KIS ishlab chiqarish texnologiyalarining asosiy tavsiflari

Logik xabarning 
o’zgarishi 
5 - 9 2.0-3.4 2.4-4.0 2.0-3.4 2.0-3.4 0.2-
0.8 
0.2-0.8 
-0.8 
dan 
Ishchi harorat 
oralig’i, S 
- 10 
dan+7
0 
gacha 
- 60 dan+1
25 gacha 
- 60 dan+1
25 gacha 
- 60 dan+1
25 gacha 
- 60dan+1
25 gacha 
- 10 
dan+12
5 
gacha 
- 60 dan+1
25 gacha 
- 10 
dan+7
0 
gacha 
Mahkamlangan buyruqlar sistemali komplektlarning asosiy parametrlari. 
1.5-jadval 
Seriyasi 
Texnolo-
giyasi 
Protses-
sorining 
razryad-
ligi, bit 
Seriyada 
KIS ning 
soni 
KIS soni, dona 
KIS 
protsessori-
ning turi 
Mahs
ming,
og’irligi S
Protses-
sor 
Obram-
lenie 
K580 
n 
– MOP 8 
9 
1 
4 
– 6 
KR80 
VM80A 
250 
500 
K1801 
K1809 
n 
– MOP 16 
9 
1 
1 
VM1 
VM2 
500 
1000 
K1806 
MOP 
16 
1 
1 
1 
VM2 
250 
K1801 
MOP 
16 
3 
1 
1 
VM86 
2000 
K588 
k 
– MOP 16 
20 
5 
3 
– 5 
VS1 
VS2 
100 
500 
Mikrokontrollerlarning asosiy parametrlari 
1.6-jadval 
KIS belgilari 
Tex-
nolo-
giyasi 
Razryadligi 
KIS soni, dona 
Mah-sul-
dor-
ligiming.kor 
OP/S 
Ichki xot
Iste’
oralig’i
Kontrol-
ler 
Obram-
lenie 
OZ
K1801VE1 
n 
– 
MOP 
16 
1 
- 
300 
128x16
K1816VE48 
n 
– 
MOP 
8-qiymat va 
buyruqlar 
1 
- 
400 
64x8
K1814VE1 
R 
– 
MOP 
8-
buyruq 4-
qiymat 
1 
2-4 
50 
128x4
K1820VE1 
n 
– 
MOP 
8-16-buyruq 
1 
2-4 
100-250 
64x4
K583 VG2 
I
2
L 
TTLSH 
8-qiymat; 8; 
16; 24; 32- 
buyruq 
1 
5-10 
200-500 
Seksiyali komplektli KIS asosiy parametrlari  
1.7 
– jadval 
Seriyasi Texno-
logiya-
si 
Raz-
ryadligi 
bit 
Komp-
lekti-
da KIS 
ning 
soni 
16-
razryadli 
protses-
sorda 
KIS (IS) 
soni 
Protsessorning 
maxsul-dorligi 
ming. kor 
OP/S 
Protsessorning 
iste’mol qilish 
quvvati VA 
g’i S

K583 
K584 
K589 
K1800 
K1802 
K1804 
I
2
L 
TTLSH 
I
2
L 
TTLSH 
TTLSH 
ESL 
TTLSH 
TTLSH 
8 
4 
2 
4 
8 
4 
9 
6 
8 
8 
11 
11 
10 
– 
20 40 
– 50 
10-15 
(30-45) 
10-20 
60-70 
10-20 
30-60 
10-20 
50-80 
10-20 
80-100 
200 
– 300 
300 
– 500 
500-700 
1000-2000 
800-1000 
800-1000 
20 
– 30
8 
– 12 
30-50 
50-100 
30-40 
30-40 
-10 da
ga
dan125
-10 da
ga
-10 da
ga
-60 da
ga
1.3. Mikroprotsessor va mikroEHM arxitekturasi, MP umumlashtirilgan sxemasi va asosiy 
amallar bloklarining vazifalari, ishlashi. 
1.4.1. Mikroprotsessorlarni va mikroEHM arxitekturasi. 
MP va mikroEHM arxitekturasi deganda alohida MP qurilmalarining aniq mantiqiy tizimini, 
ularning bog’lanishini, buyruqlar sistemasini hamda ma’lumotlarni qayta ishlovchi programma va 
apparatlar orasidagi bog’lanishi tushuniladi.[1,2,14,24] 
Hozirgi paytda MP ni har xil qayta quriladigan moslashuvchan arxitekturalari loyihalanmoqda. 
MP mantiqiy tuzilishi quyidagi uchta asosiy talabni qondirishi zarur: 
– moslashuvchan bo’lish (mikroprogrammali, mantiqiy va arifmetik amallarni boshqarishi); 
– yuqori tezlikda ishlashini ta’min etish; 
– qimmat bo’lmagan texnologiya asosida yaratilishi. 
Moslashuvchan mantiqiy tuzilish ushbo’larni ta’minlashi kerak: 
— berilganlarni baytli qayta ishlashi; 
— berilganlarni baytli adreslash; 
— rivojlangan vaqtincha to’xtatish sistemali bo’lishi; 
— ko’p sondagi yuqori operativli ichki registrlari. 
MP ning umumlashtirilgan strukturasi sxemasini ko’rib chiqamiz (1.4-rasm). 
MP quyidag
i asosiy bloklarni o’z ichiga oladi: 
— ALQ – arifmetik-logik qurilma; 
— BQ – boshqaruvchi qurilma; 
— Ichki registrlar; 
— Interfeys (qiymatlar shinasi). 
1.4.2. Mikroprotsessorni umumlashtirilgan sxemasi. 
1. ALQ odat bo’yicha, tez ishlovchi ko’chirish registrlari asosida tuzilgan ikkilik kodlarini 
jamg’aruvchisidan tashkil topgan. Registrlar operandlarni vaqtincha saqlash va surish uchun ham 
ishlatiladi. Bu qurilma ushbu amallarni bajaradi: qo’shish, ayirish, ko’chirish, mantiqiy "I", 
mantiqi
y "ILI", ikki moduli bo’yicha qo’shish va surish. ALQ amallarining belgilari hamda MP 
ning holati holat registrini tashkil etuvchi mahsus triggerlarda saqlanadi. 
ALQ da ikkita kirish va chiqish portlari bor. “Kirish” porti ALQ ga berilgan so’zni (qiymatni) 
kiritish uchun kerak. "Chiqish" porti esa shunday berilgan so’zni chiqarish uchun kerak. 
Shunga o’xshash mantiqiy sxemalar bitta yoki bir nechta kirish portlariga va bittagina chiqish 
portiga ega bo’ladi. Ikkala kirish porti buferlar bilan ta’minlangan, ularning o’rnini qiymatlarni 
(berilganlarni) vaqtincha saqlovchi buferli registrlar bajaradi. Har bir port o’zining buferli registri 
bilan bog’langan. Buferli registrlar ALQ uchun bitta berilgan so’zni saqlash qobilyatiga ega. 
Ikkita kirish portlari ALQ ga ichki shinalardan yoki akkumulyator deb ataluvchi mahsus registrdan 
kattaliklarni qabul qilishga imkon beradi. 

ALQ ning chiqish porti berilgan so’zni akkumulyatorga yuborish uchun kerak. Akkumulyator 
ALQ ning chiqish portidan yuborilgan yoki xotiradan chiq
arib olingan "berilgan so’zni" saqlash 
uchun belgilangan. Misol uchun ALQ ikkita kattalikni qo’shayotganda ana shulardan bittasi 
akkumulyatorda turadi. Qo’shish bajarilgandan keyin natija (berilgan so’z) ALQ ga saqlanishga 
yuboriladi. 
1.4-rasm. Bitta kristalli rivojlangan MP mantiqiy tuzilishi
Berilgan so’zlarning qiymatlarini o’zgartirish va tekshirish kerak bo’lganda ham ALQ dan 
foydalansa bo’ladi. ALQ ning bajaradigan vazifasi (funksiyasi) MP turlariga bog’liq va har xil 
turdagi mashinalar uchun har xildir. 
Ko’pchilik MP da ALQ bajaradigan tipik amallar quyidagilardir: qo’shish, ayirish, I, ILI, ILI ni 
inkor qilish, aylantirish, o’ng tomonga surish, chap tomonga surish, musbat orttirma, manfiy 
orttirma kabi amallardir. 
2. MP registrlari. Registrlar har qanday MP ning muhim tarkibiy qismlaridan biridirlar. Ular MP 
asosiy funktsiyalarini amalga oshirishda qatnashadilar. Bu yerda oltita registrni ko’rib chiqamiz. 

MP dagi registrlarning har biri vaqtincha bitta berilgan so’zni saqlash uchun ishlatilishi mumkin. 
Ayrim registrlar maxsus maqsad uchun, boshqalari esa ko’p maqsadni bajarish uchun kerakdir. 
Ko’p maqsadli registrlar umumiy kerakli registrlar deb ataladi va programmistlarni ta’biga ko’ra 
ishlatishi mumkin. 
MP larda registrlarning soni, 
ularning ishlatilish o’rni, MP arxitekturasiga bog’liq. Biroq hamma 
MP asosan ushbu registrlarga ega. Ularga quyidagilar kiradi: holat registri, buferli registrlar, 
buyruq registri, xotira adresining registri, buyruq sanagich, akkumulyator, stekli registr va indeksli 
registr. Boshqa registrlar programmistlarning ishini yengillashtirish va soddalashtirish uchun 
mo’ljallangan. 
Ichki registrlar berilgan qiymatlar bilan har xil manipulyasiya qilinganda MP ning asosiy 
registrlari ishlatiladi. Ko’pchilik arifmetik va mantiqiy amallar kodi (ALQ) va AK dan foydalanish 
yo’li bilan amalga oshiriladi. Har qanday amal ikkita operasiya ustida bajarilganda shulardan 
bittasini AK ga, ikkinchisini esa qaysidir registrga yoki xotiraga joylashtirish mo’ljallanadi. 
Akkumulyatorga (AK) va xotiraga (V) joylashgan ikkita operandlarni bir-
biriga qo’shganda 
natijadagi yig’indi A akkumulyatorga joylashtiriladi, AK dagi avvalgi operand esa o’chib ketadi. 
AK dan foydalaniladigan boshqa turdagi amallar bajarilganda, operandlarni MP ning bir qismidan 
ikkinchi qismiga o’tkazilishi, programma orqali amalga oshiriladi. 
Operandlarni (berilganlarni) programmali uzatish amalini bajarish ikkita bosqichda amalga 
oshiriladi: avvalo operand manbadan AK ga uzatiladi, keyin esa AK dan ko’rsatilgan joyga 
uzatiladi. 

MP AK ning o’zida, operandlar ustida yana boshqa ish bajarishi mumkin. Masalan, AK ning 
hamma razryadlariga ikkilik nollarini yozib uni tozalashimiz mumkin. AK ning qiymatlarini 
chapga, o’nga surish hamda uning aylantirilgan qiymatini va shunga o’xshash olish mumkin. 
AK MP ning eng universal registrlaridan biridir: operandlar ustida har qanday amal bajarish uchun 
eng avvalo ularni AK ga joylashtirish kerak. Operandlar AK ga MP ning ichki shinasidan kelib 
tushadi. O’z navbatida AK operandlarni shu shinaga yuborishi mumkin. 
AK ning razryadlari MP ning so’zini uzunligiga, ya’ni 8 bitga to’g’ri keladi. Ayrim MP dagi AK 
ikkilangan so’z uzunligiga teng. Bunday MP lar mustaqil ikkita AK ga ega bo’lishi mumkin. U 
holda, MP AK ning chiqishidagi qiymatlarini ularga yuklash uchun har xil buyruqlarga ega 
bo’lishi kerak. Odatda operandlar ustida amallar tugagandan keyin natijani xotiraga yoki boshqa 
registrga yoyish mumkin. 
Ichki registrlarni vazifalari va xususiyatlarini ko’rib chiqamiz: 
a) Buyruq sanagich (BSch). BSch 
– bu MP ning muhim registrlaridan biridir. BSch ga qanday 
buyruq bajarilayotganini, qanday buyruq esa bajarilishi kerakligini nazorat qilib turish vazifasi 
topshirilgan. Ko’p hollarda BSch MP larning operandlarini uzunligidan ko’proq razryadlarga ega 
bo’ladi. 65 Kbit xotiraga adreslaydigan 8-razryadli MP da BSch ining razryadlar soni 16 ga teng. 
Bu esa mikroEHM ning 65536 xotira oblastining har qandayiga murojaat qilishiga kerak bo’ladi, 
ya’ni N=2
16
= 65536. 
Nazariya bo’yicha, BSch iga operandlarni MP ning ichki shinalariga ulangan har qanday adresli 
bloklardan olish mumkin. Biroq, amaliyotda BSch ga qiymatlar mikroEHM ning xotirasidan kelib 
tushadi. 
MP ishlashini boshlaganida boshlang’ich adresni belgilash buyrug’i bo’yicha BSch ga MP ni 
loyihalovchining ko’rsatgan qiymatlari xotira oblastidan o’tkaziladi. Programmani ishga 
tushirishidan avval, loyihalovchi xotira oblastida programma uchun ko’rsatgan boshlang’ich 
adresni BSch ga joylashtirishi kerak. 
Programma bajarilishi boshlanganda BSch ning birinchi qiymati ana shu oldindan aniqlangan 
adres bo’ladi. Shuning uchun programmani bajarishdan ilgari programmaning birinchi buyrug’ini 
o’z ichiga olgan xotira oblastining avdresining buyruq sanagichiga yuklash kerak. Programmaning 
birinchi buyru
g’ini o’z ichiga olgan xotira oblastining adresi BSch dan xotira adreslari registriga 
(XARg - RgAP) yuboriladi. Shundan keyin ikkala registrlarning (XARg, BSch) qiymatlari bir xil 
bo’ladi. 
XARg ni eng kichik uzunligi 16-razryadga teng. Programmaning birinc
hi buyrug’i joylashgan 
adresi, adresli shina orqali, xotirani boshqaruvchi sxemaga yuboriladi. Natijada ko’rsatilgan 
adresdagi xotira oblastining qiymati o’qiladi. Bu qiymat albatta buyruq bo’lishi kerak. Xotiradagi 
bu buyruqlar registriga (BRg - RgK) yuboriladi. 
Xotiradan buyruqni chiqarib olgandan keyin MP BSch ni qiymatini bittaga orttirishiga ko’rsatma 
beradi. Bu orttirmani BSch MP hozirgina olingan buyruqni bajarishga o’tgan paytda oladi. Shu 
vaqtdan boshlab BSch navbatdagi buyruqning adresini ko’rsatadi. Bajarilayotgan buyruqning 
butun bajarilishi davomida BSch navbatdagi bajariladigan buyruqning adresini ko’rsatib turadi. 
b) Xotira adresining registri (XARg - RgAP) mikroEHM ning xotira oblastiga har safar murojaat 
qilganida, HARg MP ga foydalaniladiga
n xotira oblastining adresini ko’rsatadi. 
XARg 
– adreslarni ikkilik sonlarda ifoda etadi. Bu registrning chiqishini adresli shina deyiladi va 
xotira oblastini yoki ayrim paytlarda kirish/chiqish portlarini tanlash uchun foydalaniladi. 
Buyruqni dekodlagandan keyin BSch orttirma oladi, XARg esa orttirma olmaydi. 
Agarda MP ni buyruqiga binoan yana xotiraga murojaat qilinsa, bu komandani qayta 
ishlashda XARg dan ikkinchi marotaba foydalanishi mumkin. 
Ko’pchilik 8-razryadli MP ning XARg 16-razryadga teng. Bunday Rg ikkita registrdan tashkil 
topgan: katta baytli registrdan (KB) va kichik baytli registrdan (KichB). 
XARg MP ning ichki qiymatlar shinasiga ulangan va har xil manbadan yuklanishi mumkin. XARg 
asosan BSch, umumiy registrlardan yoki xotira oblastidan yuklanadi. 

v) Buyruqlar registri (BRg - RgK). BRg faqatgina bajarilayotgan buyruqni saqlash uchun 
mo’ljallangan. Bu vazifa MP orqali buyruqni avtomatik tarzda tanlash davri boshlanishi bilan 
amalga oshiriladi. 
Mashina davri ikkita davrchadan (mikrosikldan) tanlash va bajarishdan tashkil topgan. 
BRg ichki qiymatlar shinasi bilan ulangan. Biroq BRg shinalaridan buyruqlarni faqat qabul qiladi. 
Shinalarga qiymatlarni esa uzata olmaydi. 
BRg ning chiqishi buyruqlar deshifratorining bir qismidir. BRg ning razryadlar soni MP ning 
turiga bog’liq. Ayrim hollarda razryadlar soni qiymatlar so’zining razryadlari bilan mos keladi, 
boshqa hollarda faqatgina 3 ta va 4 ta bo’ladi. Buyruqlar deshifratori buyruqni bajarish davrchasida 
BRg ning qiymatini o’qiydi va MP ga amallar buyrug’ini nima qilish kerakligini aytadi. 
g)
Holatlar registri (XRg). Hisoblash mashinasi kalkulyatorlardan holatlar registrini borlig’i 
bilan farq qiladi. 
XRg ning razryadlari ALQ va boshqa registrlardan foydalanib amallar bajarilganda u yoki bu 
qiym
atni oladi. Holatlar registri tekshirish, natijalarni eslab qolish ''o’tish" kabi buyrug’i bor 
programmalardan foydalanishga imkon beradi. 
Programmada "o’tish" buyrug’i bo’lsa, buyruqni bajarish xotiraning bironta yangi oblastidan 
boshlanad
i, ya’ni BSch ga yangi son (qiymat) bilan yuklanadi (shartli o’tishlar). Tekshirilgan 
natijalar XRg da saqlanadi. 
XRg programmistga biron-
bir sharoitda MP ning topshiriqni bajarilish tartibini o’zgartirishga 
imkon beradi. 
ALQ amallar bajarayotganida XRg ning razryadlariga birlik qiymati beriladi. Agarda amallar 
bajarilgandan keyin AK ning hamma razryadlari nolga teng qiymatni qabul qilsa, u holda XRg 
ning nol natijali biti bir qiymatini oladi va shunga o’xshash. 
Holat registrining ko’proq ishlatiladigan ayrim razryadlarini qisqacha tavsiflaymiz. 
1.6 -rasm. 8-razryadli Mikroprotsessorning holat registrining ayrim razryadlarini vazifalari.
1.
Qarz o’tkazish (perenos zaym). Bu razryad oxirgi bajarilgan amal o’tkazish (ko’chirish) yoki 
qarz (manfiy ko’chirish) berish bilan bog’langanligini bildiradi. Ko’chirish razryadi “I”ga shu 
paytda o’rnatiladiki, agarda ikkita ikkilik sonini ko’shganda 8-razryadda ko’chirish alomati sodir 
bo’lsa. Manfiy ko’chirish (qarz) holat registrida kichkina sondan katta sonni ayirganda yoziladi. 
2. Nolli natija. Nolli razryad bir holatini shu paytdagina oladiki, qachonki amallar tugagandan 
keyin akkumulyatorning hamma razryadlarida ikkilik nollari bo’lib qolsa. 
3. Ishorali razryad bir holatini shu paytda oladiki, qachonki, amalning natijasini yozish uchun 
belgilangan registrning qiymatidagi katta biti bir holatini olsa. Arifmetik amallarni qo’shimcha 
kodli sonlar bilan bajarganda registrning katta razryadidagi biti bir holatiga teng bo’lsa, u holda 
registrda manfiy son borligini bildirad
i. Ko’rsatilgan razryadlarning uchta holati ko’pchilik MP da 
ishlatiladi. 
Ko’pchilik MP qo’shimcha holat razryadiga egadirlar. Holat registrlarining hamma razryadlari 
ishlatilavermaydi. Ishlatilmaydigan razryadlarga hamma vaqt ikkilik sonining birlari yozilmaydi. 
Registrning qiymatlari MP ichki qiymatlar shinasiga yuklanishi mumkin. Holat registri shinadan 
kelayotgan qiymatlarni qabul qilish imkoniyatiga ega emas. 

Misol: agarda akkumulyatorga yozilayotgan amalning natijasi 
ko’chirishsiz musbat songa teng 
bo
’lsa, u holda so’zning holati 00011111 ko’rinishga ega bo’ladi. Agarda amalning natijasi 
ko’chirishsiz manfiy songa teng bo’lsa, u holda holat registrida 01011111 ikkilik soni hosil 
bo’ladi. Bu kodda 010 - manfiy natijali bitni bildiradi. 
d). Arifmetik logik qurilmaning buferli registrlari (BR). 
Ularning har biri, berilgan so’zni vaqtincha saqlash uchun kerak. Bu registrlardan bittasi ALQ ning 
akkumulyatori - registri deyiladi. Boshqa buferli registr MP ning ichki shinasidan kelayotgan 
qiymatni vaqtincha saqlash uchun ishlatiladi. BR lardan programmist foydalana olmaydi. BR ga 
qiymatlar AK ning chiqishidan hamda MP ning ichki shinalaridan kelishi mumkin. 
e). Umumiy ishlatiladigan registrlar (UIR). 
Ko’pchilik MP lar foydalanuvchining ixtiyoriga beriladigan qo’shimcha registrlarga ega. Bu 
registrlar umumiy ishlatiladigan registrlar degan nom olgan. 
Ayrim MP da UIR xotira qurilmasi sifatida xizmat qiladi. Boshqalarida esa ularning vazifalari AK 
ning imkoniyatidan qolishmaydi. 
Umumiy ishlatiladigan registrlar sif
atida V va S, D va Ye, N va L va shunga o’xshagan Rg lar 
ishlatilishi mumkin. Bu Rg larning har qaysisini manfiy orttirma sanagichi sifatida ishlatish 
mumkin. V va S registrlarini birgalikda mahsus 16-razryadli juft registr sifatida ishlatish mumkin. 

Download 2,97 Mb.