; 
- kerakli ish turlarini bajarish algoritmini qo‘pol ravishda buzgan holda (60% 
dan past) ish turlarini (manipulyatsiyalar, modellar, ko‘nikmalar va boshqalar) 
bajarish. 

YORIQNOMALI TEXNOLOGIK XARITA 
Kasb kodi va nomi: 50610401 Kompyuter injiniringi. 
O’quv amaliyoti nomi: Kompyuter tarmoqlari va tizimlarini sozlash, boshqarish. 
Amaliy mashg’ulot №13 Tarmoq xizmatlarini sozlash uchun buyruqlar 
Amaliy mashg’ulotning maqsadi: O`quvchilarning bilim va ko`nikmalarini rivojlantirish. Kompyuterdan 
foydalanishni o`rgatish. 
Faoliyat 
turi 
Asbob-
uskuna,moslama,
materiallar 
Rasmlar, eskizlar va chizmalar 
Bajariladigan ishlar ketma-
ketligi 
Xavfsizlik 
texnikasi 
Elektr jixozlari, 
stabilizator, UPS 
qurilmasi va pilotlar 
Kompyuterdan 
foydalanishda 
texnika xavfsizligi qoidalariga 
rioya qilish, sanitariya gigiyena
qoidalarini 
tushuntirish, 
Tarmoq xizmatlarini sozlash 
h
aqida tushunchaga ega bo’lish. 
Yong’in 
xavfsizligi 
O’t o’chirish
vositalari 
Yong’in xavfsizligi qoidalariga 
amal 
qilish, 
Tarmoq 
xizmatlarini 
sozlashni 
bilib 
olish. 
Elektr 
xavfsizligi 
Elektr jixozlari, 
stabilizator, UPS 
qurilmasi va pilotlar 
Kompyuterlar 
qanday 
kuchlanishda 
ishlashini
o’rgatish, qo’llar nam bo’lgan 
holda 
uskunalarni 
elektr 
manbaiga ulash yoki ajratish 
taqiqlanadi, 
Tarmoq 
xizmatlarini 
sozlash 
haqida 
tushunchaga ega bo’lish. 

 “Tasdiqlayman” 
K.T.I.B.D.O’_______F.Ataboyev 
Guruh
20 
Sana 
Mavzu: Linux xavfsizlik devori yordamida sozlash. 
O’quv mashg’ulotida ta'lim tеxnologiyasi modеli
Vaqt: 240 daqiqa 
Talabalar soni 12-30 nafar 
O‘quv mashg‘ulotining shakli va turi 
Maxsus xonada o’tkaziladigan mashg’ulot 
O‘quv mashg‘ulotning tuzilishi 
1. 
Xavfsizlik devori haqida tushuncha 
2. 
Linux xavfsizlik devori yordamida 
sozlash 
3. 
Xavfsizlik devori va antivirus 
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: 
O`quvchilarning bilim va ko`nikmalarini 
rivojlantirish. 
Kompyuterdan foydalanishni o`rgatish 
Kutilayotgan natija: 
Linux xavfsizlik devori yordamida sozlash 
haqida bilimga ega bo’ladi 
Pеdagogik vazifalar: 
-
Xavfsizlik devori yordamida sozlash 
tushunchasi bilan tanishtiradi; 
- Linux xavfsizlik devori yordamida 
sozlash tushunchasini tasniflaydi; 
- Xavfsizlik devori va antivirus haqida
tushuntiradi. 
O’quv faoliyati natijalari: 
- Xavfsizlik devori yordamida sozlash 
tushunchasini tinglaydilar va zarur bo’lsa 
yozib boradilar; 
- Linux xavfsizlik devori yordamida 
sozlash tushunchasi bo’yicha olgan 
bilimlarini tasniflaydilar; 
- Xavfsizlik devori va antivirus haqida 
tushunchasini aytib beradilar. 
Ta'lim usullari 
Tushuntirish, namoyish mеtodi, tеzkor-
so‘rov javob 
Ta'lim shakli 
Guruhlarda ishlash 
Ta'lim vositalari 
Yo`riqnoma, mavzuga oid yordamchi 
ta’lim vositalari namunalar, 
videoproyektor, 
kompyuter 
Ta'lim bеrish sharoiti 
Kompyuter va ko`rgazmali vositalar 
Monitoring va baholash 
Amaliy topshiriq 

O’quv amaliyotining texnologik xaritasi 
Ish bosqich 
lari va vaqti 
Faoliyat mazmuni 
Ta’lim beruvchi 
Ta’lim oluvchilar 
Mavzuga 
kirish
(20 daq)
Tashkiliy qism: 
1.O’quvchilarning davomatini tekshirish. 
2.O’quvchilarning mashg’ulotga tayyor-
garligini nazorat qiladi. 
3. 
Mavzu 
nomi,rejasi, 
maqsad 
va 
kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi. 
4. Baholash mezonlari bilan tanishtiradi. 
5. O’quvchilarni mehnat muhofazasi va 
texnika 
xavfsizligi, 
sanitariya-gigiena 
qoidalari bilan tanishtiradi.
Mashg’ulotga 
tayyorgarlik ko’radi. 
Amaliyotga xavfsizlik 
texnikasi, sanitariya 
va gigiyena talablariga 
rioya qilgan holda 
maxsus kiyimda 
bo’ladi. Xavfsizlik 
texnikasi jurnaliga 
imzo qo’yadi. 
Tinglaydi. 
Asosiy 
bosqich 
(200 daq) 
I bosqich. Kirish yo`riqnoma (20 daq.) 
O’quvchilarni bilimini faollashtirish: 
1. Har bir o’quvchining nazariy bilimlarini 
baholash uchun test savollarini tarqatadi. 
2.Tеzkor-so‘rov 
javob 
orqali 
tayanch 
bilimlarni aniqlaydi. 
Yangi mavzu bayoni: 
1. Xavfsizlik devori haqida tushuncha 
2. Linux xavfsizlik devori yordamida 
sozlash 
3. Xavfsizlik devori va antivirus 
II bosqich. Joriy instuktaji (160 daq.) 
Yangi mavzu bo’yicha amaliy mashq 
bajarish: 
O`qituvchi кuzatuvchi sifatida ishtiroк 
еtadi. 
Ishlayotgan o’quvchilarni nazorat qiladi va 
bo’sh o’zlashtiruvchi o’quvchilarga amaliy 
yordam beradi 
Vazifani 
bajarishda 
o’quvchilarda 
кo’niкmalarni 
shaкllanishiga 
е`tibor 
qaratadi 
III bosqich.Yakuniy yo`riqnoma (20 daq.) 
1.Baholash mezoni asosida o’quvchining 
o’zlashtirish darajalarini baholaydi. 
2.Har bir o’quvchi bajargan ishlarni qabul 
qiladi 
va 
yakun 
yasaydi. Bajarilgan 
ishlardagi 
yutuq 
va 
kamchiliklarni 
ko’rsatadi. 
Savollarga javob 
beradi. 
O`qituvchi 
bajarayotgan ishni 
diqqat bilan kuzatadi, 
tinglaydi, yozib oladi.
Berilgan topshiriqning 
maqsad va vazifalari 
yozib olinadi. 
Har bir ish joyida 
berilgan yo’l-yo’riq 
xaritasini o’rganadilar 
va amaliy bajaradilar.
Vazifani mustaqil 
bajaradilar. 
Yo’l qo’ygan xatolarni 
to’g’rilaydi. 
Bajargan ishlarni 
topshiradi. Usta bergan 
ko’rsatamlarni oladi. 
Ish joyini tartibga 

keltiradi. 
Yakuniy 
bosqich 
(20 daq) 
Baholarni e’lon qiladi, kelgusi mashg’ulot 
mavzusi bilan tanishtirib, uyga vazifa va 
uni bajarish uchun tavsiyalar beradi. 
Baholarni eshitadi.
Uy vazifasini daftarga 
yozib oladi.
14- Mavzu: Linux xavfsizlik devori yordamida sozlash. 
Reja: 
1. 
Xavfsizlik devori haqida tushuncha 
2. 
Linux xavfsizlik devori yordamida sozlash 
3. 
Xavfsizlik devori va antivirus 
Xavfsizlik devori - bu dastur bo'lib, uning nomi ingliz tilidan "yonib turgan 
devor" deb tarjima qilinadi, u kompyuter va unga kiruvchi ma'lumotlar o'rtasida 
to'siq o'rnatadi. Ushbu dasturning ekvivalenti mavjud - . Va bu nom juda 
muvaffaqiyatli, chunki u ushbu qurilmaning mohiyati va maqsadini aks ettiradi, 
chunki uning funktsional qobiliyatlari tufayli ushbu dastur kompyuterni himoya 
qilish darajasini oshiradi. 
Bu o'ziga xos olov devori bo'lib, u Internetdan ma'lumotlar oqimini o'tkazib, 
uni keraksiz va zararli axlatdan tozalaydi. Shunday qilib, xavfsizlik devori 
ishlaydigan kompyuter har doim himoyalangan. 
Zararli fayllardan himoya qilishdan tashqari, xavfsizlik devori zararli 
dasturlarning boshqa kompyuterlarga yoki Internetga yuborilishining oldini oladi. 
Xavfsizlik devori Windows operatsion tizimiga o'rnatilgan dastur bo'lib, uning 
maqsadi zararli fayllar, viruslar, troyanlar, Internet orqali unga kiruvchi qurtlarning 
kirib kelishini oldini olishdir. Xavfsizlik devori boshqa operatsion tizimlar uchun, 
masalan, Linux OS uchun ishlab chiqilgan va moslashtirilgan. 
Windows tizimini o'rnatishda xavfsizlik devori sukut bo'yicha yoqiladi. Biroq, 
agar u dasturning to'g'ri ishlashiga yoki Internetdan fayllarni yuklab olishga 
to'sqinlik qilsa, uni o'chirib qo'yish ham mumkin. Xavfsizlik devori 
foydalanuvchining ruxsat etilganlar ro'yxatida bo'lmagan dasturlarga ulanishini 
bloklashi mumkin. Shunday qilib, har bir noma'lum dastur avtomatik ravishda 
xavfsizlik 
devori 
tomonidan 
bloklanadi. 
Xavfsizlik 
devori 
ishini 
foydalanuvchining shaxsiy imtiyozlariga muvofiq sozlash mumkin, masalan, 
dastur xavfsizlik devori tomonidan bloklanganda, tegishli bildirishnoma paydo 
bo'ladi. 
Albatta, xavfsizlik devori har qanday kompyuter uchun zarur va foydali 
dasturdir. Bu tizimga noqonuniy kirishning oldini olishga yordam beradi va uni 
boshqa qurilmalarga yuborilishining oldini olish orqali uni xavfsiz saqlashga 

yordam beradi. Bundan tashqari, tizimga o'rnatilgan xavfsizlik devoriga 
qo'shimcha ravishda, mutaxassislar boshqa antivirus dasturlarini o'rnatishni tavsiya 
qiladilar, chunki xavfsizlik devori har doim ham viruslar bosimiga bardosh bera 
olmaydi. 
Xavfsizlik devori- ingliz tilidan "Fiery = olov, devor= devor". Sinonim 
so'zlar: xavfsizlik devori, xavfsizlik devori, xavfsizlik devori, xavfsizlik devori- 
inglizcha atamaning transkripsiyasi orqali tuzilgan xavfsizlik devori. Bular tarmoq 
paketlarini boshqaradigan va filtrlaydigan apparat bloklari yoki dasturlari 
( internet-trafik) administrator/foydalanuvchi tomonidan belgilangan qoidalarga 
muvofiq. 
Xavfsizlik devori(nemis tilidan Brandmauer) - bu inglizcha so'zning 
analogidir xavfsizlik devori. Asl ma'no (yong'in tarqalishining oldini oluvchi 
qo'shni binolarni ajratib turadigan devor). 
Har qanday " xavfsizlik devori», « xavfsizlik devori"yoki boshqa yo'l bilan 
ham deyiladi" xavfsizlik devori“[Bunday harflar kombinatsiyasini o'ylab topgan 
kishiga yuzimga beraman] tarmoq trafigini past darajadagi kiruvchi, muhim 
operatsiyalardan filtrlash uchun javobgardir. Tarmoq kartalari yoki tarmoq 
protokollari darajasida ham, yuqori darajada, masalan, ilovalar uchun kirish 
huquqlarini o'rnatish. Barcha funktsiyalar asosan ruxsat berish yoki taqiqlash 
uchun qisqartiriladi " kiruvchi"yoki" chiquvchi» ma'lumotlar to'plami. Ya'ni, 
tarmoq paketini yuborish yoki qabul qilishdan oldin xavfsizlik devori to'g'riligi va 
xavfsizligini tekshiradi. 
« Kiruvchi paketlar” har qanday kompyuterdan kompyuteringizga keladigan 
paketlardir. 
« Chiquvchi paketlar' bu sizning kompyuteringizdan boshqa manzilga 
yuboriladigan paketlar. 
Misol uchun, agar siz dasturning ishlashiga ruxsat bersangiz va sukut bo'yicha 
har doim tarmoq paketlari bilan ishlashga ruxsat berilsa, shunga mos ravishda 
tarmoq paketlari oldinga va orqaga erkin uzatiladi. Ammo agar tarmoq paketlari 
siz ishlashga ruxsat bermagan dasturdan kelgan bo'lsa, ulanish avtomatik ravishda 
bloklanadi. Va shunga ko'ra, agar biron bir dastur harakat qilsa " kompyuteringizga 
o'ting» birinchi marta, keyin xavfsizlik devori sizdan so'raydi, ular aytadilar: « bu 
qalampir bilan nima qilish kerak?» Bu yerda ushbu ilova yoki tarmoq trafigining 
ishlashiga ruxsat berish yoki bermaslik sizga bogʻliq. 
Xavfsizlik devori va antivirus 
Ko'pgina kompyuter foydalanuvchilari kompyuter xavfsizligi muhimligini 
endigina tushuna boshladilar. Kompyuter foydalanuvchilari xavfsizlik devori va 
antivirus himoyasi o'rtasidagi farqni tushunishlari ham muhimdir. An'anaviy 
jinoyatlardan farqli o'laroq, jismoniy dunyoda o'g'irlik va shaxsiy hayotga tajovuz 
qilish, kiber to'dalar va kiber jinoyatchilar yangi va zamonaviy xavfsizlik 
xavflarini tashkil qiladi. 

Aytishingiz mumkinki, kompyuterning "eshik qo'riqchisi" kabi ishlaydigan 
xavfsizlik devoridan farqli o'laroq, antivirus "bouncer" kabi ishlaydi. Xavfsizlik 
devori kiraverishda uchrashadi, lekin agar ichkariga biror narsa kirsa, antivirus 
allaqachon o'z zimmasiga oladi. 
Eng yaxshi antivirus dasturlari kompyuteringizning har bir jihatini kuzatish 
uchun fonda ishlaydi. Antivirus shubhali narsani topsa, uni topilgan joyni 
ko'rsatadi va kompyuter foydalanuvchisini ogohlantiradi. 
Internet o'smirlik davrida kiber jinoyatchilar kompyuterlarga hujum qilish 
uchun josuslik dasturlari, cookie-fayllar, veb-saytlar va Internet-brauzerlardan 
foydalanishni boshladilar. So'nggi uch yil ichida kompyuter xavfsizligi sohasida 
dasturiy ta'minot kompaniyalari anti-malware deb ataydigan narsalarni ishlab 
chiqdilar, bu eng yaxshi antivirus va josuslarga qarshi xavfsizlik echimidir. 
Ta'kidlash joizki, mutaxassislar o'rnatilgan xavfsizlik devoriga ega yuqori 
unumdor tarmoq routeridan foydalanishni ideal kompyuter himoyasi sifatida tan 
oldilar va unga qo'shimcha ravishda, virus ta'riflari kamida har yili yangilanib 
turadigan mukofotga sazovor bo'lgan zararli dasturlarga qarshi yechim. ikki soat. 
Kompyuter tarmog'i tabiatan himoyalanmagan va tashqi hujumlardan 
himoyasiz tizimdir. Global yoki xususiy tarmoqqa ulangan qurilmaga ruxsatsiz 
kirishning oldini olish uchun siz xavfsizlik devori, tarmoq filtri, xavfsizlik devori 
(barcha nomlar sinonim) deb nomlangan maxsus dasturiy vositalardan 
foydalanishingiz kerak. 

Download 4,53 Mb.