Mikroprotsessor nima? MP – bu funktsional to’tallangan, programma orqali boshqariladigan qurilmadir. MP arifmetik
logik-qurilmadan, boshqaruvchi qurilmadan, ichki registrlar va interfeys vositalaridan (ALQ, BQ,
registrlarni bir-biri bilan
va tashqi apparatlar bilan bog’laydigan shinalardan) tuzilgan.
MP elektron elementlari yuqori integratsiyalangan bitta yoki bir qancha integral sxemada
tayyorlangan qurilmadir.
MP tanlangan qator buyruqlar yordamida ma’lumotlarni arifmetik logik qayta ishlashini amalga
oshiradi, xotira qurilmasiga kirish-chiqish va boshqa tashqi qurilmalarga murojaat qiladi (1.1-
rasm).
MP da "Mikro" so’zi protsessorning sxemasini yuqori integratsiyalanganligini bildiradi. MP oddiy
protsessorlarga nisbatan narxining pastligi
, energiyani kam iste’mol qilishi, yuqori darajada
mustahkamligi bilan farq qiladi.[1,2].
1.1- rasm. MP sistemasining soddalashtirilgan sxemasining ko’rinishi. Oddiy protsessorlar kichkina va o’rta darajadagi integratsiyalangan integral sxemalarda bajarilgan.
Aniqroq qilib aytganda, MP bu programmalashtiriladigan yoki sozlanadigan KIS, yoki aniqrog’i
mantiqiy funktsiyalari programmalashtiriladigan KIS. MP qiymatlarni boshqara oladigan,
ma’lumotlarni qayta ishlay oladigan va boshqa vazifalarni amalga oshiraoladigan qurilmadir. Shu
tufayli u universal KIS ga aylandi.
Katta integral sxemali MP ga xotira qurilmasi, interfeys va kirish/chiqishni boshqaruvchi bir
nechta almashuvchi platalardan biriga bitta yoki bir nechta KIS joylashtirib tugallangan
boshqaruvchi qurilma yoki berilgan qiymatlarni qayta ishlaydigan kontroller olinadi.
Mikroprotsessorlar. Mikroprotsessor kompyuterning eng asosiy qurilmasi hisoblanadi. U asosiy arifmetik va mantiqiy
operatsiyalarni, hisoblash jarayonini bajaradi va kompyuterni barcha qurilmalarining ishini
boshqaradi. (CPU
– Central Processing Unit).[7,10].
Markaziy protsessor o’zida quyidagilarni mujassamlashtirgan:
– arifmetik-mantiqiy qurilma;
– berilgan va adreslar shinasi;
– registrlar;
– buyruqlar hisoblagichi;
– KESH (juda tezkor xotira 8-512 MB);
– o’zgaruvchi nuqtali sonlar matematikasi soprotsessori.
Zamonaviy protsessorlar mikroprotsessor ko’rinishida ishlab chiqiladi. Fizik jihatdan
mikroprotsessor bir necha mm
2
da maydondan iborat k
ichkina to’g’rito’rtburchak shaklidagi
k
remniy kristalidan yasalgan qalinligi juda kichik bo’lgan plastinkadan iboratdir. Ushbu plastinka
protsessorning barcha funktsiyalarini bajaradi. Kristall plastinka odatda plastmassa yoki
keramikadan yasalgan yassi korpusga joylashadi va metall shtikerlarg
a oltin o’tkazgichlar bilan
bog’lanadi. Hisoblash sistemasida bir necha parallel ishlaydigan protsessorlar bo’lishi mumkin.
Bu sistemalar ko’p protsessorli deb ataladi. Eng birinchi mikroprotsessor 1971 yilda Intel (AQSH)
firmasida ishlab chiqarilgan va u mikroprotsessor
– 4004 deb atalgan. Hozirgi paytda yuzlab
xildagi mikroprotsessorlar ishlab chiqarilgan, lekin ularning eng mashxurlari Intel va AMD.
